Güney Kore Dışişleri Bakanlığı, 17 Nisan 2025 tarihinde yaptığı açıklamada, Hollanda’yla denizaşırı misyonları arasında bir bilgi paylaşım sistemi kurmak da dahil olmak üzere yarı iletkenler ve kritik mineraller alanında tedarik zinciri işbirliğini artırma konusunda anlaşmaya vardığını duyurmuştur. Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre; taraflar, Güney Kore Dışişleri Bakan Yardımcısı Kim Hee-sang ve Hollandalı mevkidaşı Michiel Sweers başkanlığında Lahey’de düzenlenen ikili ekonomik diyalog toplantısı sırasında anlaşmaya varmıştır. İki ülke, yarı iletken tedarik zincirleri için bir “erken uyarı sistemi” başlatılması konusunda anlaşmaya vararak bu sistem kapsamında çiplerin, kritik minerallerin ve diğer önemli malzemelerin tedarik zinciri durumu hakkında düzenli olarak bilgi alışverişinde bulunacaktır.[1]
Bu işbirliği, küresel yarı iletken pazarlarındaki rekabeti artırmakta ve Güney Kore’nin Çin’e olan bağımlılığını dengeleyici bir unsur oluşturmaktadır. Ayrıca bu işbirliği, yalnızca iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin gelişimi açısından değil aynı zamanda küresel güç dengeleri bağlamında da büyük güçler arasındaki teknolojik rekabet açısından kritik rol oynamaktadır. Çünkü yarı iletken maddeler yapay zeka ve savunma sanayisi gibi alanlarda kullanılmakta olup teknolojik egemenlik kurma konusunda büyük avantajlar sağlamaktadır. Güney Kore ve Hollanda’nın yarı iletken konusundaki işbirliği, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Çin’in öne çıktığı teknoloji sektörüne bir alternatif sunmaktadır.
Aralık 2023 tarihinde Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol ve Hollanda Başbakanı Mark Rutte, Yoon’un Hollanda’ya gerçekleştirdiği devlet ziyareti sırasında Lahey’de düzenlenen zirvede “yarı iletken ittifakını” kodlayan ortak bir bildiriyi kabul etmiştir.[2] İki yıl önce gerçekleştirilen bu ittifak, hükümetler, özel sektör ve akademik kurumlar arasında işbirliğini teşvik etmeyi hedeflemiştir. Ayrıca düzenli diyalog mekanizmalarını da harekete geçirerek ortak eğitim ve teknolojik işbirliklerine zemin hazırlamıştır.
Bu yarı iletken maddeler günümüzün stratejik teknolojisi olan çip üretiminde de kullanılmaktadır. Küresel çip savaşlarının merkezinde ise Hollanda merkezli bir şirket olan “Gelişmiş Yarıiletken Malzemeler Litografisi (ASML)” yer almaktadır. Bu şirket, çip üretiminde kullanılan ileri litografi makinelerini geliştiren üreten dünyadaki tek şirkettir. Yarı iletkenler üzerine olan anlaşma sayesinde Güney Kore’nin sahip olduğu Samsung ve SK Hynix gibi üreticilerle ASML’ye daha kolay erişiminin olması ise çip üretiminde Tayvan’a sıkı rakip olmasını sağlayacaktır. Güney Kore her ne kadar ABD’yle ortaklık içerisinde olsa da Hollanda’yla yaptığı teknoloji odaklı anlaşmalar yoluyla kendi üretim kapasitesini artırarak daha bağımsız bir dış politika benimseme fırsatı elde edecektir.
Aslında iki ülke arasındaki bu anlaşma, jeopolitik bir hamle olarak büyük güçler arasında yer edinmelerini sağlayacaktır. Kuzey Kore kaynaklı tehditler nedeniyle güvenlik alanında ABD’nin desteğine bel bağlayan Güney Kore, ondan bağımsız bir biçimde teknolojik atılımlar yapabileceği bir alan yaratmıştır. Ayrıca çip ihracatında Çin’e olan bağımlılığını da azaltmış olacaktır.
Diğer taraftan Hollanda, Avrupa Birliği (AB) içerisinde teknoloji alanında ayrı bir konuma sahiptir. ASML ve Güney Kore’yle olan işbirliği sayesinde Avrupa’nın teknoloji bağımsızlığını pekiştirmektedir ve ABD’nin baskısı dolayısıyla ASML üzerinden Çin’e karşı oluşturulan teknoloji kısıtlamalarında daha bağımsız ve kendi ekonomik çıkarlarını ön planda tutan bir yaklaşım izleyebilecektir.
Hollanda’nın bulunduğu bu konum, çevredeki ülkelere de teknoloji merkezleri olabilme açısından örnek oluşturmaktadır. AB içerisinde ise çip üretim tesisleri kurma, yapay zeka veya kuantum teknolojisi gibi teknoloji tabanlı ortak girişimler zaman zaman gündeme gelmektedir. Böylece merkez-çevre ilişkisinin tek yönlü değil karşılıklı işbirliğine dayalı bir yapıya doğru inşası önem kazanmaktadır.
Güney Kore’nin doğrudan ASML ile işbirliğine gitmesinin Asya’daki bölgesel faaliyetlere etkisi düşünüldüğünde ise Tayvan’ın güvenlik kartı niteliği taşıyan yarı iletken üreticisi olan Tayvan Yarıiletken Üretim Şirketi’nin (TSMC) ve buna destek veren ülkelerin gücünü, üstünlüğünü sarsabilecek etkiye sahip olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra yarı iletkenler konusunda birtakım çalışmalar yapan Japonya’nın da Güney Kore-ASML işbirliğini bir meydan okuma olarak görme ihtimali de oldukça yüksektir.
Sonuç olarak Hollanda ASML teknolojisi ile AB içerisinde yalnızca ekonomik değil, teknolojik ve diplomatik kimliğiyle de öne çıkarken, Güney Kore ise bir yandan Batı’yla yakın ilişkilerini sürdürürken diğer bir yandan bağımsız karar alabileceği ve kalkınmasına katkıda bulunacağı bir alanda ilerlemektedir. İki ülke de orta ölçekli teknolojilerini birleştirerek büyük güçler arasında kendilerine yer edinebilecekleri bir alan yaratmakta ve böylece dış politikada daha bağımsız hareket edebilme kabiliyetlerini artırmaktadırlar.
Hollanda, Güney Kore’yle kurduğu ilişkiler sayesinde yalnızca AB içerisinde kalmayarak uluslararası düzeyde de çok taraflı daha esnek bir diplomasi benimsemektedir. Güney Kore de aynı şekilde Asya-Pasifik’te bulunan bir ülke olarak yalnızca bölgede aktif rol alan ABD ve Çin gibi aktörlerle değil, aynı zamanda AB’yle de özellikle teknoloji alanında kurduğu diyaloglarla çok taraflı ve esnek bir diplomasiyi benimsemiştir. Böylece iki ülke de jeopolitik konumlarına sıkışıp kalmadan bölgelerini aşabilen alanlar yaratarak pek çok ülkeye örnek oluşturmuşlardır.
[1] “S. Korea, Netherlands agree to boost cooperation in semiconductor supply chain”, Yonhap News Agency,https://en.yna.co.kr/view/AEN20250417004700315?section=national/diplomacy, (Erişim Tarihi: 19.04.2025).
[2] “S. Korea, Netherlands agree to establish ‘semiconductor alliance’ in summit”, Yonhap News Agency,https://en.yna.co.kr/view/AEN20231213010300315, (Erişim Tarihi: 19.04.2025).
