Kazakistan ve Azerbaycan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmasının ardından benzer güvenlik mirasları devralmış, modernleşme aşamalarının ulusal savunma yapılarına uyumlu hale getirirken ortak Türk kimliği ve bağımsız dış politika hedefleri kapsamında birbirine yakınlaşmıştır. Bu çerçevede, 1990’lı yıllardan itibaren tesis edilen savunma ve diplomatik ilişkiler, son senelerde daha kurumsal bir zemine oturtulmaktadır.
Orta Asya ve Güney Kafkasya coğrafyaları arasındaki kültürel, tarihsel ve siyasal ilişkiler, 21. yüzyılda çok yönlü bölgesel iş ortaklıklarına evrilmiştir. Bu çerçevede, Kazakistan ile Azerbaycan arasında 2025 yılına yönelik planlanan askerî işbirliği temasları, sadece iki hükümet arasında teknik düzeyde bir koordinasyonun sağlanması bakımından değil, ayrıca Türk Dünyası içindeki stratejik bütünleşmenin kurumsallaştırılması açısından da dikkate değerdir. Kazak heyetleri, 2025 yılının Haziran ayı sonunda Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de düzenlenen askerî düzeydeki istişarelere katılmışlardır.
Bu görüşmeler çerçevesinde, her iki devletin kapasitenin karşılıklı olarak arttırılması, deneyim ve bilgilerin paylaşılası, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) normlarına entegrasyon edilmesi ve askerî eğitim konularında çeşitli reformların getirilmesi gibi pek çok farklı konu ele alınmıştır. Bu ikili temaslar hem güven inşasına destek sunmakta hem de Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) kapsamında kolektif savunma vizyonunun inşasına zemin hazırlamaktadır. Her iki devlet arasında 2025 yılı için ortaya konulan ikili askerî işbirliği hedefi çerçevesinde icra edilen Bakü temasları, söz konusu devletler arasında sadece diplomatik düzeyde değil, bunun yanı sıra yapısal ve kurumsal düzeyde de iş ortaklığını derinleşmekte olduğunu geliştirmekte ve ortaya koymaktadır.
Azerbaycan Savunma Bakanlığı’na bağlı Uluslararası Askerî İşbirliği Dairesi ev sahipliğinde gerçekleşen görüşmelerde, Kazakistan nezdinde Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri bünyesinde geçerli Operasyonel Yetenekler Konsepti programı hakkında kapsamlı brifingler verilmiştir.[1] Bu program, NATO standartlarına uyum sağlamayabilme açısından Azerbaycan’ın son dönemde geliştirmekte olduğu operasyonel kapasitelerin sistemleştirilmesine de olanak tanımaktadır. Bu anlamda salt bir diplomatik temas olmasının yanı sıra bölgesel güvenlik mimarisine yönelik de uzun vadeli amaçların istişare edildiği mühim bir kurumsal platform işlevi göstermektedir.
Bunun yanı sıra askerî eğitim sisteminde meydana getirilen reformlar ve savunma planlaması alanında yürürlüğe konulan planlama, programlama, bütçeleme sistemine ilişkin aktarımlar, Kazakistan gibi bu dönüşüm süreçlerinden geçmekte olan devletler için bir model teşkil edebilmektedir. Bu bağlamda bilgi paylaşımının sadece teknik düzeyle sınırlı kalmadığı, ayrıca normatif ve kurumsal bir boyut kazandığı da görülmektedir.
Kazak heyetinin bu ziyaret kapsamında Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri bünyesinde faaliyet göstermekte olan bir taburu yerinde inceleme olanağı bulması, farklı konularda uygulamalı düzeyde bilgi edinilmesine imkân tanımıştır. Bu birlik içerisinde NATO standartlarının hangi ve ne şekilde uygulandığı, görev tanımlarının nasıl şekillendirildiği ve teknik envanterin niteliği gibi farklı hususlar da doğrudan gözlemlenebilmiştir. Bu aşama, Azerbaycan’ın askerî kurumsallaşmasındaki gelişimlerini sahada gösterebilmesi açısından işlevsel olmaktadır.
İcra edilen brifinglerde, alt birimlerinin görev kapsamı, yapısı, stratejik amaçları ve savunma kapasitesine katkısı gibi konular da ele alınmıştır. Tamamlanan bu teknik sunum, karşılıklı kapasite geliştirme aşamalarının etkili bir şekilde işletilebilmesine olanak sunmaktadır. Bu görüşme neticesinde ilgili aktörler, karşılıklı ilgi alanlarına giren konular üzerinde kapsamlı bir bilgi paylaşımında bulunmuş ve çok yönlü sorulara da netlik getirilmiştir.[2]
Azerbaycan ile Kazakistan arasında 2025 senesi itibariyle hız kazanan askerî temaslar, TDT’nin güvenlik ve savunma boyutunda kurumsal kapasitesini geliştirebilecek potansiyele sahiptir. Bağımsızlıklarını kazanmalarının ardından kendi ulusal güvenlik siyasetlerini şekillendirme sürecine giren her iki ülke, son yıllarda bu politikalarını karşılıklı olarak senkronize edebilmekte ve bölgesel stratejilere entegre edebilmektedirler. Bakü’de tamamlanan ikili görüşmeler, bu sürecin sadece diplomatik bir yönü olmadığını, ayrıca uygulamalı askerî bilgi ve deneyim transferiyle de desteklenebildiğini ortaya koymaktadır.
Söz konusu iş ortaklığı, bir tek Azerbaycan ve Kazakistan ile sınırlı kalmamakta; ayrıca Türk Dünyası genelinde ortak güvenlik vizyonunun temellerini de kuvvetlendirmektedir. Bilhassa NATO ile ortaklık perspektifine sahip olan Azerbaycan’ın bu alandaki birikimi, Kazakistan gibi çok dengeli dış politika izleyen hükümetler için yönlendirici olabilmektedir. Gelecek dönemde düzenlenebilecek eğitim programları, ortak tatbikatlar ve savunma sanayi ortaklıkları, ikili arasında çok boyutlu stratejik ortaklığın inşa edilmesini mümkün kılabilecektir.
[1] “В Баку прошли военные консультации между Азербайджаном и Казахстаном”, vesti.az, https://www.vesti.az/armiya/v-baku-prosli-voennye-konsultacii-mezdu-azerbaidzanom-i-kazaxstanom-foto-550396, (Erişim Tarihi: 03.07.2025).
[2] “Состоялась встреча между военными представителями Азербайджана и Казахстана”, Mod.gov.az, https://mod.gov.az/ru/news/sostoyalas-vstrecha-mezhdu-voennymi-predstavitelyami-azerbajdzhana-i-kazahstana-55131.html, (Erişim Tarihi: 03.07.2025).
