Tarih:

Paylaş:

Burkina Faso Darbesinde Rusya Etkisi mi?

Benzer İçerikler

Bu yazı şu dillerde de mevcuttur: English Русский

Nüfusu yirmi milyondan fazla ve resmi dili halen Fransızca olan Burkina Faso’da sekiz ay sonra ikinci darbe gerçekleşmiştir. 2022 yılının Ocak ayında Yarbay Paul-Henri Damiba tarafından yapılan darbeden sekiz ay sonrasında gerçekleşen bu darbenin lideri ise Yüzbaşı İbrahim Traore isimli alt düzey bir komutandır. Ülkede darbeden yalnızca üç gün önce on bir askerin öldüğü ve elli sivilin de kaybolduğu bir saldırı yaşanmıştı.[1] Yaşanan saldırıların azalması ve Burkina Faso’da faaliyet gösteren radikal grupların etkinliğinin kırılması talebiyle Damiba’nın istifa etmesini isteyen kişilerin protestolarından üç gün sonra ise Traore liderliğindeki grup yönetime el koymuş Damiba devrilmiştir. Ardından da Togo’ya sığınmıştır.

Bilindiği üzere, Burkina Faso’da nüfusun yaklaşık onda birini yerinden eden ve çok sayıda sivili öldüren radikal gruplara, Burkina Faso Hükümeti tarafından yeteri kadar karşı konulamamaktadır. Bu durumun bir sonucu olarak radikal örgütler daha da güçlenmekte ve geniş bir alana sahip olmaya çalışmaktadır.

On yıla yakın bir süredir Sahel’de faaliyet gösteren Fransız Ordusu ve Birleşmiş Milletler (BM) Barış Gücü’nün de bu örgütlere karşı önemli bir aşama kat ettiği söylenemez. Dolayısıyla Burkina Faso ve Mali de dahil olmak üzere bölgede istikrar sağlanamamakta ve hatta insanlar, gıdaya erişimde sıkıntı yaşamaktadır. Bu problemleri çözmek maksadıyla darbe yapan Damiba yönetiminde ise saldırılar önceki yıla kıyasla %76 artmıştır.[2] Bu durumu fırsat bilen Yüzbaşı Traore de yeni bir darbe yaparak ülkenin yönetimine el koymuştur. 30 Eylül 2022 tarihinde yapılan darbeden iki gün sonra istifa eden Damiba, Togo’ya gitmiştir. Traore ise bir geçiş lideri belirlenene kadar başkan olarak atanmıştır. Ancak sürecin nasıl işleyeceğine dair herhangi bir bilgi yayınlanmamıştır.

2022 yılında Burkina Faso’da yaşanan ikinci darbede sokaklara dökülen Burkinalılar, darbeyi destekleyen sloganlar atarak Rusya bayrakları açmıştır.[3] Ayrıca insanlar, öfkeli bir şekilde Fransa karşıtı sloganlar da atmıştır. Bu durum, Mali’de olduğu gibi Burkina Faso’da da halkın Fransa’ya karşı nefreti olduğuna işaret etmektedir.

Üç milyona yakın insanın gıdaya erişimi son derece kısıtlı olan Burkina Faso’da halkın onları yıllardır sömüren ve karşılığında hiçbir şey veremeyen Fransa’ya karşı nefreti anlaşılabilir bir durumdur. Zira 1960 yılından beri Burkina Faso’da on darbe yapılmıştır. Üstelik bunların neredeyse hepsinin Fransız destekli olduğu düşünülmektedir.

Son darbede ise durum tersine dönmüştür. Rusya bayrağı açılması da bunu teyit eder niteliktedir. Hatta halkın Fransa Büyükelçiliği önünde toplanıp taş atması ve elçiliğin dışını ateşe vermeye çalışması da nefretin boyutunu gözler önüne sermiştir.

Belirtmek gerekir ki darbe, sadece halkın hoşnutsuzluğundan değil; aynı zamanda ordu içindeki bölünmeden de kaynaklanmaktadır. Radikal örgütlere karşı yürütülen mücadelelerde Damiba’ya bağlı kuvvetler, büyük başarısızlıklar almıştır. Son olarak 27 Eylül 2022 tarihindeki saldırıdan sonra durum ordu içerisinde kabul edilemez bir boyuta ulaşmıştır. Üstelik saldırıdan bir gün önce Damiba, bölgenin yeniden kontrol altına alınacağına söz vermiş; fakat bir gün sonra saldırı düzenlenmiştir.

Ayrıca ülkenin yaklaşık %40’ı radikal örgütler tarafından kontrol edilmektedir. Bu durum ise Traore liderliğindeki grubu epey rahatsız etmiştir. Darbenin ardından açıklama yapan Traore, terörle mücadelenin Fransa dışındaki ortaklarla devam edeceğinin sözünü vererek bir anlamda Rusya’yı işaret etmiştir. Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov ise yaptığı açıklamada ülkede düzenin yeniden sağlanması gerektiğini ve meşruiyet zeminine dönülmesini önemsediklerini ifade etmiştir.

“Foreign Policy” adlı yayın organına 27 Temmuz 2022 tarihinde röportaj veren iki Amerikalı istihbarat yetkilisine göre, Rus paralı asker şirketi Wagner’in bir sonraki durağı Burkina Faso olacaktı.[4] Bu röportajdan yaklaşık iki ay sonra böyle bir darbenin gerçekleşmesi ve protestolarda Rusya bayrağı kullanılması akıllarda soru işareti oluşturmaktadır.

Üstelik darbenin hemen ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e yakınlığıyla bilinen iş insanı Yevgeni Prigojin’in Yüzbaşı Traore’ye desteğini sunması ve onun vatanının cesur ve değerli bir evladı olduğunu söylemesi de şüpheleri kuvvetlendirmektedir.[5] Ayrıca Prigojin, sahibi olduğu Concord adlı sosyal medya uygulaması üzerinden yayınladığı mesajda, yeni bir dekolonizasyon dönemini selamladığını ifade ederek Fransız sömürge imparatorluğunun çökmeye başladığını öne sürmüştür. Ancak yaşanan darbeyle ilgili ismini vermeyen bir üst düzey Fransız yetkili, darbeye Rusya veya Wagner’in karıştığına ilişkin herhangi bir kanıt olmadığını dile getirmiştir.[6]

Fransız yetkilinin açıklamalarına rağmen Mali, hala gözle görülebilir bir örnek niteliğindedir. Zira Mali, darbenin ardından Wagner grubuyla işbirliği yapmıştır. Dolayısıyla Burkina Faso’nun da Wagner’le anlaşması ihtimal dahilindedir.

Burkina Faso’nun Fransa ve Rusya gibi büyük güçler tarafından önemsenmesinin arkasındaki en önemli neden, ülkenin sahip olduğu doğal kaynaklardır. Bunlardan en önemli olanları ise altın, manganez, çinko ve fosfattır. Altın miktarı olarak Afrika kıtasının en büyük rezervlerine sahip ülkelerden biri olan Burkina Faso’da devletin gelirlerinin %8’i; ihracatın ise %75’i madencilikten gelmektedir.[7] Bu da ülkede Fransa-Rusya rekabeti yaşanmasını mümkün kılmaktadır.

6 Ekim 2022 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) BM Daimî Temsilcisi Linda Thomas-Greenfield şunları söylemiştir:[8]

“Afrika’daki en acil ve büyüyen endişelerden biri, Kremlin destekli Wagner Grubu’nun Orta Afrika Cumhuriyeti, Mali ve Sudan’ın yanı sıra diğer ülkelerin doğal kaynaklarından yararlanma stratejisidir. Bu haksız kazançlar, Moskova’nın Afrika, Ortadoğu ve Ukrayna’daki savaşını finanse etmek için kullanılıyor.”

ABD’nin BM Daimi Temsilcisi’nin ortaya attığı iddianın doğruluğu kanıtlanabilmiş değildir. Ancak uydu görüntüleri vasıtasıyla Wagner kuvvetlerinin bulundukları ülkelerde madenleri korudukları tespit edilmiştir. Benzer bir şekilde 21 Temmuz 2022 tarihinde Fransız General Laurent Michon’un yaptığı açıklamada, Wagner’in Mali’de altın madeni işlettiğini ifade etmesi de tartışmaları arttırmıştır.[9] Aynı durumun Burkina Faso’da da yaşanması olasılık dahilindedir.

Sonuç olarak Burkina Faso’da meydana gelen darbede Wagner veya Rusya’yla ilgili kanıtlanmış bir bağlantıdan bahsedilemez. Fakat Traore grubunun ve halkın çoğunluğunun Fransa karşıtlığı, yakın gelecekte Rusya’nın Burkina Faso’daki etkisini arttıracağına işaret etmektedir.


[1] Nosmot Gbadamosi, “Burkina Faso’s Junta Looks to Russia for Support”, Foreign Policy, https://foreignpolicy.com/2022/10/05/burkina-faso-coup-junta-russia-ecowas/, (Erişim Tarihi: 14.10.2022).

[2] Maria del Pilar Rangel Rojas, “La France sera-t-elle remplacée par la Russie au Burkina Faso?”, Atalayar, https://atalayar.com/fr/blog/la-france-sera-t-elle-remplacee-par-la-russie-au-burkina-faso, (Erişim Tarihi: 14.10.2022).

[3] “Pro-Russia Demonstrators Rally in Burkina After Coup”, France 24, https://www.france24.com/en/live-news/20221004-pro-russia-demonstrators-rally-in-burkina-after-coup, (Erişim Tarihi: 14.10.2022).

[4] Jack Detsch, “Burkina Faso Could Be Next for Russia’s Wagner Group, U.S. Intel Fears”, Foreign Policy, https://foreignpolicy.com/2022/07/27/burkina-faso-russia-wagner-group/, (Erişim Tarihi: 14.10.2022).

[5] Majdi İsmail, “Burkina Faso: le patron du groupe paramilitaire russe Wagner apporte son soutien au capitaine Traoré”, AA, https://www.aa.com.tr/fr/afrique/burkina-faso-le-patron-du-groupe-paramilitaire-russe-wagner-apporte-son-soutien-au-capitaine-traoré/2702663#, (Erişim Tarihi: 14.10.2022).

[6] Elian Peltier, “In Burkina Faso, the Man Who Once Led a Coup Is Ousted by One”, New York Times, https://www.nytimes.com/2022/10/02/world/africa/burkina-faso-coup-france-russia.html, (Erişim Tarihi: 14.10.2022).

[7] “Burkina Faso : le gouvernement octroie deux permis d’exploitation d’or à des sociétés locales”, Agence Ecofin, https://www.agenceecofin.com/or/2608-100609-burkina-faso-le-gouvernement-octroie-deux-permis-d-exploitation-d-or-a-des-societes-locales#:~:text=Selon%20le%20rapport%202020%20de,des%20revenus%20de%20l’Etat, (Erişim Tarihi: 14.10.2022).

[8] “Russian mercenaries ‘exploiting Africa to fund war in Ukraine’”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2022/oct/06/russian-mercenaries-exploiting-africa-to-fund-war-in-ukraine, (Erişim Tarihi: 14.10.2022).

[9] “Mali: le chef de Barkhane accuse le groupe Wagner de se payer en mines d’or”, MaliActu.net, https://maliactu.net/mali-le-chef-de-barkhane-accuse-le-groupe-wagner-de-se-payer-en-mines-dor/, (Erişim Tarihi: 14.10.2022).

Göktuğ ÇALIŞKAN
Göktuğ ÇALIŞKAN
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünde lisans eğitimi alan Göktuğ ÇALIŞKAN, aynı süreçte çift ana dal programı kapsamında üniversitenin Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde yer alan Uluslararası İlişkiler bölümünde de eğitim görmüştür. 2017 yılında lisans mezuniyetini tamamladıktan sonra Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde yüksek lisans programına başlayan Çalışkan, bu programı 2020 yılında başarı ile tamamlamıştır. 2018 yılında ise çift ana dal programı kapsamında eğitim gördüğü Uluslararası İlişkiler bölümünden mezun olmuştur. Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) bursu kapsamında 2017 yılı YLSY programını kazanarak halen Fransa’da dil eğitimi alan Göktuğ Çalışkan aynı zamanda Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi son sınıf öğrencisidir. YLSY programı kapsamında Fas'ta Uluslararası Rabat Üniversitesinde Yönetişim ve Uluslararası İstihbarat alanında 2. yüksek lisansını yapmakta olan Çalışkan, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Uluslararası Ilişkiler bölümünde doktorasına başlamıştır. Iyi derecede İngilizce ve Fransızca bilmektedir.