Tarih:

Paylaş:

Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kamu Yönetimi Akademisi Öğretim Üyesi Aybek Tenizbayev: “İmangali Tasmagambetov’un KGAÖ’nün Genel Sekreteri Olmasının Moskova-Astana Hattındaki İlişkilere Olumlu Yansıyacağı Öngörülebilir.”

Benzer İçerikler

Bu yazı şu dillerde de mevcuttur: English Русский

23 Kasım 2022 tarihinde Ermenistan’ın başkenti Erivan, Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nün (KGAÖ) Kolektif Güvenlik Konseyi Zirvesi’ne ev sahipliği yapmıştır. Zirve sonrasında sonuç bildirgesini imzalamayı reddeden Ermenistan, örgütü Azerbaycan’la yaşanan İkinci Karabağ Savaşı ve sınır çatışmalarındaki tutumu nedeniyle suçlamıştır. Bunun yanı sıra zirve, Kazakistan Eski Başbakanı İmangali Tasmagambetov’un KGAÖ Genel Sekreteri olarak atanması nedeniyle de uluslararası kamuoyunun gündemine gelmiştir.

Bu kapsamda Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM), KGAÖ Erivan Zirvesi’ni ve örgütün geleceğinde yaşanabilecek gelişmeleri değerlendirmek üzere Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kamu Yönetimi Akademisi Öğretim Üyesi Aybek Tenizbayev’in görüşlerini dikkatinize sunmaktadır.

1. KGAÖ Kolektif Güvenlik Konseyi’nin Erivan’daki toplantısında Ermenistan’ın tepkisini nasıl yorumlarsınız?

Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki sorunlar, KGAÖ’yi etkilemeye devam etmektedir. Bu konunun KGAÖ’nün gündemine daha sık gelmesi de olasıdır. Zira Azerbaycan, her ne kadar örgüte üye olmasa da Ermenistan’ın dışındaki üye devletlerle yakın ilişkilere sahiptir. Dolayısıyla her ülkenin KGAÖ’ye ilişkin yaklaşımından bağımsız olarak kendi ulusal çıkarları vardır. Bu da KGAÖ’nün Azerbaycan’ı önemsemesini beraberinde getirmektedir. Ermenistan ise böylesi bir tablodan rahatsızlık duymaktadır.

Aslında KGAÖ Tüzüğü, bölgesel barışın ve dolayısıyla güvenlik ortamının güçlendirilmesini öngörmekte ve bu kapsamda üye devletlerin egemenliklerine, toprak bütünlüklerine ve bağımsızlıklarına vurgu yapmaktadır. Belgeye göre, KGAÖ’nün söz konusu amaçlara yönelik politikasındaki önceliği, askeri araçlar kullanmaya dayanmamakta ve ülkelerin ulusal yetki alanlarına giren meselelere müdahale etmemeyi esas almaktadır. Lakin tüzükteki çeşitli paragraflar, birtakım çelişkileri de barındırmaktadır. Devletlerin ulusal çıkarları da göz önünde bulundurulduğunda, KGAÖ’nün etkinliği tartışmaya açılmaktadır. Örneğin Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik müdahalesi, en temelde KGAÖ değerlerine aykırıdır. Rusya’nın birleştirici rolüne gölge düşürmüştür. Dahası üye devletler, kendilerini ilgilendiren meselelerde KGAÖ’nün beklentileri karşılamadığını düşünmektedir. Buna Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki ihtilafta Erivan’ın tutumu ya da Kırgızistan ile Tacikistan arasındaki sınır sorununda Bişkek’in eleştirileri örnek gösterilebilir.

Gelinen noktada Rusya ve Belarus tarafından KGAÖ’nün dağılmasını önleme ve onu Batı’yla çatışmada bir araç haline getirme eğilimi vardır. Ancak bu konuda uzlaşı sağlanması kolay gözükmemektedir. Tüm bu hususlar ise KGAÖ devletleri arasındaki uyumu zedelemekte ve üye devletler çekilme tartışmalarını gündeme getirmektedir. Erivan’ın yaptığı da budur.

2. Zirveye ilişkin öne çıkan diğer gelişme ise Eski Kazak Başbakanı İmangali Tasmagambetov’un, 2023 yılı başında KGAÖ Genel Sekreterliği görevini devralacağının açıklanmasıdır. Bu değişim hakkında ne düşünüyorsunuz?

İlk kez bir Orta Asya ülkesinin temsilcisi KGAÖ Genel Sekreteri olarak atanmıştır. Bu kararın Moskova-Astana hattındaki ilişkilere olumlu yansıyacağı öngörülebilir. Bununla birlikte kararın büyük olasılıkla yalnızca Kazakistan-Rusya ilişkileri açısından değil; aynı zamanda üye devletlerin tamamının birbirleriyle ilişkileri bakımından yeni bir adım olduğu söylenebilir. Bu hamleyle üye devletlerin KGAÖ’ye aidiyetleri arttırılmak istenmiş ve KGAÖ’nün tüm üyelerin çıkarlarını dikkate alan bir örgüt olduğu gösterilmeye çalışılmıştır.

3. 2022 yılı KGAÖ tarihindeki en zor yıl olmuştur. Sizce KGAÖ, bölgedeki rolünü arttırmak için neler yapabilir?

Açıkçası KGAÖ’nün yakın gelecekte dağılacağı görüşünün gerçekçi olmadığını vurgulamak gerekir. Krizlere rağmen örgüt, güvenlik açısından tüm üye devletlerin ihtiyaçlarına hitap etmektedir. Nitekim Rusya’nın bölgedeki nüfuzu da hala sürmektedir. Ancak KGAÖ’nün daha prestijli bir örgüte dönüşmek için kurum içi çatışmalara neden olan meselelerin çözüme kavuşturulmasına odaklanacağı öngörülebilir. Burada KGAÖ’nün Tasmagambetov’un Genel Sekreter olmasıyla da verdiği bir mesaj vardır. KGAÖ, devletlerin eşitliğine dayanan ve sorunların diplomatik yollarla çözülmesini savunan bir platform haline gelme çabası içerisindedir. Organizasyonun daha da gelişmesi ancak böyle mümkün olabilecektir. Yani KGAÖ, tamamen Rusya yanlısı bir kurum olmaktan çıkarak; her ülkenin çıkarlarını savunan bir yapıya dönüşmelidir.


Aybek Tenizbayev

Kırgızistan Cumhurbaşkanlığı Kamu Yönetimi Akademisi’nde öğretim görevlisi olan Siyaset Bilimci Aybek Tenizbaev, lisans eğitimini Kırgızistan Cumhurbaşkanlığı Kamu Yönetimi Akademisi’nde tamamlamış, eğitim hayatına Sakarya Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünde devam etmiş ve 2021 yılında mezun olmuştur. Halihazırda Kırgızistan’ın önde gelen genç siyaset bilimcileri arasında gösterilmektedir.


Aidana BAKTYBEK KYZY
Aidana BAKTYBEK KYZY
Aidana BAKTYBEK KYZY, 1999 yılında Bişkek'te doğmuştur. BAKTYBEK KYZY, 2022yılında Sakarya Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nden mezun olmuştur. Halihazırda yüksek lisans eğitimini Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde devam ettirmektedir.