26 Kasım 2021 tarihinde Rusya, Hindistan ve Çin arasında geleneksel 18. Dışişleri Bakanları sanal toplantısı düzenlenmiştir. Hindistan’ın dönem başkanlığını üstlendiği bu toplantıda taraflar, çok kutuplu dünyadan yana olduklarını vurgulamışlardır.
Toplantıda Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, “Çok taraflılığı gerçek manada uygulamak ve sürekli değişen dünyada Pekin-Moskova-Yeni Delhi birlikteliğini sağlamak için birlikte çalışmaya hazır olduklarını” söylemiştir.[1] Rusya ve Hindistan Dışişleri Bakanları da Wang Yi’nin bu açıklamalarını destekleyen ifadeler kullanmışlardır.
Toplantıda mutabık kalınan en önemli işbirliği konularından biri de Afganistan olmuştur. Üç büyük güç, Afganistan’daki sorunun kapsamlı diyalog ve çok taraflı işbirliğiyle çözülmesi, acil insani yardımın sağlanması ve terörizm ve uyuşturucu ticaretiyle ortak mücadele edilmesinin öneminden bahsetmişlerdir. Ayrıca üç devlet de tek taraflı yaptırımlara karşı olduklarını vurgulamıştır.[2] Çin Dışişleri Bakanı, özellikle taraflar arasındaki gerginliğe yol açan meselelerin diyalog yoluyla çözülmesi gerektiğini, sıfır toplamlı oyun veya Soğuk Savaş anlayışından uzak kalınması ihtiyacını vurgulamıştır. Benzer açıklamalarda bulunan Hindistan Dışişleri Bakanı Subrahmanyam Jaishankar, devletlerin egemen eşitliğine ve uluslararası hukuka saygıya dayalı çok kutuplu ve yeniden dengelenmiş bir dünyayı inşa etme çağrısında bulunmuştur.[3]
Ladakh Sınır Kontrol hattındaki gerginlikler ve yer yer çatışmalar devam etse de taraflar, sınırdaki bu gerginlikleri toplantının gündemine getirmekten kaçınmıştır. Toplantıdaki olumlu atmosfere rağmen yine de Hint yetkililerin Çinli muhataplarına birtakım mesajlar verdiği söylenebilir.
Zirvenin Hindistan’ın ev sahipliğinde gerçekleşmesi sebebiyle Jaishankar, sanal zoom toplantısındaki video görüntüsünün arka planına ülkenin tarihi miraslarından Pallava Hanedanı’na ait Kanchipuram Tapınağı’nın görüntüsünü koymuştur.[4] Budist tapınağına ait görüntülerin Jaishankar’ın arka planında yer alması, Çin’e mesaj verme amacı taşımıştır. Öncelikle bu tapınağı, 7. yüzyılda Çinli Budist Seyyah Hiuen Tsang’ın ziyaret ederek Hindu krallığa övgüde bulunduğu bilinmektedir.[5]
Günümüzde Hindistan, Çin’in Tibet Özerk Bölgesi’nin sürgündeki hükümetine ev sahipliği yapmaktadır. Dolayısıyla Yeni Delhi, Çin’in iç dinamikleriyle kültürel ve tarihsel bağlara sahip olduğunu, Budist Tibet toplumu üzerinde etkili olabileceğini ve böylece Pekin’e tehdit oluşturabileceğini ima etmiştir. Jaishankar’ın arka planında yer alan Kanchipuram Tapınağı’yla verilmek istenen bir diğer mesaj da şu şekildedir: Bu tapınağı inşa eden Pallava Kralları, Hint mitolojisinde geçtiği üzere, ülke tarihi boyunca hiç savaş kaybetmemiştir.[6] Dolayısıyla Hindistan’ın Çin’le yaşanacak olası bir savaşta yenilmeyeceği mesajını vermek için bu arka planı özellikle seçtiği söylenebilir.
Yeni Delhi, Pekin’le yaşadığı gerginliklere rağmen barış ve işbirliğinden yana tutum sergilemektedir. Çünkü bugün Hindistan’ın yakın çevresinde onun dostu, müttefiki veya stratejik ortağı olarak nitelenebilecek bir ülke neredeyse kalmamıştır. Son dönemde Hindistan-Rusya hattında stratejik bir belirsizlik ve Hindistan-ABD arasında ise açık bir stratejik yakınlaşma vardır.[7] Buna rağmen Yeni Delhi, Washington’la resmi bir ittifak fikrini veya Çin’in çevrelenmesi düşüncesini tamamen benimsememiş, Pekin’le yapılacak işbirliğine her zaman açık kapı bırakmıştır.
Yeni Delhi’nin dostu olarak sayabileceğimiz ülkelerden İran’ın bile Hindistan’la ilişkisi pragmatiktir. Çünkü Tahran, Hindistan’ın yakın partneri olan ABD’yle düşmandır, Hindistan’ın düşmanı olan Çin’le ise yakın müttefiktir. Bu sebeple Tahran ve Yeni Delhi’nin aynı eksende bir araya gelmeleri oldukça zordur. Hemfikir oldukları müttefikleri ise Rusya’dır. Hindistan, bu eksenle (İran-Rusya) işbirliği yapmaya niyetli olmasına rağmen onlarla tam bir birleşik cephe oluşturmak istememektedir. Çünkü İran ve Rusya’nın Çin’le simbiyotik bağları vardır. Bu üç ülke de çok kutupluluktan yanadır. Hindistan ise son dönemde ABD’nin eksenindeki bir ülke gibi hareket etmekte; fakat aynı zamanda çok kutuplu dünyayı savunmaktadır.
Hindistan’ın uzak müttefiklerinden biri de İsrail’dir. Ancak Tel Aviv hem Rusya hem de Çin’le işbirliği yapabilmektedir. Yani Çin karşıtı bir oluşum içinde yer almaktan kaçınan İsrail, bölge siyasetinde tam manasıyla Hindistan’la birleşik bir cephe oluşturamamakta ve işbirlikleri Ortadoğu’ya ve daha çok ekonomik-askeri işbirliğine yoğunlaşmaktadır. Yeni Delhi’nin dış politikadaki dostları azalırken; düşmanları artmaktadır. Afganistan da bu kayıplardandır.
Tüm bu sebeplerden ötürü Hindistan, dış politikada bir açmazdadır. En güvendiği dostu Washington’un bile Yeni Delhi’ye yaptırım uygulama ihtimali vardır. Kısacası Hindistan, dış politikada çıkış yolu bulamamaktadır. Son çare olarak da en büyük düşmanlarından biri olan Çin’le yakınlaşmayı denemektedir. Bu bağlamda Hindistan, ABD’yle yaşanacak olası ticari kriz ihtimaline karşı, Çin’le olan ekonomik ilişkilerini geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda Yeni Delhi, Çin’le ticaretteki bazı sınırlamaları ve ticari yasakları kaldırmayı gündemine almıştır. Hindistan, Sun Tzu’nun şu sözünden imham almış olabilir: “Dostlarını kendine yakın tut, düşmanlarını ise daha da yakın.”
[1] “China, Russia, India Called on to Get Out of ‘Democracy Trap’”, Global Times, “https://www.globaltimes.cn/page/202111/1240032.shtml, (Erişim Tarihi: 30.11.2021).
[2] @Wion, “India, Russia, and China to Work Together to Combat Terror|WION|World News|English News Update”, Youtube, https://www.youtube.com/watch?v=TOqbYXkjIHQ, (Erişim Tarihi: 30.11.2021).
[3] “India Sides with Russia, China over Criticisim on US Sanctions in Trilateral Meet”, Deccan Herald, https://www.deccanherald.com/international/world-news-politics/india-sides-with-russia-china-over-criticisim-on-us-sanctions-in-trilateral-meet-1055049.html, (Erişim Tarihi: 30.11.2021).
[4] Konu hakkında detaylı bilgi için bkz. “India Dides with Russia, China over Criticisim on US Sanctions in Trilateral Meet”, Deccan Herald, https://www.deccanherald.com/international/world-news-politics/india-sides-with-russia-china-over-criticisim-on-us-sanctions-in-trilateral-meet-1055049.html, (Erişim Tarihi: 30.11.2021).
[5] “Hiuen Tsang’s Views on India|Indian History”, History Discussion, https://www.historydiscussion.net/history-of-india/hiuen-tsangs-views-on-india-indian-history/6524, (Erişim Tarihi: 30.11.2021).
[6] “Kanchipuram-The Pallava Lion”, Whostory, https://whostory.org/2018/08/21/kanchipuram-the-lion-wrestler/, (Erişim Tarihi: 30.11.2021).
[7] “Russia-India-China Triangle Amid Stormy Geopolitics”, India Times, https://www.indiatimes.com/explainers/news/russia-india-china-triangle-amid-stormy-geopolitics-555359.html, (Erişim Tarihi: 30.11.2021).
