Tarih:

Paylaş:

Küresel Terörizm Endeksi’nde Afganistan ve Pakistan’ın Durumu

Benzer İçerikler

Bu yazı şu dillerde de mevcuttur: English Русский

Terörizmin ulaştığı küresel boyut, ülkelerin çeşitli şiddet eylemlerinden ve radikal hareketlerden ciddi anlamda etkilenmesini beraberinde getirmektedir. Özellkle de etnik-mezhepsel ayrışmaların tetiklendiği, silahlı ayrılıkçı grupların yoğun faaliyet gösterdiği coğrafyalar, daha fazla göze çarpmakta ve tehdit üreten alanlar olarak görülmektedir. Bu noktada terörizm konusunda temel şiddet eğiliminin geldiği noktanın takip edilebilmesi adına Küresel Terörizm Endeksi’nin yıllık raporları önem arz etmektedir.

Sidney merkezli Ekonomi ve Barış Enstitüsü tarafından çeşitli veriler kullanılarak hazırlanan Küresel Terörizm Endeksi 2023 Raporu, 14 Mart 2023 tarihinde yayımlanmıştır. Teröre bağlı ölümler, yaralanmalar, şiddet olayları ve saldırıların yer aldığı raporda ülkelerin sıralamasına da yer verilmektedir. 2022 yılında dünyadaki en ölümcül grupların bulunduğu coğrafya olarak Güney Asya’nın öne çıktığı görülmektedir.

Afganistan ve Pakistan, terörizmden en çok etkilenen ve en ölümcül gruplar olan Devlet’ül Irak ve’ş Şam’ın (DEAŞ) sözde Horasan Emirliği (ISKP) ve Belucistan Kurtuluş Ordusu’nun faaliyet gösterdiği bölge olması hasebiyle dikkat çekmektedir. Nitekim Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Afganistan’dan çekilmesinden itibaren bahse konu olan bölgede şiddet eğiliminin, radikal grupların hareketliliğin ve terör faaliyetlerinin arttığı bilinmektedir. Meydana gelen güç boşluğu, çeşitli yapıları daha geniş alanda faaliyet göstermek ve etkinliklerini arttırma noktasında cesaretlendirmiştir. Rapor verileri incelendiğinde de bu durumun doğrulandığı anlaşılmaktadır.

2007-2022 yılları arasında yaklaşık 66.000 terör olayının meydana geldiğini tespit eden raporda; 2022 senesindeki terör kaynaklı ölümlerin %9 azalarak 6.701’e düştüğü belirtilmektedir. Bu ölümlerin zirve dönemi ise %38’lik oranla 2015 yılıdır.[1] Afganistan ve Pakistan ise terörizmden en çok etkilenen 10 ülke arasındadır. Afganistan zirvede yer alırken; Pakistan ise altıncı sırada bulunmaktadır. Afganistan, saldırı ve ölümlerin sırasıyla %75 ve %58 oranında düşmesine rağmen peş peşe dördüncü kez terörizmden en çok etkilenen ülke olmuştur.[2]

Pakistan’da ise terörizm oranında önemli miktarda artış yaşanmıştır. 2022 yılında gerçekleşen en ölümcül saldırılar listesinde Pakistan ilk sırada bulunmaktadır. 2 Şubat 2022 tarihinde Belucistan Kurtuluş Ordusu tarafından düzenlenen saldırılarda 195 kişi hayatını kaybetmiştir. Aynı listenin sekizinci saldırısı da ISKP’nin Pahtunhva bölgesinde gerçekleştirdiği intihar saldırısıdır.[3]

Ayrıca ülkede, 2022 yılında bir önceki seneye göre %120 oranındaki artışla tahminen 643 terör bağlantılı ölüm meydana gelmiştir. Belucistan Kurtuluş Ordusu’nun hareketliliğinde yaşanan artış, bu örgütün dünyanın en hızlı büyüyen grubu olarak nitelendirilmesine neden olmaktadır. Zira Belucistan Kurtuluş Ordusu’nun saldırılarında 2022 yılında 9 kat artış yaşandığı tespit edilmiştir. Örgüt, toplam 233 kişinin ölümüne neden olmuştur.[4]

Raporda yer alan bir ifade de saldırıların büyük ölçüde Ortadoğu ve Afganistan’daki çatışma yoğunluğunun düşmesi nedeniyle %28 azalarak 3.955’e gerilemesidir. Aynı şekilde Afganistan’da terör kaynaklı ölümlerin de %58 azaldığına yer verilmektedir.[5] Ancak bölgede hala çatışma ve saldırıların yaşandığı bilinmektedir.

Nitekim ISKP’nin saldırıları Afganistan’ın en ölümcül saldırılarda ilk on ülke arasına girmesine yol açacak boyuta gelişmiştir. ISKP düzenlediği 141 saldırıda 498 ölüme sebebiyet vermiş ve ISKP, 2022 yılının en ölümcül 3. örgütü olmuştur.

Örgüt, ülkede azınlıklar, entik gruplar, büyükelçilikler ve Afganistan’ın Dışişleri Bakanlığı da dahil birçok hedefe kritik saldırılar düzenlemiştir. Son olarak 9 Mart 2023 tarihinde örgüt, Taliban’ın Belh Valisi Mohammad Dawood Muzamil’e yönelik saldırıda bulunmuştır. Saldırıyla birlikte, Taliban’ın ülke yönetime gelmesinden itibaren saldırıya uğrayarak hayatını kaybeden en üst düzey yetkilisi Muzamil olmuştur. Taliban’ın üst düzey isimlerine yönelme stratejisi ise DEAŞ’ın diplomatik misyonlardan sonra yeni bir hedef kitlesi olarak bireysel saldırılara öncelik verdiğini ortaya koymaktadır.

Bölgenin bir diğer ölümcül örgütü de 90 saldırıda 137 ölüme neden olan terör örgütü TTP’dir. Bu oran, TTP’yi en ölümcül örgütler listesinde 8. sırada konumlandırmıştır. Halihazırda TTP, Pakistan’ın en büyük güvenlik sorunu haline gelmiş vaziyettedir. Rakamlara da yansıdığı üzere, ülkedeki saldırılarını arttırması bir yandan ulusal güvenlik açısından tehdit üretirken; diğer taraftan da Taliban-Pakistan ilişkilerini olumsuz etkilemektedir. Zira taraflar arasındaki gerginliklerin temel sebeplerinden birini TTP teşkil etmektedir. Kısa vadede Pakistan Hükümeti ile TTP arasında bir müzakere sürecinden de söz edilememektedir. Dolayısıyla şiddet eğiliminin devam edeceği ve bunun da Pakistan’ın Taliban’la münasebetlerine yansıyacağı öngörüsünde bulunulabilir.

Bununla birlikte Belucistan bölgesinin istikrarsızlığına etki eden Beluç grupların hareketliliğinin de artarak devam edeceği görülmektedir. Bu iki unsurun Pakistan güvenlik mekanizması açısından ve dış ilişkiler üzerindeki olumsuz yansımaları bakımından belirleyici olmaya devam edeceği söylenebilir.

ISKP’nin faaliyetleri ve saldırı yöntemlerinde yaşanan değişimler ise her iki ülkenin de ISKP terör örgütüyle mücadelesinin devam edeceğine işaret etmektedir. Örgüt; etnik mezhepsel ayrışmaları derinleştirmek, Taliban’la diyalog kuran ülkelerin diplomatik temsilciliklerini hedef almak ve Taliban’ın ülkedeki varlığına zarar vermek adına Taliban temsilcilerine saldırılar düzenlemek suretiyle etkinliğini gözler önüne sermektedir.

Sonuç itibarıyla Afganistan ve Pakistan merkezli gelişmelerin küresel endeks verilerinde meydana getirdiği değişimin ciddi boyutta olduğu görülmektedir. Bu durum, söz konusu coğrafyadaki güvenlik ortamını kırılganlaştırmaktadır. Ayrıca uluslararası alanda bölgeye yönelik bakış açısınında olumsuz etkilenmesine yol açabilir. Ancak mevzubahis örgütlerin etkinliklerinin artması, bölgesel işbirliği mekanizmalarının geliştirilmesini de tetikleyebilir. Zaten buna dönük girişimler vardır. Dolayısıyla bölgesel güvenliğin tesisi noktasında mevcut ortaklıkların güçlendirilmesi ya da yeni mekanizmalar için harekete geçilmesi konusunda bazı adımlar atılabilir.


[1] “Global Terrosim Index-2023”, Reliefweb, https://reliefweb.int/report/world/global-terrorism-index-2023, (Erişim Tarihi: 21.03.2023).

[2] “Afghanistan Most Impacted by Terrorism: Global Terrorism Index”, Times of India, https://timesofindia.indiatimes.com/world/south-asia/afghanistan-most-impacted-by-terrorism-global-terrorism-index-report/articleshow/98650136.cms, (Erişim Tarihi: 21.03.2023).

[3] “Global Terrosim…”, a.g.r., s. 10.

[4] “Global Terrosim…”, a.g.r., s. 4.

[5] Aynı yer.

Şeyma KIZILAY
Şeyma KIZILAY
Şeyma KIZILAY, 2016 yılında Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezun olmuştur. Yüksek lisans derecesini, 2019 yılında Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı’nda sunduğu ‘’Uluslararası İlişkilerde Ulus İnşası Bağlamında Irak Örneği” başlıklı teziyle almıştır. Doktora eğitimine Uludağ Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı’nda devam eden Kızılay, tez aşamasındadır. Başlıca çalışma alanları; güvenlik, terörizm, Afganistan ve Pakistan’dır. Kızılay, iyi derecede İngilizce ve orta seviyede Arapça bilmektedir.