Çin’in Washington Büyükelçisi Xie Feng, Amerika Birleşik Devletleri’yle (ABD) ilişkilerin ilerletilmesi için daha fazla “somut ve küçük adımlar” talep ederek hızlı vize işlemleri gibi konularda işbirliği çağrısında bulunmuştur. Ancak yaklaşan Asya-Pasifik Liderler Zirvesi’nde (APEC) Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in ABD’li mevkidaşı Joe Biden’la buluşup buluşmayacağına dair bir bilgi verilmemiştir.[1]
Diplomatik çevrelerden, akademisyenlerden, hükümet yetkililerinden ve diğerlerinden oluşan bir kalabalığa hitaben yaptığı konuşmada ülkesinin mevcut ekonomik zorlukları kabul ettiğini ve Pekin’in diğer ülkeleri yerinden etme niyetinde olmadığını belirtmiştir. “Çin-ABD ilişkilerinde birçok şey değişmiş, ancak birbirimize bağımlı olduğumuz gerçeği değişmemiştir” diye konuşan Xie,[2] sözlerinin devamında şu ifadeleri kullanmıştır:[3]
“Halkımızın daha fazla değişim ve işbirliği heyecanı değişmedi. Odak noktamız daha iyi olmak. Başkalarına meydan okumak, rekabet etmek veya yerinden etmek gibi bir niyetimiz yok.”
Şi’nin önümüzdeki iki ay içerisinde San Francisco’da gerçekleşmesi planlanan APEC Zirvesi’ne katılıp katılmayacağına dair tartışmalar sürmektedir. Bu buluşma, son yıllarda Çin-ABD ilişkilerindeki kötü gidişatın durdurulması adına önemli bir adım olarak görülmektedir. Biden, son aylarda birkaç üst düzey yetkiliyi Pekin’e göndermiş ve taraflar, iki çalışma grubu kurmuştur. Xie, konuşmasında bu gruplara övgüde bulunmuş, ancak Şi ve Biden’ın bir araya gelip ikili ilişkileri sağlamlaştırmak için buluşup buluşmayacağına dair net bir şey söylememiştir.
Xie, konuşmasında ikili ilişkilerdeki mevcut durumu ve gelecekteki olası adımları değerlendirmiştir. Çin Büyükelçisi, ülkesinin ABD’yle olan ilişkilerini iyileştirmeye yönelik somut adımlar atma çağrısında bulunmuştur. Bu adımlar arasında daha hızlı vize işlemleri ve doğrudan uçuş sayısının artırılması gibi uygulamalar yer almaktadır. Konuşmada vurgulanan önemli bir nokta da Çin’in diğer ülkeleri yerinden etme niyetinde olmadığıdır. Xie, ülkesinin diğer ülkelerle bağımlılık içinde olduğunu ve rekabet etme ya da yerinden etme amacında olmadığını belirtmiştir. Bu ifade, Çin’in uluslararası alandaki rolünü anlamaya yönelik önemli bir ipucu sunmaktadır.
Aynı zamanda ikili ilişkilerdeki zorlukları da vurgulayan Xie, özellikle Hong Kong’un APEC Zirvesi’ne davet edilmemesi ve ABD’nin bu konudaki tavrı gibi hassas konulara değinilmiştir. Bu durum, ikili ilişkilerdeki potansiyel çatışma noktalarına işaret etmektedir. Xie, ayrıca Çin’in ekonomik durumuna da değinmiş ve ülkenin ekonomik zorluklarının farkında olduğunu, ancak genel olarak yukarı yönlü bir seyir izlediğini ifade etmiştir.
Şi’nin APEC’e katılımına dair ilk açıklamalarını yapan Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, 26 Eylül 2023 tarihinde Pekin’in “forumla ilgili tüm taraflarla iletişimde olduğunu” söylemiştir.[4]
Wang, şu ifadeleri kullanmıştır:[5]
“Çin, ilgili tarafların beklentilerini karşılamak için uluslararası beklentilere yapıcı bir rol oynamaya hazır. Ancak Pekin’in Washington’dan bir ev sahibinin sorumluluğunu yerine getirmesini beklemektedir. Ev sahibi ekonomiler, tüm üyelerin temsilcilerinin toplantılara düzgün şekilde katılmasını sağlama sorumluluğuna sahiptir,”
Xie, ABD ve Çin yetkililerinin her iki ülke arasındaki doğrudan uçuş sayısını iki katına çıkarmak için bir zaman çizelgesi belirlemesini de önermiştir. Pekin’in ABD vize başvurularını değerlendirme süresini son zamanlarda dört güne kadar kısalttığına dikkat çekmiş ve bu konuda karşılık beklediklerini söylemiştir. Ayrıca Xie, karşı taraftan ABD-Çin Bilim ve Teknoloji Anlaşması’nı yenilemesini talep etmiştir.
ABD-Çin İş Konseyi Başkanı Craig Allen, 27 Eylül 2023 tarihinde Xie’nin konuşmasından sonra konuyu doğrudan tartışmaya dahil etmiştir. Allen, şu ifadeleri kullanmıştır:[6]
“Silah kontrolü, bölgesel istikrar, küresel gıda güvenliği, halk sağlığı, narkotik kontrolü ve küresel kamu yararı ve diğer birçok konuda iki devletin işbirliği yapması zorunludur. Bu nedenle, hükümetler arası diyalogun devam etmesini dört gözle bekliyoruz. APEC Zirvesi için iki hükümetin kapsamlı hazırlıklarından dolayı teşekkür ederiz. Şi Cinping’in liderliğindeki güçlü bir Çin heyetini memnuniyetle karşılamak isteriz.”
Sonuç olarak bu gelişmeler, ABD-Çin ilişkilerindeki mevcut durumu ve gelecekteki adımları anlamak için önemli bir kaynak oluşturmaktadır. Bu açıklamalar, diplomatik ilişkilerin karmaşıklığını ve her iki ülkenin uluslararası alandaki rollerini anlama çabalarını göstermektedir.
[1] “China-US ties: Ambassador to US Calls for ‘Concrete, Small Steps’ in Relations but Silent on Ehether Xi Will Attend Apec”, CGTN News, https://news.cgtn.com/news/2023-09-28/Chinese-President-Xi-meets-UNESCO-Director-General-Audrey-Azoulay-1ntbCOE9kYM/index.html, (Erişim Tarihi: 01.10.2023).
[2] “China-US ties: Ambassador to US Calls for ‘Concrete, Small Steps’ in Relations but Silent on Ehether Xi Will Attend Apec”, Yahoo Finance, https://news.cgtn.com/news/2023-09-28/Chinese-President-Xi-meets-UNESCO-Director-General-Audrey-Azoulay-1ntbCOE9kYM/index.html, (Erişim Tarihi: 01.10.2023).
[3] Aynı yer.
[4] Aynı yer.
[5] “China-US ties: Ambassador to US Calls for ‘Concrete, Small Steps’ in Relations but Silent on Ehether Xi Will Attend Apec”, CGTN News, a.g.e., (Erişim Tarihi: 01.10.2023).
[6] Aynı yer.
