Yunanistan’ın uluslararası hukuka aykırı bir şekilde Ege Denizi’ndeki adaları silahlandırmasından kaynaklanan anlaşmazlıklar, Ankara-Atina hattının gerginleşmesine neden olmaktadır. Türkiye ile Yunanistan arasında olası bir savaştan bahsedilmesi Moskova’nın da dikkatini çekmektedir. Konuyla ilgili son zamanlarda Kremlin tarafından herhangi bir resmî açıklama gelmemiştir. Fakat bölgedeki gelişmeler Rusya’yı da ilgilendirmektedir. Bu bağlamda Yunanistan’ın izlediği politika Moskova-Atina ilişkilerini olumsuz etkilemektedir.
Rusya-Yunanistan ilişkilerinin kötüleşmesi, 2021 yılının son aylarında başlamıştır. 8 Aralık 2021 tarihinde Rusya’nın Soçi kentinde yapılanRusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis görüşmesinden önce Rusya tarafı, NATO silahlarının Yunanistan’ın Dedeağaç Limanı üzerinden Ukrayna’ya transferinin yanı sıra NATO ve ABD’nin askeri güçlerinin Yunanistan’da toplanmasından endişe duyduğunu dile getirmiştir. Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, Yunanistan ile ABD arasındaki güncellenmiş savunma işbirliği anlaşmasında Moskova’nın nelerden endişe duyduğuna ilişkin sorusunu yanıtlarken “Sorun çok basit. Gittikçe daha fazla NATO ve ABD askeri, bölgenize yoğunlaşıyor. Yüzlerce ve hatta binlerce askeri teçhizat ve silah Yunanistan’a sevk ediliyor. NATO için yeni üsler açıyorsunuz ve aynı NATO bizi düşman ilan ediyor” ifadelerini kullanmıştır.
Bu bağlamda 14 Ekim 2021 tarihinde Yunanistan’ın ABD’yle yaptığı savunma alanındaki anlaşmayla bölgeyi silahlandırması ve ABD’ye üslerini açması, Rusya’yı endişelendirmiştir. Bu, Türkiye’nin endişeleriyle benzerlik taşımaktadır. Coğrafi olarak Yunanistan, Rusya’dan uzakta olmasına rağmen ABD’ye askeri üsler sağlaması, Moskova-Atina ilişkisini olumsuz etkilemiştir.
Rusya’nın Yunanistan’a olan tepkisi ABD tarafından silahlandırılmasıyla ilgiliyken, Atina’nın Rusya’ya olan itirazı ise Türkiye’ye satılan S-400 uçaksavar füze sistemleriyle ilgili olmuştur. Yunan tarafı Rusya’nın Türkiye’ye bu silahları satmamasını isterken; Kremlin, Türkiye’ye tedarik ettikleri S-400 sistemlerinin bir savunma sistemi olduğunu ve Dedeağaç’tan taşınan Amerikan silahlarının ise saldırı silahları olduğunu söylemiştir. Rusya kaynaklarına göre ABD’nin konuşlandığı Dedeağaç Limanı’nda 120 helikopter, 1000 tank, zırhlı araç ve silah da dahil olmak üzere çok sayıda Amerikan askeri teçhizatı ve silahı transfer edilmekteydi.[1]
Rusya’nın Yunanistan’a tepkisinin bir diğer nedeni, sadece Yunanistan üzerinden yapılan silah sevkiyatları değil, aynı zamanda ABD’nin Yunanistan’la yaptığı savunma alanındaki anlaşmanın Washington’a sağladığı olanaklardır. Örneğin ABD, Yunanistan’da genişletilen askeri üsleri sayesinde Balkanlar, Ege, Akdeniz ve Karadeniz’de varlığını güçlendirecek ve böylece jeopolitik avantaj elde edecektir.
ABD’nin Ege’de ciddi bir askeri üstünlüğe sahip olması, Karadeniz’den Akdeniz’e giden Rus filosu için de bir tehdit oluşturmaya başlayacaktır. Rusya, Ukrayna Savaşı’yla meşgulken ve Ukrayna cephesinde istediği başarıyı elde edemezken; Yunanistan, Rusya’ya karşı bir tutum sergilemiştir. 6 Nisan 2022 tarihinde 12 Rus diplomat Atina tarafından sınır dışı edilmiştir. Yunanistan’ın “istenmeyen kişi” ilan ettiği 12 Rus diplomattan 8’i Rusya Büyükelçiliği’nin en üst düzeyli temsilcileridir.
8 Mayıs 2022 tarihinde Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis, Rusya’ya yönelik politikasını üç yoldan sürdürmesi gerektiğini açıklamıştır. Birincisi, Ukrayna’nın kendisini savunabilmesi için silahlandırılması. İkincisi, Batı Dünyası’nın Rusya’ya ciddi zarar verecek yaptırımlar uygulaması gerektiği. Üçüncüsü, Rusya’yla iletişim kanallarının mümkün olduğunca açık tutulmasıdır. Mitsotakis, ayrıca Avrupa’da enerji fiyatlarının dört katına çıkmasının ve Yunanistan’daki elektrik fiyatlarındaki artışın sorumlusunun Rusya olduğunu belirtmiştir.[2]
16 Mayıs 2022 tarihinde ABD’de resmi temaslarda bulunan Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis, ABD Başkanı Joe Biden’le görüşmesinde Ukrayna’ya destek vermeye devam edeceği ve Rusya ekonomisine ciddi zarar vermek için ortak hareket edeceğini tekrarlamış, Biden ise Yunanistan’la beraber Rusya’ya karşı koyacaklarını söylemiştir.[3]
Yunanistan bu açıklamalarıyla Rusya’ya karşı kendi tutumunu kesinleştirmiş ve açıktan cephe almıştır, denebilir. Mitsotakis’in ABD ziyaretinin temel amacı, Washington’un Ankara’ya siyasi baskı yapmasını ve savaş uçaklarını vermemesini sağlamaktı. Ayrıca Yunanistan Ordusu’na daha fazla modern silahlar tedarik edilmesi amaçlanmıştı.Bunun karşılığında Yunanistan, Rusya’ya karşı ABD’nin yanında yer almıştır.
Rusya-Yunan ilişkilerinde çıkar çatışması yaşanan bir diğer alan da enerji güvenliğiyle ilgilidir. Atina’nın bu konudaki tutumu Türkiye için de geçerlidir. Yunanistan, Rus doğalgazına bağımlı ülkelerden biridir. Mevsime bağlı olarak ithalatın %45 ila %55’ini Rus doğalgazı oluşturmaktadır.[4] Yunanistan ayrıca Rusya’ya olan bağımlılığını azaltmak için Doğu Akdeniz’deki doğalgaz kaynaklarının kendi üzerinden Avrupa’ya ihraç edilmesini hedeflemektedir. Dolayısıyla Yunanistan sadece ülkesindeki Rus doğalgazını azaltmayı değil, aynı zamanda Avrupa pazarında da Rusya’ya alternatif kaynakların güzergahı olmayı amaçlamaktadır.Ayrıca Yunanistan, Dedeağaç’ta sıvılaştırılmış doğalgaz terminali inşa etmeye çabalamıştır. Böylelikle Yunanistan, ülkesindeki Rus doğalgazına olan bağımlılığı “stratejik olarak ortadan kaldırmayı” hedeflemektedir.
Hâlâ Rus doğalgazına bağımlı olan Yunanistan, Avrupa’nın Rusya’nın enerji sektörlerine karşı uyguladığı yaptırım listesinden çıkmak istemiştir. Yunanistan’a göre şimdilik Rus doğalgazına alternatif bir kaynağa sahip olmamaları nedeniyle böyle bir karar almak zorunda kalmışlardır. Fakat ileriki zamanda Yunanistan hem boru hatlarıyla hem ülkede sıvılaştırılmış doğalgaz terminallerinin sayılarını artırarak hem de kendi doğalgaz kaynaklarının üretimine başlayarak bu bağımlılıktan kurtulmaya çalışacaktır. Aynı zamanda Yunanistan, Avrupa için enerji tedarik eden merkezlerden biri haline gelmeyi planlamaktadır.
Yunanistan’ın ABD’yle stratejik ilişkilerini daha ileri bir seviyeye çıkarması, Ukrayna’ya destek vermesi ve “Rusya’nın cezalandırılması” konusundaki tutumu, Moskova’nın çıkarlarına doğrudan meydan okumak anlamına gelmektedir. Enerji güvenliği ve politikaları konusunda da Yunanistan’ın almış olduğu kararlar Moskova tarafından olumsuz karşılanmaktadır.
Atina’nın Türkiye’ye yönelik izlediği agresif tutumu ve Ankara’nın buna tepki göstererek Yunanistan’ı dizginlemesi, Kremlin’in çıkarına görünmektedir. Hatta Atina’nın cezalandırılması bile olumlu karşılanabilir. Fakat diğer taraftan Türkiye’ye karşı güvenlik tehdidi gerekçesiyle daha fazla ABD’ye yanaşması ve Yunanistan’ı bir “askeri üsse” dönüştürmesi Doğu Akdeniz’de Suriye üzerinden bir etki kazanmaya çalışan Rusya’nın çıkarlarıyla örtüşmemektedir. Rusya bölgede daha az Amerikan deniz gücünün olmasını istemektedir. Özellikle Yunanistan üzerinde Ege Denizi’nin geçit hatlarında Amerikan filosunun üstün konumda olması Kremlin’i endişelendirmektedir.
Yunanistan’ın ABD’ye yakınlaşan bu tavrı, uzun vadede Rusya’nın Atina’yla ilişkilerini belirleyen faktör olacaktır. Yunanistan daha fazla ABD etkisi altına girerken; Rusya’nın buna karşı güç dengesini sağlayacak bir aktörü desteklemek için yollar araması muhtemeldir.
Ukrayna Krizi nedeniyle Rusya’nın odak noktası Ukrayna olmaya devam etmektedir. Savaşın sona ermesinden sonra bölge ülkeleriyle yeni bir ilişki biçimi geliştirmek zorunda kalacaktır. Yunanistan’ın bu durumda Rusya’nın politikasında öncelikli ortaklardan biri olmayacağı söylenebilir. Diğer bir deyişle Yunanistan’ın izlemekte olduğu ve uzun vadeli bir strateji olarak tercih ettiği “Rusya karşıtı” tutum, Moskova-Atina ilişkilerini ciddi biçimde olumsuz etkilemeye başlamıştır.
[1] “Кремль обеспокоился переброской военной техники НАТО в Грецию”, İzvestiya, https://iz.ru/1262981/2021-12-11/kreml-obespokoilsia-perebroskoi-voennoi-tekhniki-nato-v-gretciiu, (Erişim Tarihi: 15.06.2022).
[2] “Греция выступила за жесткие санкции против России”, Lenta.Ru, https://lenta.ru/news/2022/05/08/greece/, (Erişim Tarihi: 15.06.2022).
[3] “Байден заявил о готовности Греции противостоять России вместе с США”, İzvestiya, https://iz.ru/1335500/2022-05-17/baiden-zaiavil-o-gotovnosti-gretcii-protivostoiat-rossii-vmeste-s-ssha, (Erişim Tarihi: 15.06.2022).
[4] “Греческие импортеры перешли на оплату газа рублями”, Ria Novosti, https://ria.ru/20220524/gaz-1790307279.html, (Erişim Tarihi: 15.06.2022).
