20 Aralık 2018 tarihinde “Özbekistan Cumhuriyeti Turizm Geliştirme Devlet Komitesi” Başkan Yardımcısı Uluğbek Kasım Hocayev gazetecilerle yaptığı basın toplantısında, “Silk Visa/İpek Vize” projesinin Özbekistan ile Kazakistan’ın ilgili kurumları tarafından kabul edildiğini, sadece bazı teknik meselelerin kaldığını ve adı geçen vizenin 2019 yılının Şubat ayında uygulamaya konulabileceğini, Tacikistan ile Kırgızistan’ın projeyle ilgilendiklerini, Türkmenistan’ın söz konusu çalışmaya dahil olmayı düşünmekte olduğunu ve Kazakistan’ın ise Azerbaycan ile Türkiye’yi de dahil etmeyi teklif ettiğini bildirmiştir.[1] Bu yazıda konuyla ilgili son gelişmeler ve meselenin geleceğiyle ilgili görüşlerimizi paylaşacağız.
Özbekistan’ın “Silk Visa” ile ilgili açıklamasının hemen akabinde Kırgızistan Kültür, Enformasyon ve Turizm Bakanı Azamat Camankulov, ülkesinin projeye dahil olmaya hazır olduğunu ve ilgili resmi yazıyı da Özbekistan ile Kazakistan’a ilettiklerini açıklamıştır.[2] Belirtmek gerekirse, Camankulov, daha 8 Temmuz 2016 tarihinde Kırgızistan Kültür Bakanlığı Turizm Genel Müdürlüğü Başkanı iken, bölge için ortak tur paketi hazırlayıp Orta Asya ortak vizesini uygulamayı teklif etmişti.[3] Bu sebepten ötürü Kırgızistan’ın “Silk Visa”ya katılmaya hazır olduğunu güvenle söyleyebiliriz.
24 Aralık 2018 tarihinde “Asia Plus” medya grubu gazetecisine açıklamalarda bulunan Tacikistan Hükümet temsilcisi “Silk Visa” çalışmasını incelediklerini ve muhtemelen 2019 yılının ortalarında proje deneme sürecinin ilerlemesini göz önünde bulundurarak kararlarını vereceklerini bildirmiştir.[4] Türkmenistan’dan konuyla ilgili şimdilik bir açıklama yapılmış değil.
Hatırlatmak gerekirse, İpek Yolu ülkeleri arasında vize rejimlerinin karşılıklı tanınmasına ilişkin anlaşma 16 Kasım 2018 tarihinde Özbekistan ve Kazakistan tarafından imzalanarak söz konusu uygulama için somut bir adım atılmıştı.[5] İki ülke yetkililerinin bahsi edilen projeyi gelecek Şubat ayına yetiştirmeye çalışmaları sevindiricidir. Büyük ihtimalle, Özbekistan ve Kazakistan liderleri, Nevruz sebebiyle Özbekistan’da yapılacak bölge liderlerinin gayri resmi toplantısında, bu projeyi enine boyuna tartışmak ve bölgesel entegrasyonun bir halkası olarak değerlendirmek istiyorlar.
Uluğbek Kasım Hocayev’in Şubat ayına işaret etmesi ile “Silk Visa”nın uygulanması konusunda ülke liderlerinin güçlü iradelerinin olduğu hissedilmektedir. Projenin şimdiki halinin ilk defa 4 Haziran 2018 tarihinde Kazakistan Senatosu Başkan Yardımcısı Dariga Nazarbayeva tarafından dile getirilmesinin de bürokratik engellerin aşılarak mesafe kaydedilmesinde önemli olduğunun altı çizilmelidir. Bu nedenlerden ötürü, “Silk Visa”nın 2019 baharında deneneceğini ve başarılı olma ihtimalinin yüksek olduğunu söyleyebiliriz.
Çalışmanın bu aşamaya gelmesinde “Türk Keneşi Modern İpek Yolu Ortak Tur Paketi” projesinin de katkısı büyüktür. Bundan ötürü ilerleyen dönemlerde de Türk Keneşi bu yöndeki çalışmalarını devam ettirmeli ve Türkiye ile Azerbaycan ise bir sonraki aşamada “Silk Visa”ya müdahil olmalıdır. Özellikle İstanbul’dan Issık Göl’e kadar uzanacak tren ekspresi turlarının düzenlenmesi faydalı olabilir.
Projenin önündeki engellerden biri, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan gibi bölge halklarının bu tür girişimlere, ülkelerinin Çin tarafından işgal edilmesine zemin hazırlanıyor endişesiyle ihtiyatlı yaklaşmalarıdır. Fakat bölge ülkeleri bir bütün olarak hareket ederlerse bu endişenin rahatlıkla aşılabileceğini söyleyebiliriz.
Bahsi edilen vize daha çok bölge dışından ve uzak ülkelerden turist çekmek için uygulanmak istenmektedir. Bir senede turist sayısını 2,5 milyondan 5 milyona çıkarmayı başaran Özbekistan, bu vize sayesinde bölgeye gelecek turist sayısını 10 milyona kadar çıkarmayı hedeflemektedir. Bölge dışı ülkelerden gelen turistlerin daha fazla harcama yaptığı da iyi bilinmektedir.
Aralık ayında Kırgızistan Meclisi ülkenin hava sahasını bütün havayolu şirketlerine açan kanun teklifini kabul etti. Bu durum bölge turizminin gelişmesine katkıda bulunduğu gibi Kırgızların bölgesel entegrasyona olan meylini de ortaya koymaktadır.
Bölgede turizmin gelişmesi, yerel yönetimlerin kültürel mirasları ve turizm mekanlarına daha fazla ilgi göstermesine, bakımını daha iyi yapmasına ve bunları UNESCO listesine dahil etmek için girişimlerde bulunmasına vesile olacaktır.
Rus haber sitelerinin bazıları bu gelişmeyi “Türkistan Schengeni” başlığıyla haber yaptılar.[6] Kazaklar daha ihtiyatlı davranarak “Asya Schengeni”, “Orta Asya Schengeni” ifadelerini kullanmayı tercih ediyorlar. Gerçekten de proje başarılı şekilde uygulanırsa Türk Dünyası entegrasyonunun önemli bir adımı olarak kayıtlara geçecektir.
[1] “Aziatskiy Şengen” Mojet Bıt Zapuşen v Fevrale (Asya Schengen”i Şubat’ta Başlatılabilir)”, gazeta.uz, https://www.gazeta.uz/ru/2018/12/20/silk-visa/, (Erişim Tarihi: 27.12.2018).
[2] “Camankulov: Kırgızstan “Silk Visa” Dolbooruna Koşuluuga Dayar (Camankulov: Kırgızistan “Silk Visa” Projesine Dahil Olmaya Hazırdır”, Azattık Kırgızistan, https://www.azattyk.org/a/29669416.html, (Erişim Tarihi: 27.12.2018).
[3] “Kirgiziya Predlagaet Vvesti Tsentralno-Aziatskiy “Şengen” (Kırgızistan Merkezi Asya “Schengeni”ni Uygulamayı Teklif Ediyor)”, Vestnik Kavkaza, http://vestikavkaza.ru/news/Kirgiziya-predlagaet-vvesti-tsentralno-aziatskiy-shengen.html, (Erişim Tarihi: 18.06.2018).
[4] Avaz Yuldaşev, “Tadjikistan İzuçaet Vopros o Prisoedinenii k “Tsentralnoaziatskomu Şengenu” (Tacikistan “Asya Schengeni”ne Katılma Meselesini İnceliyor)”, Asia Plus, https://news.tj/ru/news/tajikistan/politics/20181224/tadzhikistan-izuchaet-vopros-o-prisoedinenii-k-tsentralnoaziatskomu-shengenu, (Erişim Tarihi: 27.12.2018).
[5] “Uzbekistan i Kazahstan Dogovorilis o Vzaimnom Priznanii Vizovıh Rejimov (Özbekistan ve Kazakistan Vize Durumlarını Karşılıklı Tanıma Konusunda Anlaştılar)”, gazeta.uz, https://www.gazeta.uz/ru/2018/11/16/kazakhstan/, (Erişim Tarihi: 27.12.2018).
[6] “Astana i Taşkent Zapustyat “Turkestanskiy Şengen” v 2019 Godu (Astana ve Taşkent “Türkistan Schengeni”ni 2019’da Başlatıyor)”, Regnum, https://regnum.ru/news/2541886.html, (Erişim Tarihi: 24.12.2018).
