Eski Doğu Bloku ülkelerinden olan Bulgaristan, tarih boyunca Rusya’nın en yakın müttefiklerinden olmuştur. Tarihsel süreçte Sofya, Moskova’nın özellikle Balkanlar’daki en mühim ortaklarından biri olarak dikkat çekmiştir. Tüm bunlara karşı 24 Şubat 2022 tarihinde Rusya-Ukrayna Savaşı’yla başlayan süreçte, Rusya’nın ilişkilerinin oldukça kötüleştiği devletlerden birisi Bulgaristan olmuştur.
Bulgaristan ile Rusya’nın tarihi, kültürel ve dini bakımdan ortak pek çok yönü bulunmaktadır. Ayrıca Bulgaristan, mevcut süreçte Rusya’nın ilişkilerinin kötü olduğu eski Sovyet uydu devletlerinden ayrılmaktadır. Şöyle ki; Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Polonya ve Macaristan gibi ülkelerde bıraktığı acı hatıraları Bulgaristan’da bırakmamıştır.
Anlaşılacağı üzere Bulgaristan, SSCB içinde bağımsızlıklarını kazanan pek çok devletten farklıdır. Moskova, Çarlık Rusya’sı döneminde ise Bulgaristan’ın bağımsızlık sürecinde önemli bir işlev görerek bu ülkenin ulus bilinci kazanmasında önemli bir rol oynamıştır. Üstelik bu iki halk, Slav ve Ortodoks olmalarının etkisiyle yüzyıllardır aralarında güçlü bir gönül bağı kurmuşlardır. Bu bağlamda SSCB’nin ortadan kalkmasının ardından bile taraflar arasındaki yakın ilişkiler bir noktaya kadar devam etmiştir. Lakin söz konusu savaş, iki ülke arasında bir kırılma noktasını simgelemesi bakımından önemlidir.
Sofya, bahsi geçen savaşa Balkanlar’da en çok tepki gösteren ülkelerden biri olmuştur. Öyle ki; mevzubahis süreçle birlikte taraflar arasındaki münasebetler tarihte hiç olmadığı kadar gerilmiştir. Bulgaristan Eski Başbakanı Kiril Petkov’un görev yaptığı sırada Sofya, Moskova’ya karşı yaptırımlara katılmış ve bunun sonucunda Rusya, 2022 senesinin Nisan ayında Bulgaristan’a doğalgaz tedarikini kesmiştir. Bahse konu olan durum, enerji konusunda büyük oranda Rusya’ya bağımlı olan Bulgaristan’ı oldukça zor durumda bırakmıştır.
Öte yandan tarih boyunca Rusya’nın geleneksel müttefiklerinden biri olarak kabul edilen Bulgaristan’ın Moskova’ya karşı yaptırımlara katılması ve Rus diplomatları ülkesinden sınır dışı eden eylemlerde bulunması, Moskova’nın Sofya üzerindeki azalan etkisini göstermesi bakımından son derece dikkat çekicidir.
Tüm bunlarla birlikte Bulgaristan, bir noktaya kadar denge politikası izleyerek Batı içinde Ukrayna’ya silah yardımında bulunmaktan kaçınan bir imaj sergilemiştir. Lakin 3 Kasım 2022 tarihinde Bulgaristan Parlamentosu, Ukrayna’ya silah gönderme kararı almıştır. 240 kişilik parlamentoda 175 Milletvekili Kiev’e yönelik yardımı onaylarken; 49 milletvekili de karşı çıkmıştır.[1]
Diğer taraftan parlamentonun aldığı karara yönelik Bulgaristan’daki siyasi partilerin konumlanışı son derece önemlidir. Bulgaristan’ın Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar (GERB), Ukrayna’ya yönelik silah gönderilmesi teklifini sunan parti olmuş ve böylece mevzubahis yardımın mimarı olarak kabul edilmiştir. Eski Başbakan Kiril Petkov’un eşbaşkanı olduğu Değişime Devam Ediyoruz (PP) Partisi ve bu partinin en yakın müttefiki Demokratik Bulgaristan (DB) da söz konusu yardıma destek vermiştir. Özellikle PP ve DB, GERB’in genel başkanı eski Başbakan Boyko Borisov’un Başbakanlığı döneminde izlediği politikalardan rahatsız olduklarından dolayı GERB’le hiçbir şekilde koalisyona yanaşmamaktadır. Ancak üç partinin Ukrayna konusunda ortak bir zeminde buluşmaları kayda değer bir gelişme olmuştur.
Öte yandan 9 Aralık 2022 tarihinde Bulgaristan Parlamentosu tarafından alınan kararla Sofya, Kiev’e ilk kez silah yardımında bulunmuştur. Fakat silah listesi gizli tutulmaktadır. Ancak Bulgaristan Hükümeti yetkilileri, Sofya’nın esas olarak hafif silah ve mühimmat göndereceğine işaret etmişlerdir.[2] Bu yardıma dek Bulgaristan, Avrupa Birliği (AB) içinde Ukrayna’ya Macaristan’la birlikte silah göndermeyen iki ülkeden biriydi. Böylece Sofya, bir bakıma artık bu etiketten kurtulmuştur. Tüm bunların yanı sıra Kiev’e gönderilecek silahlar, savaşın seyrini değiştirecek silahlar olmaktan ziyade; sembolik bir nitelik taşımaktadır. Buna karşılık söz konusu durum, Bulgaristan’ın bahse konu olan savaşa yönelik değişen güvenlik paradigmasını simgelemesi açısından son derece önemlidir.
Tüm bunların yanı sıra GERB’in teklifi uyarınca Ukrayna’ya silah yardımı gönderilmesinin onaylanması, Bulgaristan Parlamentosu’nda büyük tartışmalara yol açmıştır. Mevzubahis yardım, parlamentoda ezici bir çoğunlukla geçse de özellikle Bulgaristan Sosyalist Partisi (BSP) ve Yeniden Doğuş (Vazrazhdane) partileri karara sert tepki göstermişlerdir. 20 Aralık 2022 tarihinde BSP Genel Başkanı Kornelia Ninova, Cumhurbaşkanı Rumen Radev’in Kiev’e gönderilecek silahları veto etmediği takdirde partisinin Anayasa Mahkemesi’ne başvuracağını dile getirmiştir.[3] Bu iki partinin ortak özelliği, Rus yanlısı olmalarıdır. Bu bağlamda BSP ve Yeniden Doğuş, parlamento sonrası süreçte de Ukrayna’ya silah yardımının önlenmesi için girişimlerini sürdürmektedir.
Diğer taraftan 23 Aralık 2022 tarihinde Bulgaristan Cumhurbaşkanı şu açıklamada bulunmuştur:[4]
“Ne yazık ki; parlamentodaki savaş çığırtkanları ezici bir çoğunlukla Ukrayna’ya askeri yardım kararı aldılar. Bu nedenle Geçici hükümeti, böyle bir yardım için Ukrayna’yla bir sözleşme imzalamaya zorladılar.”
Görüleceği üzere Radev, Kiev’e yönelik silah yardımına karşı konumlanmaktadır. Dolayısıyla Bulgaristan Cumhurbaşkanı’nın Rusya’yla münasebetlerin tırmanmasından kaçındığı yorumu yapılabilir. Bu bağlamda Bulgaristan’da üç cephenin olduğu söylenebilir. Bunlar; Parlamento, Geçici Hükümet ve Cumhurbaşkanı’dır. Parlamento’da GERB, PP ve DB, Kiev’e yönelik silah yardımının mimarı olan partilerdir. Üç partinin de ortak özelliği, “Batı” yanlısı olmalarıdır. Bu partiler, Sofya’nın Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ve AB gibi uluslararası kuruluşlarla tam bir uyum içinde hareket etmesini savunmaktadırlar.
Öte yandan Bulgaristan’da 2022 yılının Ağustos ayında göreve gelen geçici hükümet, Ukrayna’daki savaşa ilişkin daha ziyade “nötr” bir siyaset takip etmiştir. Geçici hükümet, bilhassa Bulgaristan Parlamentosu’nun kararına kadar Moskova’yla doğrudan karşı karşıya gelmemeye dikkat etmiştir. Dahası geçici hükümet, Rusya’dan doğalgaz tedarik edebilmek için görüşmelerde bile bulunmuştur. Dolayısıyla geçici hükümetin Ukrayna’ya yönelik silah yardımını istemeden de olsa kabul etmek zorunda kaldığı öne sürülebilir.
Üçüncü cepheyi ise Bulgaristan Cumhurbaşkanı temsil etmektedir. Radev, bilhassa ülkede istikrarlı bir hükümetin olmaması ve siyasi istikrarsızlıklar nedeniyle ön plana çıkmıştır. Tüm bunlara ek olarak Bulgaristan Cumhurbaşkanı, Moskova yanlısı eski bir asker olarak bilinmektedir. Dolayısıyla Radev’in söz konusu yardıma karşı çıkmasının sürpriz bir gelişme olmadığını söylemek mümkündür.
Sonuç olarak Bulgaristan Parlamentosu’nun aldığı karar, pek çok açıdan mühimdir. Bunlardan ilki, Bulgaristan’ın Ukrayna’ya silah yardımında bulunmasıyla Macaristan, AB içinde Kiev’e silah yardımında bulunmayan tek ülke olarak kalmıştır. Dolayısıyla Sofya, bu etiketten kurtulmuştur. Lakin Bulgaristan’ın Ukrayna’ya göndereceği silahların savaşın seyrine ne kadar etki edip etmeyeceği bir soru işaretidir. Zira silahlar, daha çok hafif silah ve mühimmat olarak göze çarpmaktadır. Tüm bunlara rağmen bir zamanlar Moskova’nın Balkanlar’daki en yakın müttefiki olan Sofya’nın böyle bir girişimde bulunması, iki ülke arasındaki gerilimin çıktığı düzeyi göstermesi bakımından son derece dikkat çekicidir.
[1] “In U-turn, Bulgarian parliament tells Sofia to send weapons to Ukraine”, Politico, https://www.politico.eu/article/bulgarian-u-turn-on-weapons-delivery-to-ukraine/, (Erişim Tarihi: 25.12.2022).
[2] “Bulgaria to Send Its First Military Aid to Ukraine”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/bulgaria-send-its-first-military-aid-ukraine-2022-12-09/, (Erişim Tarihi: 25.12.2022).
[3] “Leader of the Bulgarian Socialists: If the President Doesn’t Veto the Arms for Ukraine, We Will Appeal to the Constitutional Court”, Novinite, https://www.novinite.com/articles/218093/Leader+of+the+Bulgarian+Socialists%3A+If+the+President+doesn%E2%80%99t+Veto+the+Arms+for+Ukraine%2C+We+will+appeal+to+the+Constitutional+Court, (Erişim Tarihi: 25.12.2022).
[4] “Bulgaria’s President: The Warmongers in Parliament Approved Military Aid for Ukraine”, Novinite, https://www.novinite.com/articles/218143/Bulgaria%E2%80%99s+President%3A+The+Warmongers+in+Parliament+approved+Military+Aid+for+Ukraine, (Erişim Tarihi: 25.12.2022).
