Son dönemde dünya, Rusya-Ukrayna Savaşı’na, Avrupa’ya geç gelen kışa ve mevsimsel değişimin savaşı nasıl etkileyeceğine yoğunlaşmıştır. Savaşla birlikte Avrupa ile Rusya’nın kopan ilişkileri kapsamında enerji ticareti asgari seviyeye inmiş ve bu bağlamda Avrupa’nın sert bir kış geçireceği konuşulmuştur. Lakin Avrupa’da ağır kış koşulları, henüz yüzünü tam manasıyla göstermezken; Afganistan’ı sert bir şekilde vurmuştur. Buna rağmen uluslararası toplum, Afganistan’daki krizi göz ardı etmekte ve Batı, Rusya ve Çin merkezli enerji rekabetine odaklanmaktadır.
Küresel düzeyde etkileri hissedilen enerji krizi derinleşme eğiliminde olsa da söz konusu ülkelerin yeni enerji üretim sahaları yaratma, alternatif kaynaklara ulaşma ve gelişmiş ekonomileri sayesinde enerji ithal etme kapasiteleri bulunmaktadır. Ancak küresel güç mücadelesi kapsamında cereyan eden “Yeni Büyük Oyun” nedeniyle yıllardır çeşitli çatışmalara ve emperyalist müdahalelere maruz kalan Afganistan’ın bu kapasiteden mahrum olduğu söylenebilir.
Afganistan’ın enerji konusunda zorlu bir süreçten geçtiği, günümüzde daha net bir şekilde görülmektedir. Son 15 yılın en sert kışını geçiren Afganistan’da sıcaklıklar -34 dereceye kadar düşmüştür. Afganistan’da sert geçen kış nedeniyle 10-25 Ocak 2023 tarihleri arasında 160’tan fazla insan hayatını kaybetmiştir. Ayrıca ülkede soğuklardan dolayı 70.000 çiftlik hayvanının telef olduğu bilinmektedir.[1] Onlarca insanın ölmesi, Afgan toplumunun yaşadığı zorlu durumu özetlemektedir. Buna ek olarak telef olan hayvanlar, büyük bir maliyeti ve gıda sıkıntısını beraberinde getirmektedir. Batılı haber siteleri ve medya organları, yaşanan krizi haberleştirse de derinleşen sorunları çözmeye yönelik somut bir adım atılmamaktadır.[2]
Afganistan’daki enerji krizi, sert kışla birlikte ortaya çıkan bir mesele değildir. Zira 2022 yılının Kasım ayında enerji sorununa dair çeşitli tartışmalar yaşanmıştır. Ülkenin başkenti Kabil’de sonbaharda bile günde sadece yedi ile sekiz saat elektrik verilebildiği bilinmektedir.[3] Buna rağmen herhangi bir hazırlığın yapılmamış olması ve Taliban yönetimini izole etme adı altında Afgan halkının cezalandırılması, Afganistan’daki insani krizin en önemli sebeplerindendir.
Afganistan, ülkedeki enerjinin yaklaşık olarak %30’unu kendi imkanlarıyla üretmektedir. Ancak geri kalan kısım, komşu ülkelerden ihraç edilmektedir. Bu ülkeler, genel olarak Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan’dır.[4] Ancak söz konusu ülkeler, kış dönemlerinde artan enerji tüketimi nedeniyle gönderilen miktarı azaltmak durumunda kalmaktadır. Lakin Taliban yönetimi, ekonomik sorunlar nedeniyle aldığı enerjinin ödemesinde zorlanmasına rağmen komşu devletler tarafından ülkeye enerji gönderilmeye devam edilmektedir.
Diğer taraftan Afgan halkı, elektriğe ulaşma noktasında yaşadığı zorluğun yanı sıra ısınma sorununu giderecek olan yakıtları alabilecekleri bir ekonomik kaynağa da sahip değildir. Söz konusu durum, Afganistan’daki enerji krizinin çok boyutlu bir şekilde derinleşmesine yol açmaktadır.
Ülkede artan enerji krizi ve elektrik kesintileri, sadece insanların hayatını soğukla tehdit etmemektedir. Zira Afganistan’da yaşanan çatışmalara rağmen üretim yapmaya devam eden çeşitli endüstri firmaları, krizden olumsuz etkilenmektedir.[5] Bu da ülkedeki üretim kapasitesine zarar vermektedir. Böylece Afganistan, çok boyutlu bir krize sürüklenmektedir.
Afganistan’da enerji sıkıntısı yaşansa da aslında bunun bir diğer nedeni dış güçlerin gerçekleştirdiği müdahalelerdir. Çünkü müdahaleler sürecinde Afganların ve çeşitli grupların direncini kırmak isteyen yabancı aktörler, ülkedeki altyapıyı önemli ölçüde yok etmiştir. Bu nedenle Afganistan’daki krizin kısa vadede çözülmesi zordur. Ayrıca altyapının inşası ve yeniden onarılması için önemli bir ekonomik kaynak ve teknik yardım da gerekmektedir.
Sonuç olarak Batı Dünyası, kendi enerji krizini tartışırken; Afganistan’daki sorunlar göz ardı edilmektedir. Kısa bir zaman diliminde yüzlerce insanın hayatını kaybetmesine rağmen problemlerin çözülmesi noktasında uluslararası kamuoyunun kayda değer bir girişimi bulunmamaktadır. Bu da Afganların kendi kaderlerine terk edildiğini göstermektedir.
[1] Lyse Doucet, “Afghanistan: Freezing Weather Kills at Least 124 People”, BBC, https://www.bbc.com/news/world-asia-64386145, (Erişim Tarihi: 01.02.2023).
[2] “Extreme Cold in Afghanistan Leaves More than 160 Dead This Month”, CBC, https://www.cbc.ca/news/world/afghanistan-cold-deaths-1.6726637, (Erişim Tarihi: 01.02.2023).
[3] “Afghanistan: Kabul Residents Complain of Power Shortage as Winter Approaches”, ANI, https://www.aninews.in/news/world/asia/afghanistan-kabul-residents-complain-of-power-shortage-as-winter-approaches20221115232846/, (Erişim Tarihi: 01.02.2023).
[4] Abubakar Siddique, “The Azadi Briefing: Afghanistan Plunged Into Darkness Amid Massive Power Outages”, RFE/RL, https://www.rferl.org/a/azadi-briefing-afghanistan-power-outages-ngos/32242485.html, (Erişim Tarihi: 01.02.2023).
[5] “Afghanistan: Kabul Residents…”, a.g.m.
