Geçmişten beri inişli çıkışlı ilişkilere sahip olan Japonya-Güney Kore münasebetleri, son dönemde istikrar kazanmaya başlamıştır. Özellikle de Seul ve Tokyo’nun 6 Mart 2023 tarihinde savaş zamanı zorla çalıştırma tazminatları konusunda aldıkları karar, Güney Kore halkında bazı tepkilere sebebiyet verse de birçok uzman ve yorumcu tarafından karşılıklı olarak istikrarlı ve olumlu ilişkilere sahip olmak amacıyla atılacak adımların başlangıcı şeklinde yorumlanmıştır. Bu kararın akabinde gerçekleşen ikili zirveyi ve ilişkileri tartışmadan önce konunun daha iyi anlaşılabilmesi açısından ekonomik duruma değinmek gerekmektedir.
Japonya-Güney Kore ticareti bağlamında 2022 yılı boyunca Japonya, Güney Kore’ye 54 milyar dolar ihracat[1] ve 33,5 milyar dolar değerinde ithalat[2] gerçekleştirmiştir. Bu ticaretin 2019 yılının Temmuz ayında Japonya’nın akıllı telefon ekran ve çip üretiminde kullanılan florlanmış poliimid, dirençler ve hidrojen florür ihracatı üzerine koyduğu ek denetimler[3] yürürlükteyken gerçekleşmiş olması ve bu ürünlerin içerisinde bulunduğu kalemin Japonya’nın Güney Kore’ye olan ihracatında 7,8 milyar dolar[4] tuttuğu göz önüne bulundurulduğunda bu durum, ticari münasebetlerdeki potansiyelin anlaşılması açısından güzel bir örnek oluşturmaktadır.
Bahse konu olan denetimlerin 2019 yılında savaş zamanı zorla çalıştırma tazminatları konusunda Seul yönetimiyle gerçekleştirilen görüşmelerin sonrasında konulduğu da göz önünde bulundurulursa, söz konusu durumun taraflar arasındaki ticari ilişkiler üzerindeki etkisi daha iyi anlaşılacaktır.
Savaş zamanı zorla çalıştırılma tazminatları, çözümünün zorluğu nedeniyle uzunca bir süre iki ülkenin ilişkilerinde temel problemlerden biri olarak ortaya çıkmıştır. Kimi zaman çözüme yaklaşılsa da varılan son uzlaşıya kadar bu sorun devam etmiştir. Meselenin çözümü ve iyi ilişkilerin kurulması maksadıyla Yoon yönetimi, 16 Mart 2023 tarihinde gerçekleşen görüşmeden önce 6 Mart 2023 tarihinde Japonya’yla mağdurların zararlarının Güney Kore tarafından tazmin edilmesi konusunda uzlaşmıştır.[5]
Hem tazminatlar meselesinin çözümü hem de 2019 senesinden beri yürürlükte olan çip ve ekran üretiminde kullanılan maddeler üzerindeki denetimin hafifletilmesi, daha istikrarlı ilişkilerin kurulması yolunda iki ülkenin karşılıklı iyi niyet sinyalleri olarak okunabilir. Ayrıca daha sonra değinileceği üzere Kuzey Kore tehdidi ve Çin’in bölgede artan etkinliği de tarafları birbirine bağlamaktadır.
16 Mart 2023 tarihinde gerçekleşen devlet başkanları zirvesi, birçok konuda ve özellikle güvenlik ve istihbarat konularında önem arz etmektedir. Daha önce belirtildiği gibi, görüşme arifesinde hafifletilen yüksek teknoloji üretiminde kullanılan maddelere yönelik ek kontrollerin yanı sıra 2019 yılında savaş zamanı zorla çalıştırma tazminatları konusunda düşülen ayrılık nedeniyle Güney Kore, Japonya’yla istihbarat paylaşımına yönelik anlaşmayı askıya almıştı. Bu yüzden de Japonya’nın kontrolleri kaldırmasının ardından Güney Kore de tekrar anlaşmayı yürürlüğe koymuştur.[6]
Uzlaşı arayışlarında Kuzey Kore tehdidi gibi hem Güney Kore hem de Japonya’nın ortak güvenlik algısının de etkili olmuştur. Çünkü Pyongyang’ın eylemlerinin hem Güney Kore hem de Japonya tarafından tehdit olarak görüldüğü bilinmektedir. Nitekim Kuzey Kore hem 13 Mart 2023 tarihinde gerçekleşen ABD-Güney Kore ortak tatbikatları sırasında[7] hem de bu ikili zirve gerçekleşmeden birkaç saat öncefüze denemesi gerçekleştirmiştir.[8]
Kuzey Kore’nin yanı sıra mevcut konjonktür bağlamında Çin’in bölgede artan etkisi de Seul-Tokyo hattındaki işbirliği arayışlarını hızlandırmıştır. Japonya’nın Çin’e yönelik tavrının olumsuz olduğu bilinmektedir. Nitekim 2022 yılında savunma stratejisini güncelleyen Japonya’nın iktidar partisindeki üst düzey yetkililerinden Koichi Hagiuda, 11 Aralık 2022 tarihinde Tayvan’a ziyarette bulunmuştur. Ziyaret sırasında Hagiuda, Japonya’nın savunma bütçesini arttırmasında Çin’in askeri harcamalarındaki artışın yanı sıra Kuzey Kore’nin füze testlerinin de etkili olduğunu belirtmiştir.[9]
Güney Kore açısından incelendiğinde ise Seul’un “Önce Kore!” şiarıyla hareket ettiği ve mümkün olduğunca ABD-Çin rekabetinden kendini uzak tutmaya çalıştığı bir söylenebilir. Ancak gerek Çin’in askeri kabiliyetlerinin hızlı bir şekilde artması gerekse de Pekin’in Pyongyong’la yakın ilişkilere sahip olması, Güney Kore’nin Japonya’yla yakınlaşmasına sebebiyet vermiş olabilir.
Sonuç olarak Güney Kore ve Japonya, her ne kadar geçmişte kötü ilişkilere sahip olsalar da ortak güvenlik endişeleri hasebiyle yakınlaşmaktadır. Ortaya konulan bu irade hem Kuzey Kore’nin son dönemde artan askeri eylemlerinin hem de Çin’in yükselişinin yansıması olarak yorumlanabilir. Takip eden süreçte Güney Kore – Japonya yakınlaşmasının ve bölgede aktifliği artan AUKUS ittifakının ABD’nin elini Çin ile rekabetinde güçlendirme ihtimali bulunmaktadır.
[1] “Japan Exports to South Korea”, Trading Economics, tradingeconomics.com/japan/exports/south-korea, (Erişim Tarihi: 15.03.2023).
[2] Japan Imports from South Korea, Trading Economics, tradingeconomics.com/japan/imports/south-korea#:~:text=Japan%20Imports%20from%20South%20Korea%20was%20US%2433.58%20Billion%20during,COMTRADE%20database%20on%20international%20trade., (Erişim Tarihi: 15.03.2023).
[3]“Japan, South Korea to work to normalize chip-making material trade”, Kyodo News, english.kyodonews.net/news/2023/03/899b6facd49f-update1-japan-s-korea-to-work-to-normalize-chip-making-material-trade.html, (Erişim Tarihi: 06.03.2023).
[4] Aynı yer.
[5] “South Korea to Compensate victims of Japan’s Wartime Forced Labour”, BBC, www.bbc.com/news/world-asia-64858944, (Erişim Tarihi: 06.03.2023).
[6] Jesse Johnson, “South Korea Begins Process to Normalize GSOMIA intel Pact with Japan”, The Japan Times, www.japantimes.co.jp/news/2023/03/18/national/south-korea-japan-gsomia-intelligence-sharing-normalize/, (Erişim Tarihi: 18.03.2023).
[7]“North Korea Launches Submarine Missiles, Condemns US-South Korea Drills”, VoA, www.voanews.com/a/seoul-north-korea-conducts-submarine-launched-missile-test/7001464.html, (Erişim Tarihi: 12.03.2023).
[8]“North Korea Launches ICBM Ahead of South Korea-Japan Summit”, Aljazeera, www.aljazeera.com/news/2023/3/16/north-korea-launches-missile-ahead-of-south-korea-japan-summit, (Erişim Tarihi: 16.03.2023).
[9] “Japan MP in Taiwan Says ‘China threat’ Needs More Military Spending”, Pars Today, parstoday.com/en/news/world-i190678-japan_mp_in_taiwan_says_china_threat’_needs_more_military_spending, (Erişim Tarihi:11.12.2022).
