Çin’in 1978 yılında Deng Şiaoping’le başlattığı atılım politikasına dayanan istikrarlı büyümesi, 2000’li yıllarda meyvelerini vermeye başlamıştır. 2008 yılındaki küresel ekonomik krizden[1] kısa süre sonra Çin, Japonya’yı geçerek dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olmuştur.[2] Günümüzde Çin, Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) sonra dünyanın en büyük ekonomisidir.[3] Bu da Washington ile Pekin arasında küresel çapta önemli bir rekabetin meydana gelmesine yol açmıştır. Dolayısıyla Çin’in küresel hedeflerinin ABD’yle çatıştığı söylenebilir. İki aktör arasında jeopolitik, jeostratejik ve jeoekonomik boyutları bulunan bir mücadele yaşanmaktadır.
ABD, 25-28 Eylül 2023 tarihleri arasında Pasifik adalarının liderleriyle ikinci bir zirveye ev sahipliği yapacaktır.[4] Bu durum Washington’un uzun süredir kendi arka bahçesi olarak gördüğü stratejik bir bölgeye Çin’in daha fazla girmesini engellemeyi amaçlamaktadır. Pekin ile Washington arasındaki mücadelede ABD’nin en önemli stratejisinin “Çin’i çevreleme politikası” olduğu öne sürülebilir.
Üç gün sürecek toplantı sırasında ABD’nin iki Pasifik ada ülkesini resmi olarak tanıması beklenmektedir. Ayrıca deniz altı kabloları aracılığıyla internet bağlantısının iyileştirilmesi de dahil olmak üzere altyapı için yeni maddi yardım sözü vereceği tahmin edilmektedir.[5]
Geçen yıl 14 Pasifik adası ülkesiyle yapılan zirvede Biden yönetimi, adalıların Çin’in “ekonomik genişlemesine” karşı durmalarına yardım etme sözü vermiş ve ortak bir bildiride, “demokrasinin gelişebileceği bir bölge” vizyonunu paylaştıklarını söyleyerek ortaklıklarını güçlendirme kararı alınmıştı.[6]
Öte yandan Beyaz Saray, bu yılki görüşmenin iklim değişikliği, ekonomik büyüme, sürdürülebilir kalkınma, halk sağlığı ve yasadışı balıkçılığa karşı mücadele gibi önceliklere odaklanacağını açıklamıştır. Yukarıda da belirtildiği gibi ABD, zirve sırasında Cook Adaları’nı ve diğer küçük ada ülkesi Niue’yi de ilk kez resmen tanıyacağı söylenmektedir.[7]
Tüm bunların yanı sıra Çin’le bağlarını derinleştiren Solomon Adaları Başbakanı Manasseh Sogavare ise zirveye katılmayacaktır. Washington yönetiminden üst düzey bir yetkili, ABD’nin Sogavare’nin kararından dolayı “hayal kırıklığına uğradığını” söylemiştir.[8] Bu noktada Sogavare’nin Temmuz 2023 tarihinde Çin’i ziyaret ederek yeni bir polis işbirliği anlaşmasını duyurması dikkat çekicidir. Zira Solomon Adaları’nın bu noktada Çin’le yakınlaştığı ve bölgesel kutuplaşmada tarafını Pekin’den yana seçtiği anlamına gelebilir.
Aynı zamanda Vanuatu Başbakanı Sato Kilman’ın da zirveye katılmayacağı bilinmektedir. Sato, iki hafta önce milletvekilleri tarafından, ABD’nin müttefiki Avustralya’yla bir güvenlik anlaşması imzaladığı için gensoruyla düşürülen İsmail Kalsakau’nun yerine seçilmişti. Bu yüzden ABD, hala Vanuatu’da bir büyükelçilik açma noktasında tereddütlere sahiptir. Çin ise geçen ay polis uzmanlarını Vanuatu’ya göndermiş ve bir polis anlaşması imzalamıştır.[9] Halefinin yaşadıkları nedeniyle Sato’nun Washington’la ilişkiler geliştirme konusunda endişelere sahip olduğu öne sürülebilir. Vanuatu’nun da ABD’den ziyade Çin’e çok daha yakın bir duruş sergilediği söylenebilir.
Sonuç olarak ABD’nin Çin’i çevreleme stratejisine hızla devam ettiği ve Pekin üzerindeki baskıyı arttırmaya devam edeceği öne sürülebilir. Bu durumun hem bölgesel hem de küresel rekabeti ciddi manada arttırabileceği tahmin edilmektedir. Bahsi geçen zirvenin maksadı; ABD’nin hem bölgesel nüfuzunu arttırmak hem de Çin’in çevrelenmesini hızlandırarak Pekin üzerindeki baskıyı yükseltmektir.
[1] “As Pac West Shares Dive, Are We Seeing The 2008 Financial Crisis All Over Again?”, Cable News Network World, https://edition.cnn.com/2023/06/18/china/blinken-china-visit-wang-yi-meeting-intl-hnk/index.html, (Erişim Tarihi: 22.06.2023).
[2] “China Passes Japan as Second-Largest Economy”, The New York Times, https://www.nytimes.com/2010/08/16/business/global/16y, (Erişim Tarihi: 22.06.2023).
[3] “The World’s Largest Economies”, World Data Info, https://www.worlddata.info/largest-economies.php, (Erişim Tarihi: 22.06.2023).
[4] “Biden Aims to Wrest Influence from China in Pacific Islands”, France 24, https://www.france24.com/en/live-news/20230924-biden-aims-to-wrest-influence-from-china-in-pacific-islands, (Erişim Tarihi: 25.09.2023).
[5] “US Set to Open Embassies in Cook Islands and Niue as Biden Hosts Pacific Leaders’ Summit”, Voice of America News, https://www.voanews.com/a/us-set-to-open-embassies-in-cook-islands-and-niue-as-biden-hosts-pacific-leaders-summit/7281714.html, (Erişim Tarihi: 25.09.2023).
[6] “Biden to Host Pacific Island Leaders in US Charm Offensive vs China”, Reuters, https://www.reuters.com/world/biden-host-pacific-island-leaders-us-charm-offensive-vs-china-2023-09-24/, (Erişim Tarihi: 25.09.2023).
[7] “US Will Establish Diplomatic Ties with The Cook Islands and Niue as Biden Hosts Pacific Leaders”, Associated Press News, https://apnews.com/article/us-pacific-islands-summit-embassies-china-influence-c07493a9c05893e1477d991cf07b9ffb, (Erişim Tarihi: 25.09.2023).
[8] “Biden to Host Pacific Island Leaders, ‘No Question’ China’s Influence Has Role in Summit”, The Hill, https://thehill.com/homenews/administration/4219230-biden-to-host-pacific-island-leaders-for-second-summit/, (Erişim Tarihi: 25.09.2023).
[9] “US ‘Back in Force’ in Pacific as Biden Hosts Regional Leaders at Summit, Vows to Reopen Embassies Following China’s Diplomatic Push”, South China Morning Star, https://www.scmp.com/news/china/article/3235655/us-back-force-pacific-biden-hosts-regional-leaders-summit-vows-reopen-embassies-following-chinas, (Erişim Tarihi: 25.09.2023).
