Avrupa Komisyonu, iki ülkenin Avrupa Birliği (AB) piyasalarını bozmasını önlemek ve ucuz ithalat nedeniyle aylardır protesto gösterileri düzenleyen çiftçileri yatıştırmak amacıyla Rusya ve Belarus’tan yapılan tahıl ithalatına gümrük vergisi getirmeyi planlamaktadır. Komisyon, tarifelerin aynı zamanda Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını finanse etme ve Ukrayna’dan çaldığı tahılı satma kabiliyetini sınırlamak için tasarlandığını söylemiştir.[1]
Bu hamlenin Rusya’nın Avrupa pazarını istikrarsızlaştırmasını önleyeceğini belirten AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “Pazarlarımıza ve çiftçilerimize yönelik artan riski azaltmak için bu Rus ithalatına gümrük vergisi uygulanmasını öneriyoruz” demiştir. Sözlerinin devamında von der Leyen, şu ifadeleri kullanmıştır:[2]
“Bunlar Rusya’nın AB’yi kendi savaş makinesi yararına kullanma kapasitesini azaltacaktır. Ve özellikle gelişmekte olan ülkeler için küresel gıda güvenliğini koruma konusundaki kararlılığımızı sürdürüyoruz.”
Rusya, 22 Mart 2024 tarihinde AB’yi tahıl ihracatına vergi uygulamaması konusunda uyarmıştır. Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, öneriyle ilgili olarak “Avrupa’daki tüketiciler kesinlikle zarar görecektir” demiş ve bunu “haksız rekabetin bir başka açık örneği” olarak nitelendirmiştir. Peskov, Rusya’nın tahıl için AB dışında pek çok alternatif ihracat pazarına sahip olduğunu da sözlerine eklemiştir. Nitekim Rusya ve Belarus’tan yapılan hububat, yağlı tohumlar ve bunlardan elde edilen ürünlerin ithalatı, AB pazarının toplam büyüklüğünün sadece yüzde 1’ini oluşturmaktadır.[3]
Ancak Ukrayna’dan yapılan ucuz ithalatın artmasından endişe duyan AB, Rusya’nın bu gergin durumdan faydalanarak bloğu daha da istikrarsızlaştırmasından endişelenmektedir. Komisyon, “açığın kısmen Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Brezilya, Ukrayna, Sırbistan veya Arjantin gibi geleneksel olarak AB pazarına tedarik sağlayan üçüncü ülkelerden yapılacak ithalatla kapatılmasının beklendiğini” söylemiştir.[4]
AB’nin Rusya’dan buğday, mısır ve ayçiçeği küspesi dahil olmak üzere hububat, yağlı tohum ve diğer ürünlerinin ithalatının 2023 yılında 1,3 milyar euro (1,4 milyar dolar) değerinde ve yaklaşık 4,2 milyon metrik ton olması beklenmekteydi. AB tedarikçileri yılda 300 milyon metrik ton ithalat sağlamaktaydı. Komisyon, Rusya’nın toplam buğday ihracatının normalde 35 milyon tondan 50 milyon tona yükselmesi nedeniyle ithalatın artma riski olduğunu açıklamıştır.[5]
Önerilen gümrük vergilerinin değerinin ne olacağı hemen belli olmamakla birlikte, komisyon bu vergilerin Rusya’dan ithalatı caydıracak kadar yüksek olacağını belirtmiştir. Plana göre vergiler ya metrik ton başına 95 euro (103 dolar) olacak ya da fiyatları en az yüzde 50 arttıracaktır. Rusya dünyanın en büyük tahıl üreticilerinden biri ve en büyük buğday hasatçısıdır. Buğdayın büyük bir kısmı Mısır ve Azerbaycan’a gitmektedir.[6]
AB, 2022 yılında Ukrayna’daki savaş başlamadan önce Rusya’nın başlıca ticaret ortaklarından biriydi. Aynı zamanda en büyük tahıl ihracatçılarından biri olan Ukrayna daha önce Rusya’yı, ülkenin Rus işgali altındaki bölgelerinde binlerce ton tahıl çalmak ve bu ürünleri dünya çapında ticaret yapmak üzere Kırım dışına göndermekle suçlamıştı. AB, Ukrayna’yı desteklemek amacıyla Rusya’ya çeşitli yaptırımlar uygulamıştır. Bu tedbirler enerji sektörünü, bankaları, dünyanın en büyük elmas madenciliği şirketini ve diğer işletmeleri hedef almıştır. AB bloğu ayrıca Rus yetkililerin mal varlıklarını dondurmuş ve onlara seyahat yasağı getirmiştir.[7]
Öncelikle AB’nin Rusya ve Belarus’tan yapılan tahıl ithalatına gümrük vergisi getirme kararı, ekonomik ve politik faktörlerin birleşimiyle şekillenmiştir. Ekonomik olarak AB piyasasının istikrarını ve çiftçilerini korumak amacıyla alınan bir tedbirdir. Bu kararın Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını finanse etme ve Ukrayna’dan çaldığı tahılı satma kabiliyetini sınırlamaya yönelik bir cevap olduğu belirtilmektedir. Bu, AB’nin dış politikasının bir yansıması olarak da görülebilir. Zira AB, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırgan politikalarına karşı Kiev’i desteklemekte ve Rusya’ya karşı çeşitli yaptırımlar uygulamaktadır.
Bu kararın Rusya tarafından nasıl karşılandığı da dikkate değerdir. Kremlin, AB’nin bu kararını “haksız rekabetin bir başka açık örneği” olarak nitelendirmiş ve AB’yi tahıl ihracatına vergi uygulamaması konusunda uyararak AB’nin iç piyasasına zarar vereceğini belirtmiştir. Kremlin’in bu karara tepkisi, AB’nin bu tedbirinin Rusya’nın ekonomik çıkarlarını nasıl etkilediğine dair bir göstergedir.
AB’nin bu kararı, uluslararası ticaret ve politika alanında daha geniş bir bağlamda da ele alınabilir. AB’nin uluslararası ticarette adil rekabeti sağlama ve kendi çiftçilerini koruma konusundaki kararlılığını göstermesi, küresel ticaretin dengesi üzerinde etkili olabilir. AB’nin Ukrayna’ya desteği ve Rusya’ya karşı aldığı sert politikalar, AB’nin uluslararası ilişkilerdeki aktif ve belirleyici rolünü vurgulamaktadır.
Sonuç olarak, AB’nin Rusya ve Belarus’tan tahıl ithalatına gümrük vergisi getirme kararı, ekonomik, politik ve uluslararası ilişkiler açısından önemli bir adımdır. Bu kararın, AB’nin çiftçilerini koruma çabasıyla birlikte, AB’nin dış politikasının bir yansıması olarak da değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu kararın AB ile Rusya arasındaki ilişkilerin ve küresel ticaretin geleceği üzerinde önemli bir etkisi olabilir.
[1] “EU Plans to Impose Tariffs on Grain Imports from Russia, Belarus”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/3/22/eu-plans-to-impose-tariffs-on-grain-imports-from-russia-belarus, (Erişim Tarihi: 23.03.2024).
[2] “EU Plans to Hit Russia, Belarus Grain Imports with Tariffs”, Reuters, https://www.reuters.com/markets/commodities/eu-proposes-hitting-russia-belarus-grain-imports-with-tariffs-2024-03-22/, (Erişim Tarihi: 23.03.2024).
[3] “EU Plans to Impose Tariffs on Grain Imports from Russia, Belarus”, Al Jazeera, a.g.e., (Erişim Tarihi: 23.03.2024).
[4] “EU to Impose Tariffs on Russian Grain”, Financial Times, https://www.ft.com/content/438dce75-98d4-4850-ba13-878de1614e03, (Erişim Tarihi: 23.03.2024).
[5] “EU Seeks to End Russian Grain Imports With Steep Tariffs”, The Wall Street Journal, https://www.wsj.com/world/europe/eu-plans-tariffs-on-russian-grain-imports-638400ab?mod=latest_headlines, (Erişim Tarihi: 23.03.2024).
[6] “EU Plans to Hit Russia, Belarus Grain Imports with Tariffs”, Reuters, a.g.e., (Erişim Tarihi: 23.03.2024).
[7] “EU Plans to Impose Tariffs on Grain Imports from Russia, Belarus”, Al Jazeera, a.g.e., (Erişim Tarihi: 23.03.2024).
