Tarih:

Paylaş:

Çin-ABD Rekabetinde Yeni Zelanda’nın Yeri

Benzer İçerikler

Bu yazı şu dillerde de mevcuttur: English Русский

Asya-Pasifik’in politik çerçevesi kutuplar ve ittifaklar üzerinden şekillenmektedir. Nitekim Çin ve Kuzey Kore gibi devletlerin bölgede yer alması da özellikle Pekin’le sürdürülen küresel nüfuz mücadelesi kapsamında Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) ilgisini söz konusu bölgeye çekmektedir.

Bu bağlamda ABD ile Çin arasındaki küresel rekabetin jeopolitik, jeostratejik, jeoekonomik, askeri ve coğrafi birçok boyutunun bulunduğu öne sürülebilir. Ancak Washington, Pekin’le yaşamakta olduğu küresel güç mücadelesinde siyasi tecrübelerinin kattığı avantajları da kullanmaya çalışmaktadır. Zira bunun en belirgin örneği, ABD’nin Soğuk Savaş yıllarında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne (SSCB) karşı uyguladığı ve etkisini gördüğü çevreleme politikasını yeniden denemeye çalışmasıdır. Çünkü ABD, mevzubahis politikayı günümüzdeki rekabet çerçevesinde Çin’e karşı uygulamak istemektedir.

Bahse konu olan çevreleme politikası, Washington ile Pekin arasında vuku bulan söz konusu rekabete bölgesel bir çerçeve de eklemiştir. Bu nedenle iki aktör arasındaki küresel rekabetin en önemli sac ayaklarından birinin Asya-Pasifik üzerinden meydana gelen bölgesel mücadele olduğu söylenebilir. Bu kapsamda ABD, mevzubahis bölge üzerinde Çin’le jeopolitik bir rekabet yürütmekte ve gerek ittifaklar gerek işbirlikleri gerekse de tatbikatlar vesilesiyle Çin’e karşı bir çevreleme stratejisi uygulamaya çalışmaktadır.

Bu noktada ABD’nin bölgesel olarak işbirlikleri geliştirdiği aktörlerin Avustralya, Güney Kore, Japonya, Yeni Zelanda, Vietnam, Endonezya ve Filipinler olduğu söylenebilir. Aynı zamanda bölgede ABD, Yeni Zelanda ve Avustralya’nın işbirliğiyle hayata geçirilen ANZUS,[1] Avustralya, ABD ve Birleşik Krallık ortaklığında imzalanan AUKUS Paktı[2] ve Avustralya, Hindistan, ABD ve Japonya birlikteliğiyle oluşturulmuş Dörtlü Güvenlik Diyaloğu (QUAD)[3] gibi ittifaklar vardır.

Bu politik konjonktürde Yeni Zelanda’nın ABD ve NATO’nun Çin’e karşı uygulamaya çalıştığı çevreleme politikasında önemli bir aktör olduğu öne sürülebilir. Zira yukarıda da belirtildiği üzere Yeni Zelanda, ABD ve Avustralya’yla birlikte bölgesel bir anlaşma olan ANZUS’un üyesidir. ANZUS, bu üç devlet arasında 1951 yılında imzalanmıştır.[4] Söz konusu anlaşma, Wellington’un Asya-Pasifik Bölgesi’ndeki perspektifini, yerini ve tarafını somut bir şekilde ifade etmesi bakımından oldukça mühimdir. Zira bu durum, Yeni Zelanda’yı bölgesel jeopolitik çerçevede net bir biçimde taraf haline getirmektedir. Nitekim bu anlaşma içerisinde, anlaşmayı imzalayan herhangi bir devlete yapılacak olan sert güç kullanımının ve saldırının diğer devletler tarafından da kendi huzur ve güvenliklerine karşı bir tehlike olarak algılanacağı şeklindeki bir madde bulunmaktadır.[5]

Bu kapsamda net bir şekilde Yeni Zelanda’nın Asya-Pasifik Bölgesi’nde ABD ve NATO’nun ve dolayısıyla Batı’nın yanında yer aldığı söylenebilir. Dahası güncel gelişmeler de mevzubahis durumu gözler önüne sermektedir. Örneğin 22 Nisan 2023 tarihinde Avustralya Başbakanı Anthony Albanese ile Yeni Zelanda Başbakanı Chris Hipkins arasında gerçekleşecek görüşmeden bir gün önce Albanaese, Avustralya’da yaşayan Yeni Zelandalılar için hızlı vatandaşlık takibi planını açıklamıştır.

Mevzubahis plana göre, Avustralya’da dört yıl veya daha uzun süredir yaşayan ya da 2001 senesinden itibaren ülkeye taşınan Yeni Zelandalılar, 1 Temmuz 2023 tarihinden itibaren vatandaşlık başvurusu yapabilecektir.[6] Nitekim 2001 yılında Yeni Zelandalıların belirli sağlık ve refah desteğine erişimini kısıtlayan özel bir kategori vizesi getirilmesinin ardından bu değişiklik ve kurallarda yumuşama, Batı’nın Asya-Pasifik’teki en önemli müttefiklerinden biri olan Avustralya ile Yeni Zelanda’nın olumlu diyalog geliştirdiğini göstermektedir. Çünkü söz konusu sebeplerden dolayı Wellington-Kanberra yakınlaşmasının Yeni Zelanda-Batı yakınlaşması anlamında geldiği söylenebilir.

Bu kapsamda Yeni Zelanda’nın da Avustralya’yla birlikte İngiliz Milletler Topluluğu’na dahil olduğunu söylemekte fayda vardır. Zira Kral III. Charles’ın taç giyme töreni vesilesiyle İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, Londra’da Albanese ve Hipkins’le görüşmüş ve bu üç devlet arasında 31 Mayıs 2023 tarihinde hayata geçirilecek yeni bir ticaret anlaşmasının imzalanacağını duyurmuştur. Sunak 4 Mayıs 2023 tarihinde yaptığı açıklamada şunları söylemiştir:[7]

“Yeni ticaret anlaşmamızın yürürlüğe girmesi, İngiltere ile Yeni Zelanda arasındaki büyük dostluğun yeni bir bölümüne işaret ediyor. Bu anlaşma, Yeni Zelanda ve Birleşik Krallık’taki işletmeler ve yatırımcılar için yeni fırsatların kilidini açacak, büyümeyi hızlandıracak, istihdamı arttıracak ve en önemlisi de gelecek nesil için daha müreffeh bir gelecek inşa edecek”

Söz konusu anlaşmaya göre Kanberra ve Wellington’dan Londra’ya yapılan ihracatın yüzden 99’undan fazlası, vergiden muaf olacaktır.[8] Bu da Yeni Zelanda’nın Batı Dünyası’na entegrasyonunu ve Asya-Pasifik’te Batı’nın önemli müttefiklerinden biri olduğunu teyit eder niteliktedir.

Sonuç olarak Yeni Zelanda’nın, ABD’nin ve Batı’nın Asya-Pasifik’te kurmaya çalıştığı ittifaklarda, hayata geçirmeye çalıştığı işbirliklerinde ve Çin’in çevrelenmesi noktasındaki amaçlarında önemli bir yere sahip olduğu söylenebilir. Nitekim Batı-Çin rekabetinin bölgesel etkileri arttıkça, Batı-Wellington yakınlaşmasının da artacağı öngörülebilir.


[1] “The United States and Australia: A Vital Partnership for He Indo-Pacific Region and the World”, U.S. Department of State, https://www.state.gov/the-united-states-and-australia-a-vital-partnership-for-the-indo-pacific-region-and-the-world/, Erişim Tarihi: 08.05.2023).

[2] “AUKUS Deal: United States, United Kingdom and Australia Agree on Nuclear Submarine Project”, British Broadcasting News, https://www.bbc.com/news/world-australia-64945819, (Erişim Tarihi: 08.05.2023).

[3] “No Plans to Add New members to Quad Grouping Now: White House, The Times of India, https://timesofindia.indiatimes.com/world/us/no-plans-to-add-new-members-to-quad-grouping-now-white-house/articleshow/99924649.cms?from=mdr, (Erişim Tarihi: 08.05.2023).

[4] “Anzus: Celebrating 70 Years of the United States – Australia Alliance”, U.S. Embassy&Consulates in Australia, https://au.usembassy.gov/anzus-celebrating-70-years-of-the-u-s-australia-alliance/, (Erişim Tarihi: 08.05.2023).

[5] S. Frühlıng, Is ANZUS Really an Alliance? Aligning the US and Australia. Global Politics and Strategy, 60(5), 2018, s. 199-218.

[6] “Australia to Fast Track Citizenship for New Zelanders”, British Broadcasting News, https://www.bbc.com/news/world-australia-65358066, (Erişim Tarihi: 08.05.2023).

[7] Uinted Kingdom, New Zealand, Australia Tout Trade Before Charle’s Coronation”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/economy/2023/5/5/uk-new-zealand-australia-tout-trade-before-charless-coronation, (Erişim Tarihi: 08.05.2023).

[8] Aynı yer.

Zeki Talustan GÜLTEN
Zeki Talustan GÜLTEN
Zeki Talustan Gülten, 2021 yılında Yalova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden “Amerikan Dış Politikası” başlıklı bitirme teziyle ve 2023 yılında da Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Dış Ticaret bölümünden mezun olmuştur. Halihazırda Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı’nda Tezli Yüksek Lisans öğrenimine devam eden Gülten, lisans eğitimi esnasında Erasmus+ programı çerçevesinde Lodz Üniversitesi Uluslararası ve Politik Çalışmalar Fakültesi’nde bir dönem boyunca öğrenci olarak bulunmuştur. ANKASAM’da Asya-Pasifik Araştırma Asistanı olarak çalışan Gülten’in başlıca ilgi alanları; Amerikan Dış Politikası, Asya-Pasifik ve Uluslararası Hukuk’tur. Gülten, iyi derecede İngilizce bilmektedir.