24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nın en olumsuz etkilediği bölgelerden biri de Balkan coğrafyasıdır. Balkanlarda yer alan Hırvatistan’ın bahsi geçen savaşa ilişkin politika oluşturmaya çalışırken zorlandığı görülmektedir. Bunun temel sebebi ise Hırvatistan’daki karar alma mekanizmasının Ukrayna’daki savaşa dair bir konsensüs sağlayabilmekten uzak olmasıdır. Özellikle Hırvatistan Başbakanı Andrej Plenkovic ile Cumhurbaşkanı Zoran Milanovic arasında söz konusu savaşa ilişkin derin ayrılıklar bulunmaktadır.
Hırvatistan Cumhurbaşkanı Milanovic ile Başbakan Plenkovic arasındaki bu farklılık, henüz Rusya-Ukrayna Savaşı başlamadan önce ortaya çıkmıştır. Milanovic, 25 Ocak 2022 tarihli açıklamasında Kiev’in Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) üye olmadığını belirtmiş ve Rusya ile Ukrayna arasındaki ihtilafı, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) iç dinamiklerinin etkili olduğu ciddi bir kriz olarak nitelendirmiştir.[1]
Bu bağlamda Milanovic’in Rusya yanlısı görüşlerle ön plana çıkan bir politikacı olduğu, Plenkovic’in ise ülkenin Batı’yla entegre politikalar izlemesini savunan bir siyasetçi olarak ön plana çıktığı söylenebilir. Dolayısıyla iki lider arasındaki farklılığın Hırvatistan’ın savaşa ilişkin dış politikasına yön verdiği öne sürülebilir.
Milanovic’in Moskova ile Kiev arasındaki ihtilafa karşı tutumu, savaş başladıktan sonra da değişmemiştir. Örneğin Milanovic, 8 Nisan 2022 tarihinde Batı’nın Moskova’ya yönelik yaptırımlarının Rusya-Ukrayna Savaşı’nı durdurmayacağını ve savaşın; ancak diplomasi yoluyla çözülebileceğini ifade etmiştir. Ayrıca Hırvatistan’ın Ukrayna için fazla bir şey yapamayacağını, buna karşın Batı Balkanlarda çok şey yapabileceğini öne sürmüştür.[2]
Görüldüğü üzere Milanovic, Rusya’ya yönelik Avrupa Birliği (AB) yaptırımları konusunda hem kendi ülkesinin Başbakanı’ndan hem de diğer AB üyesi ülkelerden farklı bir tavır takınmaktadır. Milanovic, Batı yaptırımlarına karşı çıkmaktadır. Bu bağlamda Hırvatistan Cumhurbaşkanı, Macaristan Başbakanı Viktor Orban’dan sonra Rusya’ya yönelik yaptırımlara karşı çıkan ikinci AB üyesi devlet lideridir.
Öte yandan Plenkovic, Milanovic’in Ukrayna’daki savaşa karşı tutumuna sert tepki göstermektedir. Plenkovic, 21 Nisan 2022 tarihli açıklamasında Milanovic’in Rus yanlısı görüşlere sahip olduğunu iddia etmiştir. Üstelik Hırvatistan Cumhurbaşkanı’nın ülkenin dış ilişkilerine çok büyük zararlar verdiğini de öne sürmüştür. Son olarak Plenkovic, Başbakan olduğu sürece kabinedeki hiçbir Bakanın Hırvatistan Cumhurbaşkanı’yla seyahat etmeyeceğini ya da ortak toplantılara ve konferanslara katılmayacağını açıklamıştır.[3]
Anlaşılacağı gibi Hırvatistan’daki karar alma mekanizmasının Rusya-Ukrayna Savaşı’na yönelik tutumunun daha savaşın başından itibaren ayrılıklar üzerinden şekillendiği görülmektedir. Bu da Hırvat dış politikasının ikircikli bir durum yaşamasına neden olmaktadır.
Milanovic, 8 Ağustos 2022 tarihinde verdiği demeçte daha da ileriye giderek, Batı’nın Rusya’ya karşı yaptırımlarının işe yaramadığını iddia etmiştir. Dahası mevzubahis yaptırımların Moskova’ya değil; ancak Zagreb’e zarar verdiğini ifade etmiştir.[4] Buna karşılık Plenkovic ise Brüksel’in Moskova’ya karşı yaptırımları genişletmek için siyasi iradeye sahip olduğunu dile getirmiştir.[5] Yani Hırvatistan Başbakanı ile Cumhurbaşkanı arasında yaptırımların işlevselliği hususunda da mühim anlaşmazlıklar vardır. Söz konusu durum, Zagreb yönetiminin savaşa ilişkin yekpare bir siyaset takip etmesini zorlaştırmaktadır.
Tüm bunlarla birlikte bir parantez açmak gerekirse, savaş konjonktürünün Avrupa jeopolitiğinde Hırvatistan’ın önemini arttırdığı iddia edilebilir. Öyle ki; Hırvatistan, Balkan coğrafyasında Yunanistan’la birlikte sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) terminaline sahip olan iki ülkeden biridir. Dolayısıyla bu durum, Zagreb açısından özellikle de Avrupa’nın enerji güvenliğinin sağlanması noktasında olumlu gelişmelere yol açmıştır.
Diğer yandan Hırvatistan’daki karar alma mekanizmasının Ukrayna’daki savaşa dair yaşadığı son çatışma konusu ise Ukraynalı askerlerin Hırvatistan’da eğitim almasıyla ilgilidir. Bu bağlamda Milanovic, 22 Kasım 2022 tarihinde kendisinden Hırvatistan’da Ukrayna Kuvvetleri’nin eğitimini onaylamasını isteyen Savunma Bakanı Mario Banozic’in mektubunu reddetmiştir. Milanovic’e göre, Savunma Bakanı’nın böyle bir onay isteme yetkisi yoktur. Zira Hırvatistan Anayasası’na göre; yalnız Cumhurbaşkanı, Hırvat Hükümeti ve Hırvat Parlamentosu’nun böyle bir karar alma yetkisi vardır.[6]
Kısaca özetlemek gerekirse, Hırvatistan’da Ukrayna konusunda bir “çift başlılık” söz konusudur. Milanovic’e göre; Hırvatistan, savaşa gerekenden fazla müdahil olmamalıdır. Dolayısıyla Hırvatistan Cumhurbaşkanı, Ukrayna’ya yönelik herhangi bir askeri yardıma karşı çıkmaktadır. Milanovic, bilhassa Rusya’yı direkt karşısına almaktan kaçınan bir politika izlemektedir. Bu durum, Hırvatistan’ın Rusya-Ukrayna Savaşı noktasında uyum içinde hareket etmesini engellemektedir. Bu ise ilerleyen süreçte Hırvatistan Hükümeti ile Cumhurbaşkanı arasındaki gerginliğin daha da artacağının göstergesi olarak yorumlanabilir.
Sonuç olarak Plenkovic, Rusya’ya karşı yaptırımları desteklerken; Milanovic ise tam tersi bir pozisyonda konumlanmaktadır. Bu nedenle Hırvatistan’da Ukrayna ve Rusya konusundaki çift başlılığın devam edebileceği öngörülebilir. Milanovic, Zagreb’in tarafsız bir politika izlemesini isterken; Plenkovic ise Moskova’yı her fırsatta hedef almaktan çekinmemektedir. Dolayısıyla Hırvatistan’daki karar alma mekanizmasının Rusya-Ukrayna Savaşı konusunda bir “ikilem” içinde olduğu görülmektedir.
[1] “Milanovic, Ukraine Does Not Belong in NATO”, N1, https://n1info.hr/english/news/milanovic-ukraine-does-not-belong-in-nato/, (Erişim Tarihi: 04.12.2022).
[2] “Croatian President Says Western Sanctions Will Not End Ukraine War”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/short_news/croatian-president-says-western-sanctions-will-not-end-ukraine-war/, (Erişim Tarihi: 04.12.2022).
[3] “Croatia’s PM Plenković Cuts Ties with President Milanović for His Pro-Russian Stance”, Republic World, https://www.republicworld.com/amp/world-news/russia-ukraine-crisis/croatias-pm-plenkovic-cuts-ties-with-president-milanovic-for-his-pro-russian-stance-articleshow.html, (Erişim Tarihi: 04.12.2022).
[4] “Western Sanctions Won’t Harm Russia, But Harmed Croatia, Says President”, Total Croatia News, https://www.total-croatia-news.com/politics/64874-western-sanctions-won-t-harm-russia-but-harmed-croatia-says-president, (Erişim Tarihi: 04.12.2022).
[5] “EU Has Political Will to Extend Russia Sanctions, Croatia Says”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-09-23/eu-has-political-will-to-extend-russia-sanctions-croatia-says?leadSource=uverify%20wall, (Erişim Tarihi: 04.12.2022).
[6] “Croatian President Rejects Training of Ukrainian Soldiers in Croatia”, Xiinhuanet, https://english.news.cn/20221123/c92dd3b837c14c0e9355a862c59c6f1b/c.html, (Erişim Tarihi: 04.12.2022).
