Son dönemlerde Macaristan ile Sırbistan’ın çeşitli alanlarda ortaklıklar geliştirmeye başladığı görülmektedir. Bu bağlamda taraflar arasında “düzensiz göç ve enerji” başlıkları büyük önem arz etmektedir. Bu hususlar, Macaristan’ın Sırbistan ile Kosova arasında yaşanan anlaşmazlığa ilişkin tutumunun şekillenmesinde de mühim bir rol oynamaktadır.
Macaristan, her ne kadar Orta Avrupa’da yer alsa da jeopolitik konumu nedeniyle Balkanlarda da önemli bir aktördür. Çünkü Macaristan’ın yedi sınır komşusundan dördü Balkan ülkesidir. Söz konusu ülkeler; Sırbistan, Romanya, Slovenya ve Hırvatistan’dır. Bu bağlamda Macaristan ve Sırbistan’ın sınırdaş devletler olmaları, tarafları çeşitli alanlarda işbirliğine itmektedir.
Öte yandan Macaristan ile Sırbistan arasındaki yakınlaşmada enerji faktörü önemli bir yere sahiptir. Bu kapsamda 2022 yılının Ekim ayında Sırbistan Cumhurbaşkanı Alexander Vucic, Rus petrolünü taşıyacak Macaristan-Sırbistan Petrol Boru Hattı’nın inşasını duyurmuştur. Bahse konu olan boru hattı, 128 km uzunluğundadır ve Sırbistan’ın kuzeyindeki Novi Sad kentini Macaristan’a bağlayacaktır.[1] Dolayısıyla özellikle de Avrupa Birliği’nin (AB) Rusya’ya karşı petrol yaptırımı ve savaş konjonktürü hesaba katıldığında, iki ülkenin birbirleriyle ortaklık yaparak enerji güvenliklerini sağlama yolunda adımlar attıkları görülmektedir. Bir diğer ifadeyle Rusya-Ukrayna Savaşı, tarafların işbirliğini daha da derinleştiren sonuçlara yol açmıştır.
Hatırlanacağı üzere, 16 Kasım 2022 tarihinde Macaristan, Sırbistan ve Avusturya liderleri, Avrupa’ya yönelik düzensiz göçün engellenmesi noktasında bir mutabakat zaptı imzalamışlardır. Bu kapsamda taraflar, Sırbistan’dan geçen göç yolu boyunca yeni göçmen gelişlerini kontrol etmek için birlikte hareket etme konusunda anlaşmıştır.[2] Dolayısıyla Macaristan ile Sırbistan, bilhassa Avrupa’ya yönelik düzensiz göçün önlenebilmesi adına işbirliği yapmaktadır. Zaten halihazırda her iki ülke de göçmen karşıtı sert tutumlarıyla ön plana çıkmaktadır.
Diğer taraftan Macaristan, AB’ye üyeyken; Sırbistan ise birliğe aday statüsündedir. Kosova ise 2022 yılının Aralık ayında AB’ye üye olabilmek için resmen başvuruda bulunmuştur. Bu bakımdan hem Kosova’nın hem de Sırbistan’ın AB’ye üyelik hedefleri vardır. Lakin Kosova’nın bağımsızlığını AB içinde İspanya, Romanya, Slovakya ve Yunanistan gibi devletler tanımamaktadır. Her ne kadar Kosova’nın bağımsızlığını tanımış olsa da Macaristan’ın son gelişmelerle birlikte Priştine’nin AB üyeliği konusunda engeller çıkaracağı anlaşılmaktadır.
Bu bağlamda 10 Ocak 2023 tarihinde Sırbistan Dışişleri Bakanı Ivica Dacic’in Macaristan’a gerçekleştirdiği ziyaret oldukça önemlidir. Dacic, Macaristanlı mevkidaşı Peter Szijjarto’nun yanı sıra Viktor Orban’la da görüşmüştür. Sırbistan Dışişleri Bakanı, Macaristan’ın Kosova’nın AB ve Avrupa Konseyi gibi çeşitli örgütlere kabul edilmesini veto edeceğini açıklamıştır. Szijjarto da Kosova’nın çeşitli Avrupa kurumlarına erken kabul edilmesinin taraflar arasındaki uzlaşı arayışını tehlikeye atabileceğini öne sürmüştür. Bu yüzden Szijjarto, Macaristan’ın Kosova’nın bahsi geçen kurumlara üyeliğini kabul etmeyeceğini belirtmiştir.[3]
Macaristan’ın Kosova’nın AB’yle olan entegrasyonu sürecinde engeller yaratacağı anlaşılmaktadır. Özellikle de Belgrad’ın Priştine’ye karşı temel hedefi, Kosova’nın uluslararası kurum ve örgütlere üyeliğinin gerçekleşmesini engellemektir. Böylece Sırbistan, Kosova’nın meşruiyet kazanmasının önüne geçmek istemektedir. Nasıl ki Sırbistan’ın geleneksel müttefiki Rusya, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) beş daimî üyesinden biri olması sebebiyle Kosova’nın Birleşmiş Milletlere (BM)üyeliğini engelliyorsa; Macaristan da benzer bir politikayı Priştine’nin AB kurumlarıyla olan bütünleşmesi noktasında uygulayacak gibi görünmektedir. Bu bakımdan Macaristan’ın mevzubahis hamlesi, Sırbistan açısından kayda değer bir gelişme olmuştur.
Öte yandan Szijjarto’nun Sırbistan’lı mevkidaşıyla gerçekleştirdiği görüşmeden iki ülke arasındaki ortaklığın hangi seviyeye yükseldiği de anlaşılmaktadır. Bu kapsamda Macaristan Dışişleri Bakanı, Belgrad ile Budapeşte’nin ortak kaderine dikkat çekmiş ve iki ülkenin yasadışı göç ve Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan kaynaklanan iki önemli güvenlik sorunuyla karşı karşıya olduğunu belirtmiştir. Ayrıca Macaristan Dışişleri Bakanı, şu ifadelerde bulunmuştur:[4]
“Komşuluğumuz ve coğrafi yakınlığımız nedeniyle savaşın güvenlik etkileri ve yaptırımların ekonomiye ve enerji güvenliğine etkileri ikimizi de doğrudan etkiliyor.”
Görüleceği üzere, Sırbistan ile Macaristan arasında savaşın da etkisiyle bir bakıma karşılıklı bağımlılık oluşmuştur. Üstelik Avrupa’daki mevcut konjonktürde iki devletin de bahsi geçen savaşa yönelik takip ettikleri siyasetten AB’nin hoşnut olmadığı göz önünde bulundurulduğunda, bu ortaklık daha da anlam kazanmaktadır.
Dahası taraflar arasındaki ilişkilerde ekonomi ve enerji de mühim bir yere sahiptir. Bu kapsamda Szijjarto, iki ülke arasındaki ticaret hacminin 2022 senesinde bir önceki yıla göre %75 arttığını dile getirmiştir. Ayrıca Szijjarto, Macaristan’ın enerji güvenliğinin garantisinin Sırbistan’a dayandığını; çünkü TürkAkım’ın kıtada halihazırda Doğu-Batı yönünde %100 kapasiteyle çalışan tek doğalgaz boru hattı olduğunu ifade etmiştir.[5]
Tüm bunların yanı sıra Szijjarto, 2022 yılında Sırbistan vesilesiyle Macaristan’a 4,8 milyar metreküp doğalgazın girdiğine ve bunun da toplam iç tüketimin yarısına yakın olduğuna dikkat çekmiştir. Szijjarto, Budapeşte’nin Belgrad’a petrol arzının güvenliğini sağlamak için yeni altyapı yatırımları uygulamaya hazır olduğunu ve tarafların beş yıl içinde iki ülke arasındaki elektrik ara bağlantı kapasitesini iki katına çıkaracağını vurgulamıştır.[6]
Söz konusu veriler, Macaristan ile Sırbistan arasındaki ortaklığın iki ülke bakımından ne kadar kritik olduğunu gözler önüne sermesi açısından oldukça önemlidir. Bu bakımdan Belgrad ile Budapeşte’nin enerji güvenliği konusunda birbirlerini tamamlayıcı aktörler oldukları görülmektedir.
Sonuç olarak Macaristan ile Sırbistan arasında bir stratejik ortaklığın olduğu öne sürülebilir. İki ülke; özellikle düzensiz göç ve enerji konularında yakın işbirliği içerisindedir. Dolayısıyla bu durum, Kosova’nın AB’yle olan bütünleşmesinin önüne geçecek gibi görünmektedir.
[1] “Serbia-Hungary Pipeline Deal a Big Political Gamble”, Balkan Insight, https://balkaninsight.com/2022/10/17/serbia-hungary-pipeline-deal-a-big-political-gamble/, (Erişim Tarihi:12.01.2023).
[2] “Austria Teams Up With Hungary, Serbia to End Asylum a la Carte”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/news/austria-teams-up-with-hungary-serbia-to-end-asylum-a-la-carte/, (Erişim Tarihi:12.01.2023).
[3] “Serbia Says Hungary Will Vote Against Kosovo EU, CoE Membership”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/news/serbia-says-hungary-will-vote-against-kosovo-eu-coe-membership/, (Erişim Tarihi:12.01.2023).
[4] “Hungary and Serbia Face the Same Security Challenges”, Hungary Today, https://hungarytoday.hu/hungary-and-serbia-face-the-same-security-challenges/, (Erişim Tarihi:12.01.2023).
[5] Aynı yer.
[6] Aynı yer.
