16 Ağustos 2022 tarihinde Kırım’ın Canköy Bölgesi’nin Maiskoye köyündeki askeri depolarda büyük çaplı bir patlama gerçekleşmiştir. Patlamanın ardından Canköy yakınlarında bulunan demiryolu devre dışı kalmış, bir trafo merkezi ve binalar hasar görmüştür. Basına yansıyan haberlere göre, 2014 yılından sonra yeniden yapılanmaya başlayan bölgede, Sovyetler Birliği’nden kalma havalimanına sahip büyük bir askeri garnizon bulunmaktadır. Bazı kaynaklar, bu havaalanının da vurulmuş olabileceğine dikkat çekmektedir.[1] Yine aynı gün, başka bir acil durum vakası da Kırım’da Karadeniz Filosu’nun askeri havalimanı yakınında; yani Gvardeisky köyü çevresinde meydana gelmiştir. Bu hadisenin ardından elektrik hatlarının, enerji santrallerinin, demiryolu raylarının ve binaların zarar gördüğü belirtilmiştir.
Rusya Savunma Bakanlığı, ilk olarak Canköy bölgesindeki patlamaların nedeninin “askeri birliklerden birinde bulunan geçici mühimmatlardan ötürü çıkan bir yangın” olduğunu açıklamışsa da daha sonra mevzubahis hadisenin bir sabotaj olduğu ifade edilmiştir.[2] Olağan üstü hal (OHAL) ilan eden sözde Kırım Yönetimi Başkanı Sergei Aksyonov ise bu patlamalar neticesinde iki sivilin yaralandığını ve yaklaşık 2.000 kişinin bölgeden tahliye edildiğini duyurmuştur.[3]
Bahsi geçen olaylardan bir hafta önce ise Novofedorovka’daki askeri havalimanında patlama olmuştur. 9 Ağustos 2022 tarihinde gerçekleşen bu patlamayla ilgili de açıklama yapan Aksyonov, Kırım’ın kuzey bölgelerinin yüksek terör riskini barındırdığını ve “terör tehdidinin” bölgenin idari kurumları başta olmak üzere stratejik tesislerine kadar uzandığını belirtmiştir.[4]
Mühimmat depolarının, silahların, lojistik tesislerin, enerji hatlarının ve ulaşım tesislerinin imhası gibi sabotaj olaylarının arkasında Ukrayna Ordusu’nun olabileceği yönünde yorumlar yapılmaktadır. Fakat Ukrayna, bu olaylarla ilgisi olduğuna dair herhangi bir doğrulamada veya yalanlamada bulunmamıştır. Bunun yanı sıra 16 Ağustos 2022 tarihinde Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski “Kırım’ı İşgalden Kurtarma ve Ukrayna’yla Yeniden Bütünleştirilmesi Konusunda Danışma Konseyi” adlı bir yapının oluşturulmasına dair kararname yayımlamıştır. Konuyla ilgili olarak Zelenski, “Kırım Platformu hazırlıklarıyla ilgili bir toplantı yaptım. Bugün, Kırım’ın işgalden arındırılmasına ilişkin bir danışma konseyi kuruldu.” demiştir.[5]
Kırım Platformu Zirvesi, Ukrayna’nın girişimiyle 23 Ağustos 2021 tarihinde ilk kez Kiev’de yapılmıştır. Toplantıda Kırım’ı işgalden kurtarma ve geri alma konusu masaya yatırılmıştır. Etkinliğe 40’tan fazla ülke ve uluslararası kuruluş katılmıştır. Moskova ise bu toplantıyı “Rusya karşıtı ve dostça olmayan bir etkinlik” şeklinde tanımlamıştır.
Rusya’nın 2014 senesinde Donbas Bölgesi’ne müdahale ettiği süreçte aktif rol üstlenen ve kendisini bölgenin Savunma Bakanı olarak ilan eden Igor Strelkov, 16 Ağustos 2022 tarihinde Canköy yakınlarındaki büyük bir depoda gerçekleşen patlamanın Ukrayna’ya ait “kamikaze insansız hava araçları” tarafından yapılmış olabileceğini dile getirmiştir.[6]
Emekli Rus Korgeneral Yuri Netkaçev’e göre ise Kiev, halk arasında hoşnutsuzluğa neden olmak için Kırım ve Herson bölgesindeki önemli lojistik yollarını, elektrik hatlarını ve diğer enerji tesislerini yok etmeye çalışmaktadır. Netkaçev, Kiev’in ABD ve NATO’dan öncelikle yüksek hassasiyetli, 300 km menzilli füzeleri edinmeye çalıştığını, bu füzeleri temin etmesi durumunda ise Kırım’daki hedefler dahil olmak üzere, yarımadadaki Rus birliklerini de vurabileceğini iddia etmiştir. Ayrıca Netkaçev’a göre Ukrayna, özellikle de kendi insansız hava araçlarını üretmeye hazırlanmaktadır.[7]
Bazı kaynaklara göre ise Kırım’da yaşanan saldırıların arkasında İngiliz askeri istihbaratı bulunmaktadır. [8]Ayrıca Londra ile Kiev arasında, Kırım köprüsüne yönelikte bir saldırı düzenlenme planının görüşüldüğü belirtilmekteydi. Ancak İngiltere, resmi olarak böyle bir bilginin elinde olmadığını ve bu tür suçlamayı reddettiğini açıklamıştır.[9]
Öte yandan Kırım’a yönelik saldırıların aslında Kiev’in bölgeyi geri alma planının bir parçası olduğuna dair yorumlar da yapılmaktadır. Örneğin 15 Ağustos 2022 tarihinde Ukrayna Parlamentosu, savunma ve güvenlik bütçesinin 7,3 milyar dolar artırılarak 32,55 milyar dolara çıkarılmasına karar vermiştir.[10]
Kırım, Rusya için güvenliğin sağlandığı bir bölgedir. 2014 senesinde Ukrayna’nın Donbas Bölgesi’nde yapılan müdahalenin amaçlarından biri de Ukrayna’daki çatışmaları Kırım’dan uzak tutmaktı. Moskova, bahsi geçen yıldan itibaren bu plan ve beklentiye uygun hareket etmiştir. Fakat Rusya, 24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’nın diğer bölgelerini de ele geçirme kararını aldıktan sonra, Kiev’in Kırım’a ve dolayısıyla uluslararası hukuk tarafından tanınan toprak bütünlüğünü sağlamaya olan ilgisi de tekrar gündeme gelmiştir.
Ukrayna, resmi olarak patlamaların arkasında olmadığını söylese de Moskova’nın bunu “terör ve sabotaj” şeklinde adlandırması, saldırıların dışarıdan yapıldığını göstermektedir ya da Moskova, gelişmeleri böyle okumak istemektedir. Diğer yandan saldırıların failinin kim olduğu net bir şekilde bilinmese de saldırıların yapılabilmesi bazı önemli neticeler ortaya çıkarmıştır.
Öncelikle saldırılar, Kırım’ın Rusya açısından eskisi kadar güvenli bir yer olmadığına işaret etmektedir. Dahası “Rusya, bölgenin güvenliğini sağlayamıyor.” imajının oluşması da kaçınılmaz gözükmektedir. Bu nedenle Kırım’daki halk nezdinde Rusya’ya olan güvenin azalacağı ve dolayısıyla tepkinin artacağı öngörülebilir. Bu yüzden de Kırım’ın Rusya’nın kontrolüne geçmesinden memnun olan kesimler, söz konusu düşüncelerini sorgulamaya başlayabilir. Ukrayna’nın diğer yerlerinde yaşanan çatışmaların Kırım’a sıçrayacağına dair endişeler nedeniyle Rusya’nın Ukrayna’daki müdahalesine verilen desteğin azalması da ihtimal dahilindedir.
İkinci sonuç ise Kırım’ın askeri savunmasıyla ilgilidir. Rusya, Kırım’da önemli askeri tesislere sahiptir ve bunlar savunma sistemleriyle korunmaktadır. Saldırıların bertaraf edilememiş olması ise Rusya’nın savunma alanındaki zafiyetini gözler önüne sermektedir. Bu da Kırım’ın yeterince savunulamayacağı düşüncesini ortaya çıkarmaktadır. Örneğin saldırılardan kısa bir süre önce Sivastopol’de Rusya Deniz Kuvvetleri Günü’nün kutlanmasına ilişkin planlamalar yapılmaktaydı. Ancak Karadeniz Filosu karargâhı önünde büyük bir patlama meydana gelmiş ve insanların yaralanmasının ardından bu etkinlik iptal edilmiştir. Eğer ki bu patlama, Ukrayna füzelerinin etkisiyle gerçekleşmişse, Rus hava savunma sistemlerinin Karadeniz Filosu’nu yeterince koruyamadığı da söylenebilir. Ayrıca bu saldırılar, füzelerle değil de Kırım’ın herhangi bir yerinden uçurulan insansız hava araçları tarafından yapılmış da olabilir. Fakat bu durum da istihbarat zafiyeti anlamına gelecektir.
[1] “Местные жители сообщают о клубах дыма у военного аэродрома под Симферополем”, Kommersant, https://www.kommersant.ru/doc/5513970, (Erişim Tarihi: 17.08.2022).
[2] “Причиной детонации боеприпасов в Крыму стала диверсия”, Ria Novosti, https://ria.ru/20220816/vzryv-1809971243.html, (Erişim Tarihi: 17.08.2022).
[3] “В Крыму ввели режим ЧС регионального характера”, Ria Novosti, https://ria.ru/20220816/rezhim-1809990695.html, (Erişim Tarihi: 17.08.2022).
[4] “В Крыму продлили высокий уровень террористической опасности”, Ria Novosti, https://ria.ru/20220809/krym-1808441916.html?in=t, (Erişim Tarihi: 17.08.2022).
[5] “Зеленский заявил о создании “консультативного совета по деоккупации Крыма””, Ria Novosti, https://ria.ru/20220816/krym-1809875727.html, (Erişim Tarihi: 17.08.2022).
[6]“Гиркин заявил, что на севере Крыма могли ударить беспилотниками-камикадзе”, Kırım.Realy, https://ru.krymr.com/a/news-girkin-bespilotniki/31991165.html, (Erişim Tarihi: 17.08.2022).
[7] Aynı yer.
[8] “За диверсией в Крыму могут стоять члены британского спецназа SAS”, Avio.Pro, https://avia.pro/news/za-diversiey-v-krymu-mogut-stoyat-chleny-britansk”, (Erişim Tarihi: 17.08.2022).
[9] “Британия опровергла планы уничтожить Крымский мост”, Gazeta.Ru, https://lenta.ru/news/2022/08/15/most_uk/, (Erişim Tarihi: 17.08.2022).
[10] “Парламент Украины проголосовал за увеличение военного бюджета на $7,3 млрд”, Tass, https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/15473995?utm_source=google.com&utm_medium=organic&utm_campaign=google.com&utm_referrer=google.com, (Erişim Tarihi: 17.08.2022).
