Tarih:

Paylaş:

ABD’nin Balkanlar Politikası

Benzer İçerikler

Bu yazı şu dillerde de mevcuttur: English Русский

Küresel sistemin başat aktörleri çeşitli dönemlerde değişmektedir. Günümüzde Amerika Birleşik Devletleri (ABD), hegemon güç konumunda olsa da ciddi sınamalarla karşı karşıyadır. Özellikle de Rusya ve Çin, ABD’nin liderliğine meydan okuyan aktörler olarak ön plana çıkmaktadır. Bu yüzden de Rusya ve Çin’in ABD’yle çeşitli coğrafyalarda rekabet halinde olduğu görülmektedir. Balkanlar da söz konusu mücadelenin cereyan ettiği bölgelerden biridir.

Balkanlar gerek jeopolitik konumu gerekse de demografik yapısı hasebiyle geçmişten beri bölgesel ve küresel aktörlerin mücadele ettiği bir coğrafyadır. Elbette bu durum, Balkanlar’daki istikrarsızlığın da temel nedenlerindedir.

Bu bağlamda Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in politikaları hasebiyle Moskova yönetimi, mevzubahis bölgeyle yakından ilgilenmekte ve Amerikan karşıtı bir tavır ortaya koymaktadır. Bu kapsamda Kremlin, tarihi ve dini referanslar ve pan-Slavizmin etkisiyle Balkanlar’daki etkisini arttırmaya çalışmaktadır. Zira Moskova yönetimi, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) karşı Balkanlar’ı bir tampon bölge olarak görmektedir.

Kuşkusuz Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ardından ABD’nin ve Avrupalı müttefiklerinin güvenlik kaygıları artmıştır. Trans-Atlantik ilişkilerdeki ekonomik işbirliği düşünüldüğünde, ABD açısından özellikle de Avrupa’nın güvenlik kaygılarının giderilmesi oldukça mühimdir. Balkanlar’ın aynı zamanda Güneydoğu Avrupası nedeniyle bölgenin istikrarsızlığının Avrupa’yı da istikrarsızlaştıracağı yönünde Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde güçlü bir endişe vardır.

Dahası ABD, AB’yi bölgedeki nüfuzunu koruma noktasında bir araç olarak görmekte ve birliğin politikalarını desteklemektedir. Bu çerçevede Rusya’nın Sırbistan üzerindeki etkisini kırmak isteyen AB’nin hem Kosova’yı hem de Sırbistan’ı üyelik yolunda teşvik ettiği görülmektedir. Nitekim ABD’nin Batı Balkanlar Özel Temsilcisi Gabriel Escobar, taraflar arasındaki müzakereleri olumlu adımlar olarak değerlendirmektedir.[1] Öte yandan ABD, yalnızca diplomatik söylemlerde kalmamakta; Kosova’yı destekleyerek Rusya’ya gözdağı vermektedir.[2]

Dahası ABD, Rusya’nın nüfuzunu kırmak için diğer bölge devletleriyle de ilişkilerini geliştirmektedir. Bu bağlamda Washington yönetiminin Kuzey Makedonya’ya 26 zırhlı araç vermesi, askeri işbirliğinin derinleştirilmesi bakımından mühimdir.[3] Ayrıca ABD, Karadağ Ordusu’yla “Acil Müdahale” tatbikatı yaparak da bölgedeki varlığını pekiştirme arayışı içerisinde olduğunu gözler önüne sermiştir.[4] Yani ABD, askeri caydırıcılığını kullanarak bölgedeki varlığını pekiştirmeye çalışmaktadır.

Bu noktada belirtmek gerekir ki; Batılı akademi çevreleri tarafından Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ardından Balkanlar’daki demokrasi seviyesinde düşüş yaşandığı öne sürülmektedir.[5]  Burada Batı’nın Rusya’ya yönelik otoriterlik eleştirilerin kuvvetlendirerek demokrasi vurgusuyla bir birliktelik inşa etmeye çabaladığı söylenebilir. Bu yüzden de Washington, NATO’yu demokrasilerin savunulması hususunda da öne çıkarmaktadır. Nitekim Bosna Hersek’in NATO üyeliğinin önem arz ettiğine dair açıklamalar da bundan kaynaklanmaktadır.[6] Bosna Hersek boyutunda ABD’nin önündeki zorluk ise Sırp Cumhuriyeti ve bu bağlamda Sırp lider Milorad Dodik’tir. Zaten bu yüzden de Dodik’in Putin’le görüşmesi ABD’nin Saraybosna Büyükelçilği tarafından saçma ve art niyetli bir girişim olarak yorumlanmıştır.[7]

Buna ek olarak ABD, Rusya’yla münasebetleri hasebiyle Belgrad yönetimini de tenkit etmektedir. Özellikle de Sırbistan Güvenlik Enformasyon Teşkilatı Başkanı Alexandar Vulin’in Moskova’da düzenlenen uluslararası güvenlik temalı konferansa katılması, Washington’un tepkisini çekmiştir.[8]

Görüldüğü üzere ABD, bir yandan Rus etkisinin hissedildiği aktörlere baskı yaparken; diğer taraftan da Batı’ya yakın devletlerle ilişkilerini geliştirmekte ve böylece Balkanlar’daki etkisini pekiştirmeye çalışmaktadır. Bu çerçevede Washington yönetimi, Hırvatistan’la siber suçlarla mücadele konusunda bir mutabakat zaptı imzalamıştır.[9] Bu noktada beş NATO üyesinin katılımıyla Kosova’da başlayan “Defender Europe 23” isimli tatbikatı da ABD’nin savunma temelli işbirliği bağlamında örnek göstermek mümkündür.

Sonuç olarak küresel sistemin başat aktörü olarak kabul edilen ABD, hegemonyasına meydan okuyan Rusya’ya karşı, AB’nin de işbirliğiyle Balkanlar’da mücadele etmektedir. Bu çerçevede Washington yönetiminin Balkanlar’daki önceliğinin Rusya’nın nüfuzunun kırılması olduğu ifade edilebilir.


[1] “Ескобар: Договор помеѓу Србија и Косово можен е до крајот на летото”, Slobodenpecat, https://www.slobodenpecat.mk/eskobar-dogovor-pomegju-srbija-i-kosovo-mozhen-e-do-krajot-na-letoto/, (Erişim Tarihi: 22.05.2023).

[2] “Косовската делегација на седницата на Парламентарното собрание на НАТО”, Slobodenpecat, https://www.slobodenpecat.mk/kosovskata-delegacija-na-sednicata-na-parlamentarnoto-sobranie-na-nato, (Erişim Tarihi: 22.05.2023).

[3] “Vojska Sjeverne Makedonije dobila još 26 oklopnih vozila iz SAD-a”, Al Jazeera, https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2023/5/23/vojska-sjeverne-makedonije-dobila-jos-26-oklopnih-vozila-iz-sad-a, (Erişim Tarihi: 23.05.2023).

[4] Aynı yer.

[5] “BiH najslabija, Hrvatska najbolje rangirana u izvještaju o stanju demokratije”, Al Jazeera, https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2023/5/24/bih-najslabija-hrvatska-najbolje-rangirana-u-izvjestaju-o-stanju-demokratije, (Erişim Tarihi: 24.05.2023).

[6] “NATO: Nekoliko aktera potkopava progres u BiH”, Al Jazeera, https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2023/5/24/nato-nekoliko-aktera-potkopava-progres-u-bih, (Erişim Tarihi: 24.05.2023).

[7] “Američka ambasada: Prijetnje za RS dolaze od Dodika, ne od SAD-a”, Al Jazeera, https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2023/5/24/americka-ambasada-prijetnje-za-rs-dolaze-od-dodika-ne-od-sad-a, (Erişim Tarihi: 24.05.2023).

[8] “Украина и САД со критики до Србија поради посетата на Вулин на Москва”, Slobodenpecat, https://www.slobodenpecat.mk/ukraina-i-sad-so-kritiki-do-srbija-poradi-posetata-na-vulin-na-moskva/, (Erişim Tarihi: 25.05.2023).

[9] “Hrvatska i SAD potpisali sporazum o suzbijanju cyber kriminala”, Al Jazeera, https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2023/5/22/hrvatska-i-sad-potpisali-sporazum-o-suzbijanju-cyber-kriminala, (Erişim Tarihi:22.05.2023).