Asya-Pasifik Bölgesi, kutup tabanlı rekabetin dünya üzerinde en çok vuku bulduğu alan olarak 21. yüzyılda küresel güç mücadelesinin ana odak noktası haline gelmiştir. Gerek ekonomik gelişmişlik nedeniyle ticaret merkezlerin bölgeye kayması gerekse de teknolojik gelişmişlik düzeyinin artması, kritik teknolojik ürünlerin bölgede kolayca üretilebilmesine olanak sağlamıştır. Buna karşılık bölgenin siyasi fay hatlarına sahip olması ve küresel rekabetin söz konusu coğrafyada yoğunlaşması, bölgenin siyasi istikrarını ve dolayısıyla ticari sürekliliğini olumsuz etkilemektedir.
Bölgenin ve dünyanın en büyük ekonomik gücü olan Çin ile küresel hegemon konumunda bulunan Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Asya-Pasifik’teki rekabeti, bir yandan RCEP ve APEC gibi uluslararası platformlar üzerinden devam ederken; diğer taraftan da birebir bir mücadele ve tarafların birbirlerinin kırmızı çizgilerini zorlamaları şeklinde cereyan etmektedir. Bu zorlamalar, genellikle ABD’nin Tik Tok çıkışı gibi bizzat tarafların kendisi tarafından atılan adımlar üzerinden gerçekleşmekteyse de kimi zaman müttefik devletler üzerinden vuku bulan durumlar, dolaylı olarak tarafların elini kuvvetlendirmektedir.
Müttefik devletler üzerinden ortaya çıkan bu tür hadiselerin en güncel olanı, Avustralya Hükümeti’nin 24 Nisan 2023 tarihinde yayınladığı stratejik savunma belgesidir. Kanberra yönetimi tarafından yayınlanan belge, Avustralya’nın savunma paradigmasını birçok yönden ortaya koyarken; Çin’e yönelik politikaya açıklık getirmesi bakımından da oldukça önemli bir belgedir.
Belgede sekiz kez Çin ismi kullanılmakta ve Pekin yönetiminin bölgedeki etkisine değinilmektedir. Avustralya Savunma Bakanı Richard Marles’in imzasını taşıyan “Bölgede Ortaklarımızla Çalışmak” isimli kısımda Çin ile Avustralya’nın istikrarlı ilişkilere sahip olmasının hem iki devletin hem de bölgenin çıkarına olduğuna vurgu yapılmıştır. Ayrıca Kanberra’nın Pekin’le ilişkilerinde işbirliği yapılabilen her alanda ortaklık geliştirileceği; fakat aynı fikirde olunmaması gereken alanlarda da olunmayacağı belirtilmiştir.[1]
Aslında bu bakış açısı, yeni olmayıp; Albanese Hükümeti’nin birçok açıklamasında yer almıştır. Örneğin 13 Aralık 2022 tarihinde Western Sydney Üniversitesi’nde Çin’le ilişkiler hakkında yaptığı konuşmada Avustralya Dışişleri Bakanı Penny Wong, bu yönde açıklamalarda bulunmuştur.[2] Örneklerden bir diğeri ise 19 Aralık 2022 tarihinde Wong’un Çin ve Avustralya’nın diplomatik ilişkilerinin yıldönümünde verdiği bir demeçte neredeyse aynı cümleleri kurmasıdır.[3]
Belgenin “Mevcut Stratejik Koşullar” başlıklı birinci bölümünün dördüncü ve beşinci maddelerinde tekrar Çin’e ve bu bağlamda Washington-Pekin hattındaki rekabete değinilmiştir. Dördüncü maddede ABD’nin artık Asya-Pasifik’in tek lideri olmadığı ve ABD-Çin rekabetinin bölgenin ve çağın belirleyici özelliği olduğu vurgulanmıştır. Bunun yanı sıra bölgede büyük güç rekabetinin ve potansiyel çatışmaların Kanberra’nın çıkarlarıyla örtüşmediğinin de altı çizilmiştir.[4]
Beşinci maddeye gelindiğinde ise bölgede Çin’in İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana Avustralya’nın da içinde bulunduğu birçok bölge ülkesinin yararlandığı ekonomik gelişimine rağmen şeffaflıktan uzak ve güvence vermeyen bir askeri büyüme içerisinde olduğu iddia edilmiştir. Ayrıca Çin’in Güney Çin Denizi’nde artan girişimlerinin Avustralya’nın ulusal çıkarlarına direkt etki ettiğine işaret edilmiş ve Çin’in Avustralya’nın yakın komşuları üzerinde stratejik rekabete girdiği öne sürülmüştür.[5]
Öte yandan Çin devlet medyasında Avustralya’nın savunma belgesine karşı çeşitli makaleler yayınlanmış ve Pekin’in bu belgeye yönelik yaklaşımı ortaya konulmuştur. Örneğin stratejik savunma belgesi yayınlandıktan bir gün sonra; yani 25 Mart 2023 tarihinde Global Times’ta bir makale yayınlanmıştır. Mevzubahis makale, öncelikle ABD’nin bölgede tek başına lider konumda olmadığı konusunda Avustralya’yla fikir birliği içerisinde olunduğunu belirtmiş ve belgenin yanlış bir değerlendirme yaparak “Çin tehdidi” teorisini sürdürdüğüne dikkat çekmiştir.[6] Ayrıca makalede, bahse konu olan belgenin 1986 yılında yayınlanan ve Avustralya’nın savunmasını muhtemel saldırı noktalarında yoğunlaştırmasını öneren Dibb Raporu’nun mantığından bir sapma olduğu da ifade edilmiştir. Buna ek olarak Avustralya Başbakanı Anthony Albanese’nin belge yayınlandığı sırada kullandığı şu ifadelere yer vererek ABD’nin etkisinden bahsedilmiştir:[7]
“Avustralya, geleceğin bizi şekillendirmesini beklemek yerine geleceği şekillendirmeye çalışarak güçlü savunmasını inşa edecektir.”
Makale, Çin’in Avustralya’yı asla bir tehdit olarak görmediğini; bilakis ikili işbirliğinin sadece ekonomik gelişim için değil, aynı zamanda bölgesel barış, istikrar ve refah açısından da önemli olduğunu ifade etmiştir.
Kısaca özetlemek gerekirse, 24 Nisan 2023 tarihinde yayınlanan Avustralya’nın stratejik savunma belgesinde 2022 yılında göreve gelen Albanese yönetiminin Avustralya savunması hakkındaki yaklaşımı ortaya koynulmuştur. Bu bağlamda Pekin’le ilişkilerin olumlu bir hava yakaladığı bir süreçte belgede Çin’den bu şekilde bahsedilmesi şaşırtıcıdır. Fakat bu belge vesilesiyle Avustralya’nın Çin hakkındaki endişelerinin tam olarak ortadan kalkmadığının anlaşıldığı da açıktır. Her ne kadar akıllara savaş ve çatışma ihtimalleri gelse de bu belge, taraflar arasında bir savaş çıkacağını iddia etmek için yetersizdir. Nitekim savaş durumu her şeyden önce ekonomik dayanıklılık ve ekonomik güçle ilişkili bir olgudur. Bu bağlamda Çin’in Avustralya’nın en büyük ticaret ortağı olması, bölgesel güvenlik açısından mühimdir. Diğer taraftan belgenin bölgede canlandırmaya çalıştığı ittifaklar boyutuyla ABD’nin elini güçlendireceği öngörülebilir.
[1] Australian Government, Defence Strategic Review, Commonwealth of Australia 2023, Nisan 2023, s. 9.
[2] “‘Co-Operate Where We Can, Disagree Where We Must’: Penny Wong Outlines Plans on China Relations”, SBS News, www.sbs.com.au/news/article/penny-wong-outlines-china-relations-australia-to-seek-co-operation-while-protecting-national-interests/paqlyt69b, (Erişim Tarihi: 13.12.2022).
[3] “Anniversary of Diplomatic Relations between Australia and the People’s Republic of China”, Minister for Foreign Affairs, www.foreignminister.gov.au/minister/penny-wong/media-release/anniversary-diplomatic-relations-between-australia-and-peoples-republic-china, (Erişim Tarihi: 19.12.2022).
[4] Australian Government, a.g.m.
[5] Aynı yer.
[6] Chen Hong, “Australian Defence Review Misplaces Focus”, Global Times, www.globaltimes.cn/page/202304/1289763.shtml, (Erişim Tarihi: 25.04.2023).
[7] Aynı yer.
