Asya-Pasifik Bölgesi’nin siyasi atmosferini bölgedeki kutuplaşmalar ve ittifaklar oluşturmaktadır. Nitekim bölgenin Çin ile Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) arasındaki rekabetin temel oyun sahası haline geldiği söylenebilir. Zira Asya-Pasifik, bu küresel nüfuz mücadelesinin merkezinde yer almaktadır. Şüphesiz söz konusu durum da bölge ülkelerini taraf seçmeye ve dış politika üretim süreçlerinde büyük güçlerden birinin yanında yer alarak işbirliği yapmaya itmektedir.
Öte yandan bahse konu olan birliktelikler, ABD ve Çin gibi hegemon güçlerin de nüfuzlarını arttırmaları, eylemlerine yönelik uluslararası kamuoyunda yalnız kalmamaları ve hem jeopolitik hem de jeostratejik olarak birbirlerine üstünlük sağlamaları noktasında bu aktörlere avantaj yaratmaktadır. Mevzubahis birlikteliklerin temelinde de bilhassa askeri işbirlikleri yatmaktadır.
Nitekim bölgenin politik çerçevesi incelendiğinde Avustralya, Güney Kore, Japonya, Yeni Zelanda, Filipinler, Endonezya ve Vietnam gibi ülkelerin ABD ve NATO’yla yakın temaslar kurduğu söylenebilir. Zira bu ülkeler, bölgede Batı temelinde hareket etmekte ABD tarafından ihraç edilen “Çin karşıtlığı” üzerinden dış politikalarını şekillendirmektedir. Dahası ABD’nin de bu aktörleri Çin’in çevrelenmesi noktasında bir işbirliği fırsatı olarak gördüğü öne sürülebilir.
Bu kapsamda son zamanlarda söz konusu aktörler arasında Filipinler ön plana çıkmaktadır. Bu bağlamda ilk olarak Filipinler’in jeopolitik konumlanışı, bahsi geçen yakınlaşma açısından fikir vericidir. Çünkü Filipinler, Güneydoğu Asya’da yer almaktadır.[1] Bu sebeple de ülke, Güney Çin Denizi’nin doğusunda bulunmaktadır. Zira hem Dokuz Çizgi Hattı meselesiyle tartışmalı bir yapıya sahip olan Güney Çin Denizi’nin hem de Çin için bir toprak bütünlüğü sorunu olarak yer alan Tayvan’ın yakınında bulunması, Manila’yı Washington nezdinde işbirliği yapılması elzem bir bölgesel aktör haline getirmektedir.
Tüm bunların yanı sıra Asya-Pasifik’te taraflar arasındaki sınırlar keskinleşmekte ve kutuplar netleşmektedir. Bu da uzlaşı yolunu git gide tıkamakta ve bölgesel aktörlerin taraf seçme zorunluluğunu beraberinde getirmektedir. Nitekim güvenlik çerçevesinin oldukça kırılgan bir hale geldiği böylesi bir konjonktürde Filipinler’in bazı tarihsel problemlere rağmen Batı ve ABD’yle daha yakın ve olumlu diyalog geliştirmeyi tercih ettiği söylenebilir.
Mevzubahis durumun en mühim örneklerinden birinin Manila’nın sıklıkla Güney Çin Denizi’yle ilgili endişelerini dile getirmesi olduğu ileri sürülebilir. Nitekim 20 Aralık 2022 tarihinde Filipinler Dışişleri Bakanlığı, Pekin’in Güney Çin Denizi’ndeki aktivitelerinin Manila’da “ciddi bir endişe” yarattığını söylemiştir. Aynı zamanda bakanlık, Çin’in buradaki eylemleriyle birlikte uluslararası hukuku ihlal ettiğini ve bölgesel statüyü yok saydığını belirtmiştir.[2]
Öte yandan 2 Şubat 2023 tarihinde Filipinler Savunma Bakanı Carlito Galvez ile ABD Savunma Bakanı Lloyd J. Asutin tarafından yapılan ortak bir açıklamada Manila’nın Washington’a dört yeni askeri üsse erişim fırsatı verdiği belirtilmiştir.[3] Zira her iki gelişme de Filipinler’in Çin’le arasına mesafe koyarak askeri anlamda ABD’yle bir birliktelik içerisine girdiğini göstermektedir.
Dahası bu örneklerin yanında yaşanan son gelişme oldukça dikkat çekicidir. Nitekim Filipinler Devlet Başkanı olan Ferdinand Marcos Jr, ABD’ye dört günlük bir gezi düzenlemiş ve bu gezi kapsamında 1 Mayıs 2023 tarihinde ABD Başkanı Joe Biden’la Beyaz Saray’da görüşme gerçekleştirmiştir.[4] Söz konusu görüşmede taraflar arasındaki ikili ticari ilişkiler ve Filipinler’deki ABD yatırımlarının arttırılması tartışılmıştır.[5]
Tüm bunlara ek olarak görüşmenin ana konusunu Çin’in Asya-Pasifik’te ve özellikle de Güney Çin Denizi’ndeki aktiviteleri oluşturmuştur. Nitekim bu sebeple her iki devlet başkanı da Manila ile Washington’un askeri ve güvenlik temelli anlaşmalarını arttırmaları ve derinleştirmeleri konusunda mutabık kalmıştır.
Öte yandan Marcos, on yıl sonra Beyaz Saray’ı ziyaret eden ilk Filipinler Devlet Başkanı olmuştur.[6] Bilhassa görüşmede Çin’in bölgesel eylemleri üzerinde durulması, özellikle de Manila ile Washington arasındaki askeri bağların genişletilmesi konusu, Filipinler’in Çin karşıtlığı üzerinden ABD’yle yakın bir temas kurduğu ve tarafını seçtiği şeklinde yorumlanabilir.
Sonuç olarak Filipinler, jeopolitik konumu ve bölgesel krizlere yakınlığı sebebiyle Asya-Pasifik’te stratejik öneme sahip bir aktör olarak ön plana çıkmaktadır. Nitekim bölgenin konjonktürü de devletleri taraf seçmeye zorlamaktadır. Washington’un stratejik öneminden dolayı Manila’ya verdiği önem sebebiyle de Filipinler’in Çin karşıtlığı noktasında ABD’yi ve dolayısıyla Batı’yı seçtiği söylenebilir.
[1] “The Philippines at A Glance”, Permanent Mission of the Republic of the Philippines to the United Nations, https://www.un.int/philippines/philippines/philippines-glance#, (Erişim Tarihi: 06.05.2023).
[2] “Philippines ‘Concerned’ over China Land Reclamation in Disputed Sea”, Thai PBS World, https://www.thaipbsworld.com/philippines-concerned-over-china-land-reclamation-in-disputed-sea/, (Erişim Tarihi: 06.05.2023).
[3] “Philippines Agrees to Allow US Wider Access to Military Bases”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2023/2/2/philippines-set-to-allow-wider-us-access-to-military-bases, (Erişim Tarihi: 06.05.2023).
[4] “Biden Looks to Strenghten Ties with Philippines as Marcos Visits White House, Cable News Network, https://edition.cnn.com/2023/05/01/politics/philippines-president-marcos-biden-defense/index.html, (Erişim Tarihi: 06.05.2023).
[5] “President Marcos Jr. Meets with President Biden – But the United States Position in Southeast Asia is Increasingly Shaky”, Council on Foreign Relations, https://www.cfr.org/blog/president-marcos-jr-meets-president-biden-us-position-southeast-asia-increasingly-shaky, Erişim Tarihi: 06.05.2023).
[6] “’Irconlad’: Biden, Marcos Jr Affirm United States-Philippines Security Ties”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2023/5/1/military-ties-top-agenda-as-biden-meets-philippines-marcos-jr, (Erişim Tarihi: 06.05.2023).
