2022 yılının Aralık ayı, 24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nın geleceğine ilişkin kritik diplomatik gelişmelerin yaşanmasına tanıklık etmiştir. Zira 19 Aralık 2022 tarihinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Belarus’un başkenti Minsk’i ziyaret ederek Belarus Cumhurbaşkanı Alexander Lukaşenko’yla bir araya gelmiş ve bu ziyaret, Rusya’nın Belarus’u bir cephe ülkesine dönüştürmek istediği şeklinde yorumlanmıştır.[1] Esasen bu yöndeki iddialar sık sık gündeme gelmektedir. Çünkü Moskova yönetimi, savaşın mevcut durumda istediği gibi gitmediğini düşünmekte ve bu yüzden de Ukrayna Ordusu’nu iki cephede savaşacağı yeni bir gerçeklikle yüzleştirmek istemektedir. Minsk ise buna istekli görünmemektedir. Lakin Belarus’un Rusya’nın taleplerine ne kadar direnebileceği belirsizdir.
Bu ortamda Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski ise 21 Aralık 2022 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’ni (ABD) ziyaret etmiştir. Söz konusu ziyaretin gündeme gelmesinin ardından Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, Batı’nın Ukrayna’ya silah tedarikini sürdürmesinin çatışmanın “derinleşmesine” yol açacağını öne sürmüş ve böylelikle ziyarete tepki göstermiştir.[2] Mevzubahis tepkiye bakıldığında, Rusya’nın Zelenski’nin ABD ziyaretinden rahatsızlık duyduğu ifade edilebilir.
Bu noktada Zelenski’nin ziyaretinin dört amacının bulunduğu söylenebilir. Bunlardan ilki, Belarus’u cephe ülkesine dönüştürecek bir senaryoda hem kuzeyde hem de güneyde savaşmak durumunda kalacak olan Ukrayna’ya yönelik askeri, mali ve insani yardım akışının sürekliliğinin sağlanmasıdır. Zira Ukrayna’nın savaşta elde edeceği başarı, Batı’nın vereceği desteğe bağlıdır.
İkincisi ise daha çok askeri bağlamda ülkenin savunma kapasitesiyle ilgilidir. Çünkü Ukrayna’nın savaşın başından itibaren karşı karşıya kaldığı en mühim sorun hava savunma sistemleri noktasındaki eksikliktir. Zaten bu nedenle de Zelenski, ABD Başkanı Joe Biden’ın açıkladığı 2 milyar dolarlık yardım paketinde yer alan Patriot hava savunma sistemlerinin kendileri için kritik bir öneme sahip olduğunu dile getirmiştir.[3] Kiev yönetimi, bu eksikliğin giderilmesi gerektiğine inanmaktadır.
Üçüncü olarak Ukrayna Cumhurbaşkanı’nın Rusya’nın sınırlandırılmasına ilişkin çeşitli taleplerde bulunmayı amaçladığı ifade edilebilir. Bu kapsamda Moskova’ya yönelik baskının arttırılmasını talep eden Zelenski, ülkesini Batılı bir aktör olarak konumlandığını ve savaştan sonra da bu durumun devam edeceğini ima ederek Biden’ın küresel güç mücadelesini ele alırken; “Demokrasiler-Otokrasiler” ayrımı üzerinden ortaya koyduğu perspektife hitap edercesine, “Paranız sadaka değil, küresel güvenlik ve demokrasiye yapılan bir yatırımdır.” demiştir.[4]
Ziyaretin dördüncü amacının ise Rusya’ya meydan okumak ve Ukrayna halkına moral vermek olduğu öne sürülebilir. Çünkü Zelenski, net bir biçimde Kiev’in yalnız olmadığı mesajını vermiştir. Nitekim Ukrayna Cumhurbaşkanı’nın ABD Kongresi’ne hitap ettiği konuşmada “Ukrayna, asla teslim olmayacak.” demesi de bundan kaynaklanmıştır.[5] Yani Zelesnki, bir yandan iç cepheyi kenetlemek; diğer taraftan da Rusya’ya “Yenilmeyeceğiz.” demek istemiştir.
Öte yandan Zelenski’yi ağırlayan Washington yönetiminin de bu misafirperverliğine ilişkin iki amacı vardır. İlk olarak ABD, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın uzamasından yanadır. Savaşın uzaması ise Ukrayna’nın askeri kapasitesinin arttırılmasıyla mümkün olmaktadır. Yapılan yardımların nedeni de budur.
Bu anlamda Biden yönetimi, Ukrayna’ya yönelik desteklerle Kiev’in savunma kapasitesini arttıracak adımlar atmaktadır. Böylece ABD, Rusya’ya ilişkin tehdit algısının Kıta Avrupası’nın genelinde canlı kalmasını sağlamakta ve bu da ABD’nin liderliğindeki güvenlik ittifakı olan Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ndeki (NATO) dayanışma kültürünü kuvvetlendirmektedir. Kuşkusuz bu durum, ABD’nin küresel hegemonyasının Avrupa sac ayağının sağlama alınması manasını taşımaktadır. Zaten Biden da Zelenski’yle düzenlediği ortak basın toplantısında “Putin, NATO’yu zayıflatacağını düşündü ama bunun yerine NATO’yu daha da güçlendirdi.”[6] diyerek savaşın Washington yönetiminin küresel çıkarlarına ulaşmasını kolaylaştırdığını dile getirmiştir.
ABD’nin ikinci amacının ise Zelenski’ye verilen destek vesilesiyle Afganistan’da kaybedilen imajın düzeltilmesi olduğu söylenebilir. Yani ABD’nin 2021 yılının Ağustos ayında Afganistan’dan çekilirken; operasyon döneminde kendisiyle işbirliği yapan Afgan muhataplarını mağdur ettiği ve dolayısıyla müttefiklerine sahip çıkmadığı yönündeki olumsuz algıyı, Ukrayna’ya verilen destek aracılığıyla ortadan kaldırmaya çalıştığı ve müttefikleri nezdinde güven tazelemeye çabaladığı ifade edilebilir.
Sonuç olarak Rusya’nın Belarus üzerinden Ukrayna’yı iki cepheli bir savaşa sürüklemek istediği bir dönemde Zelenski, ABD’yi ziyaret ederek hem Moskova yönetimine hem de kendi halkına yalnız olmadıkları mesajını vermiştir. Ziyarette yapılan açıklamalara bakıldığında, ABD’nin Ukrayna’ya olan desteğinin süreceği ve Kiev yönetimine yapılan yardımların demokrasilerin desteklenmesi gibi değerler üzerinden ön plana çıkarılacağı öngörülebilir. Washington yönetiminin bu destek vesilesiyle hem savaşın uzamasını hem de müttefiklerinin güvenini kazanmayı amaçladığı iddia edilebilir. Kiev’in önceliğini ise ülkenin hava savunması başta olmak üzere askeri yardımlarda devamlılığın sağlanması oluşturmaktadır.
[1] Pjotr Sauer, “Putin’s Mission to Minsk Raises Fears He Will Drag Belarus into Ukraine War”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2022/dec/19/belarus-ukraine-war-putin-meets-lukashenko, (Erişim Tarihi: 22.12.2022).
[2] “Zelenski’nin ABD ziyaretine Kremlin’den İlk Tepki!”, Hürriyet, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/zelenskinin-abd-ziyaretine-kremlinden-ilk-tepki-42191141, (Erişim Tarihi: 23.12.2022).
[3] “Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski ABD’de”, NTV, https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/ukrayna-devlet-baskani-zelenski-abdde,d2tkNwoFJ0mVH-sASIU-bg/FA4Om2baIUii_EeSS-gJWA, (Erişim Tarihi: 23.12.2022).
[4] Aynı yer.
[5] Aynı yer.
[6] “Remarks by President Biden and President Volodymyr Zelenskyy of Ukraine in Joint Press Conference”, U. S. Embassy in Ukraine, https://ua.usembassy.gov/remarks-by-president-biden-and-president-volodymyr-zelenskyy-of-ukraine-in-joint-press-conference/, (Erişim Tarihi: 23.12.2022).
