Tarih:

Paylaş:

Orta Asya’nın Çok Vektörlü Dış Politikasında Körfez Ülkeleri

Benzer İçerikler

Bu yazı şu dillerde de mevcuttur: English Русский

Orta Asya devletleri, bağımsızlıklarını kazanmalarından itibaren dünyadaki çeşitli aktörlerle siyasi, ekonomik ve sosyal konularda işbirliği geliştirmeye özen göstermiştir. Bu anlamda bölge devletleri, dış politikalarında çok vektörlü-yönlü bir tutum benimseyerek dünyadaki farklı ülkelerle işbirliği geliştirmeyi başarmıştır. Böylelikle bölge devletleri, kazan-kazan mantığı çerçevesinde kurdukları ilişkilerle kazanımlarını arttırmıştır. Günümüzde söz konusu politikalarını aktif bir şekilde sürdüren Orta Asya devletleri, yeni işbirlikleri vesilesiyle çok vektörlü politikalarına farklı rotalar kazandırmaktadır.

Bu noktada Körfez ülkelerinin ön plana çıktığı görülmektedir. Zira Orta Asya devletleri ile Körfez ülkeleri arasında son dönemlerde ekonomik ve sosyal boyutları bulunan derin ilişkiler kurulmaktadır. Mevzubahis durumu örneklendirmek amacıyla ikili ilişkiler incelendiğinde, 2020 yılının Ekim ayında Kazakistan ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasında ticaret, ulaştırma, lojistik, tarım, inşaat, petrokimya, uzay ve turizm alanlarında 21 projeyi kapsayan 6,1 milyar dolarlık anlaşma imzalandığı görülmektedir.[1]

2021 yılında ise Astana ile Abu Dabi arasında enerji, tarım, sanayi, ulaştırma, lojistik, ilaç ve finans sektörlerindeki müşterek projelerin uygulanması için 6 milyar doları aşan yatırımlara dair yeni bir anlaşma yapılmıştır. Bu anlaşmanın en önemli özelliği yatırımlardan ziyade; taraflar arasında uzun vadeli stratejik ortaklık kurulmasını sağlamasıdır.[2] 2022 senesinin Ekim ayında ise taraflar, 900 milyon dolarlık yeni bir yatırım anlaşması imzalamıştır.[3]

Benzer bir şekilde Suudi Arabistan da Orta Asya’yla ilişkilerini güçlendirmektedir. Örneğin 2022 yılının Ağustos ayında Suudi Arabistan ile Özbekistan arasında Suudi-Özbek İş Konseyi gerçekleştirilmiştir. Toplantılar sırasında 12 milyar dolarlık 13 anlaşmanın imzalandığı açıklanmıştır.[4] Taraflar arasındaki münasebetler, karşılıklı fayda çerçevesinde gelişirken; Özbekistan’daki Suudi Arabistan sermayeli işletmelerin sayısı da her geçen gün artmaktadır. Suudi Arabistan’ın Özbekistan’a yaptığı yatırım, 2021 yılının sonu itibarıyla 1,5 milyar doları aşmıştır ve yeşil enerji de dahil olmak üzere enerji altyapısını modernize etme konusunda güçlü ilişkiler kurulmaktadır.[5]

Orta Asya ile Körfez ülkeleri arasında ikili münasebetlerin yanı sıra bölgeler arası etkileşimi içeren temaslar da kurulmakta ve var olan bağlar güçlendirilmektedir. Nitekim 7 Eylül 2022 tarihinde ilk kez Orta Asya devletleri ile Körfez ülkeleri arasında Körfez İşbirliği Konseyi (KİK)-Orta Asya Stratejik Diyalogu toplantısı düzenlenmiştir. Toplantı, Riyad’da Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Farhan başkanlığında dışişleri bakanları seviyesinde gerçekleştirilmiştir. Toplantıya Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan, Suudi Arabistan, Katar, Kuveyt, BAE, Bahreyn ve Umman’ın dışişleri bakanları katılmıştır.[6]  

Toplantıda konuşma yapan Faysal, küresel zorluklar karşısında iki bölge arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi konusuna değinmiş ve bölgeler arasında sınırsız işbirliği alanının olduğunu belirtmiştir. Bu amaçla Faysal, ekonomik kalkınmayı destekleyecek ve krizler karşısında tansiyonu düşürecek girişimlerin önem arz ettiğini vurgulamıştır.

Toplantıda, ağırlıklı olarak güncel meseleler ele alınmıştır. Ayrıca bölgesel güvenlik, ticaret, ekonomi, yatırım ve kültürel işbirliği konularında atılacak adımlar da masaya yatırılmıştır. Bu kapsamda tedarik zincirleri, ulaşım bağlantıları, gıda, enerji ve su güvenliği, yeşil enerjinin geliştirilmesi, çevresel zorluklar, iklim değişikliği ve ticaret ve yatırım mekanizmalarının geliştirilmesi gibi mevzular tartışılmıştır. Böylece taraflar; siyaset, güvenlik, ekonomi, ulaşım, su kaynakları, enerji, eğitim, sağlık, kültür, gençlik ve spor gibi alanları kapsayan 2023-2027 Ortak Eylem Planı’nı kabul etmiştir. Buna ek olarak etkileşimin sürdürülmesi maksadıyla ikinci toplantının 2023 yılında Özbekistan’ın kadim tarihiyle öne çıkan Semerkand şehrinde yapılması ve 2023 senesinin Haziran ayında da Kazakistan’da KİK ve Orta Asya ülkelerinin ilk Ekonomik Forumu’nun düzenlenmesi kararlaştırılmıştır.

Sonuç olarak Orta Asya devletleri, Körfez ülkeleriyle olan ilişkilerini geliştirme ve derinleştirme arzusu içerisindedir. Zira iki bölgedeki devletlerin ekonomik özelliklerine bakıldığında, aktörlerin birbirini tamamlayıcı niteliklere sahip olduğu görülmektedir. Kuşkusuz iki coğrafyanın da enerji kaynakları konusunda zengin olması, işbirliğinin geliştirilmesine katkı sağlayan mühim bir husustur. Bölgeler arasında gerçekleştirilen stratejik diyalog toplantıları ise münasebetlerin daha yapısal ve kalıcı bir boyut kazanmasını sağlayacak gibi gözükmektedir. Bu noktada vurgulamak gerekir ki; Körfez ülkeleriyle gelişen ilişkiler, Orta Asya devletlerinin çok vektörlü dış politika anlayışlarının güçlendirilmesine hizmet etmektedir.


[1] Aidana Yergaliyeva, “Kazakhstan, UAE Ink $6.1 Billion Agreement to Develop 21 Joint Projects”, The Astana Times, https://astanatimes.com/2020/10/kazakhstan-uae-ink-6-1-billion-agreement-to-develop-21-joint-projects/, (Erişim Tarihi: 24.09.2022).

[2] “Askar Mamin’s Visit to the UAE: Pool of New Joint Projects to Exceed $6 Billion”, Official Information Source of the Prime Minister of the Republic of Kazakhstan, https://primeminister.kz/en/news/vizit-a-mamina-v-oae-pul-novyh-sovmestnyh-proektov-prevysit-6-mlrd-119190, (Erişim Tarihi: 24.09.2022).

[3] “Kazakhstan and UAE Sign Investment Agreements Worth $900 Million”, The Astana Times, https://astanatimes.com/2022/09/kazakhstan-and-uae-sign-investment-agreements-worth-900-million/, (Erişim Tarihi: 24.09.2022).

[4] “Uzbekistan Strengthens Relations with Saudi Arabia”, Commonspace.eu, https://www.commonspace.eu/news/uzbekistan-strengthens-relations-saudi-arabia, (Erişim Tarihi: 24.09.2022).

[5] Mukhsinjon Kholmukhamedov, “Uzbekistan-Saudi Arabia: Mutually Beneficial Co-Operation”, Eureporter, https://www.eureporter.co/world/uzbekistan/2022/08/23/uzbekistan-saudi-arabia-mutually-beneficial-co-operation/, (Erişim Tarihi: 24.09.2022).

[6] “Gulf Countries and Central Asia Are Eager to Expand Partnership”, News Central Asia, http://www.newscentralasia.net/2022/09/08/gulf-countries-and-central-asia-are-eager-to-expand-partnership/, (Erişim Tarihi: 24.09.2022).

Dr. Emrah KAYA
Dr. Emrah KAYA
ANKASAM Dış Politika Uzmanı Dr. Emrah Kaya, Akdeniz Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezundur. Yüksek lisans derecesini 2014 yılında Süleyman Demirel Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde hazırladığı “Latin Amerika'da Sol Liderlerin Yükselişi ve Uluslararası Politikaya Etkisi: Venezuela-Bolivya Örneği” başlıklı teziyle almıştır. Kaya, doktora derecesini de 2022 yılında aynı üniversitede hazırladığı "Terörle Mücadelede Müzakere Yöntemi: ETA-FARC-LTTE-PKK" başlıklı teziyle elde etmiştir. İyi derecede İngilizce bilen Kaya'nın başlıca çalışma alanları; Orta Asya, Latin Amerika, terörizm ve barış süreçleridir.