Akademik çevrelerde başarısız devlet olarak sınıflandırılan Solomon Adaları, coğrafyası ve devletin temel işlevlerini yerine getirememesi sebebiyle nüfuz mücadelelerinin nesnesi olmaya oldukça uygun bir devlettir. Nitekim Çin ile Avustralya, 2019 yılından beri Solomon Adaları’na ilişkin bir nüfuz mücadelesi içerisindedir. Söz konusu mücadele, 16 Eylül 2019 tarihinde Solomon Adaları’nın Tayvan Hükümeti’yle diplomatik ilişkileri kesmesi ve Çin’le diplomatik ilişkiler kurmasının[1] ardından ortaya çıkmıştır.
Solomon Adaları ve Avustralya, 2018 senesinden bu yana yürürlükte olan bir güvenlik anlaşmasına sahiptir. Bu anlaşma, Solomon Adaları Hükümeti’nin ihtiyacı olduğu takdirde, adalara kolluk kuvvetler göndermesini kapsamaktadır. Örneğin 25 Kasım 2021 tarihinde başkentteki protestolarda Solomon Adaları’nın imdadına Avustralya kolluk kuvvetleri yetişmiştir. Buna rağmen Solomon Adaları, 2022 yılının Nisan ayında Çin’le bir güvenlik anlaşması imzalanmıştır.
Anlaşmanın içeriği açıklanmamışsa da 2022 yılının Mart ayında anlaşmanın taslağı sızdırılmıştır. Bu taslağa göre Pekin yönetimi, Solomon Adaları’nda eğitim vermek üzere kolluk kuvvetleri görevlendirebilecek ve liman ziyaretleri gerçekleştirebilecektir. Bunun yanı sıra Çin’in Solomon Adaları’nda deniz üssü kurma olasılığı da ortaya çıkmıştır.[2] Bu durum, Washington ve Kanberra’yı rahatsız etmiş ve teyakkuza geçirmiştir.
Çin ise 3 Haziran 2022 tarihinde Dışişleri Bakanı Wang Yi’ye yöneltilen anlaşmayla ilgili sorular vesilesiyle Solomon Adaları’nın egemen bir devlet olduğunu ve her egemen devlet gibi diğer ülkelerle anlaşma imzalama hakkı bulunduğunu ifade etmiştir. Ayrıca Wang, Solomon Adaları’na herhangi bir şeyi dikte etmenin ülkenin egemenliğine saygısızlık olduğunun da altını çizmiştir.[3]
Bu bağlamda Çin’in Avustralya askeri tesislerinin yakınlarında yürüttüğü istihbarat eylemleri[4] ve Solomon Adaları’yla imzaladığı anlaşma sebebiyle bölgedeki gerilim sürekli artmaktadır. Daha geniş bir perspektiften bakıldığında, Çin’in Solomon Adaları gibi diğer Pasifik adalarıyla da anlaşmalar yapma ihtimali vardır. Bu olasılık ise ABD ve Avustralya’yı alarma geçirirken; Çin’in çevrelenmesini de zorlaştırmaktadır.
Pasifik Adaları Forumu
11-14 Temmuz 2022 tarihleri arasında gerçekleşen Pasifik Adaları Forumu Devlet Başkanları Zirvesi, Solomon Adaları’nın Çin’le imzaladığı güvenlik anlaşması nedeniyle gergin seyreden Kanberra-Honiara ilişkilerinin yumuşaması için uygun ortamı sağlamıştır. Zirve sırasında Avustralya Başbakanı Anthony Albanese ve Solomon Adaları Devlet Başkanı Manasseh Sogavare, ikili görüşmeler gerçekleştirmişlerdir. Bu görüşmelerde Albanese, Çin’in değil; Avsutralya’nın Pasifik adaları için güvenlik ortağı olarak kalmasını arzu ettiğini dile getirmiştir.[5]
Sogavare, ABD ve Avustralya’nın imzalanan güvenlik anlaşması karşısındaki itirazlarına cevaben 2022 yılının Nisan ayında yaptığı bir açıklamada, Solomon Adaları’nda Çin’e ait bir deniz üssü kurulması ihtimalini reddetmiş ve ülkesinin AUKUS Anlaşması’nı imzalarken Pasifik devletlerinden herhangi birine danışmadığını ifade etmiştir. Ayrıca Pasifik devletlerinin Avustralya’nın kararına saygı duyduklarını Avustralya’nın da aynı saygıyı göstermesi gerektiğini vurgulamıştır.[6] Öte yandan zirve sırasında Sogavare, Albanese’e sarılmak istemiş ve “Biz bir aileyiz, sorunlarımız var ama bu aileyi daha güçlü yapar.” ifadesini kullanmıştır.[7] Bu durum, Solomon Adaları’nın Avustralya’ya karşı tutumunun yumuşadığını göstermektedir.
Anlaşılacağı üzere Solomon Adaları, Avustralya’yla bir güvenlik anlaşmasına sahip olmasına rağmen Çin’le başka bir güvenlik anlaşması imzalayarak Kanberra’yı dengelemek; fakat Avustralya ile ABD’yi tam olarak karşısına almak istememiştir. Solomon Adaları’nın Çin’le diplomatik ilişki kurması da bu denge politikası bağlamında değerlendirilebilir.
Avustralya’yla Düzensiz İlişkiler
2022 yılının Ağustos ayında Solomon Adaları Parlamentosu’na 2023 yılında yapılması planlanan ulusal seçimlerin ertelenmesini öngören yasa tasarısı getirilmiştir. Bu yasa tasarısı, muhalefetin tepkisini çekerken; hükümet, ertelemenin gerekçesi olarak 19 Kasım-2 Aralık 2023 tarihleri arasında ülkenin başkenti Honiara’da düzenlenmesi planlanan Pasifik Oyunları’nı göstermiş ve Solomon Adaları’nın her iki olayı da aynı anda finanse edebilecek gücünün olmadığını ifade etmiştir. [8]
Bunun üzerine Avustralya Hükümeti, Solomon Adaları’na seçimlerin zamanında yapılabilmesi için mali destek teklifinde bulunmuştur. Fakat Honiara Hükümeti, bu teklifi “iç meselelerine müdahale” olarak adlandırmış ve sert bir dille reddetmiştir.[9] Buna karşılık Avustralya Dışişleri Bakanı Penny Wong ise ülkesinin bu tür yardımları, Pasifik adalarına sürekli önerdiğini dile getirirken; Solomon Adaları’nın bir önceki ulusal seçimleri için de bu tür bir yardım teklifi yaptıklarını hatırlatmıştır.[10]
Avustralya Hükümeti’nin seçimlerin ertelenmemesi için finansal destek önerisinde bulunması, muhalefetin hükümete “gücü bırakmak istemiyorlar” şeklinde sert eleştirilerde bulunduğu bir ortamda iktidarı oldukça rahatsız etmiştir. Ayrıca ülkenin içişlerine müdahale edilmesi ihtimali de endişelere yol açmıştır. Buna karşılık 6 Ekim 2022 tarihinde Sogavare, Avustralya’yı ziyaret etmiştir. Yapılan görüşmeler sonucunda öğrencilere burs verilmesi ve iklim değişikliği ve güvenlik konularında müşterek politikalar geliştirilmesi gibi birçok konuda mutabık kalındığı açıklanmıştır.[11] Buna ek olarak Sogavare, Kanberra Hükümeti’ne Solomon Adaları’nda Çin’in askeri varlığına izin vermeyeceği konusunda taahhütte bulunduğunu açıklamıştır.[12]
Sonuç olarak Avustralya-Çin ilişkileri, uzun süredir gergin bir seyre sahiptir. Bu ortamda Solomon Adaları, büyük güçler arasında taraf seçmek yerine; iki ülke arasında denge kurmak istemiş ve iki ülkeyle de güvenlik konusunu merkeze alacak şekilde ilişkilerini geliştirmiştir. Nitekim hem Çin hem de Avustralya, Solomon Adaları’nın ana güvenlik ortağı olma yolunda çaba sarfetmiştir. Bu durum, bir yandan Solomon Adaları için sorun yaratsa da diğer taraftan da Honiara’nın hareket alanını genişletmiştir.
[1] Ben Westcott, “Second Pacific nation in a week ditches Taiwan for Beijing”, CNN, edition.cnn.com/2019/09/20/asia/taiwan-china-kiribati-intl-hnk/index.html, (Erişim Tarihi: 10..10.2022).
[2] John Ruwitch, “Leaked Draft of an Agreement between China and the Solomon Islands Has U.S. Concerned”, NPR, www.npr.org/2022/04/28/1095365212/leaked-draft-of-an-agreement-between-china-and-the-solomon-islands-has-u-s-conce, (Erişim Tarihi: 11.10.2022).
[3] “Wang Yi on China-Solomon Islands bilateral Security Cooperation”, Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China, www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx_662805/202206/t20220603_10698478.html, (Erişim Tarihi: 11.10.2022).
[4] Andrew Greene, “Defence Minister Peter Dutton says a Chinese Spy Ship Has Been Seen Near Secretive Naval Facility off Western Australia”, ABC News, www.abc.net.au/news/2022-05-13/chinese-spy-ship-spotted-near-naval-facility-western-australia/101064538, (Erişim Tarihi: 11.10.2022).
[5] Paul Karb-Kate Lyons, “Australian PM Albanese ‘Very Confident’ There Will No Chinese Bases in Solomon Islands”, The Guardian, www.theguardian.com/australia-news/2022/jul/14/australia-pm-anthony-albanese-very-confident-no-chinese-bases-china-solomon-islands-pif-pacific-islands-forum, (Erişim Tarihi: 11.10.2022).
[6] Aynı yer.
[7] Aynı yer.
[8] Kate Lyons, “This Article is More Than 1 Month Old Solomon Islands Refuses Australia’s Offer to Help Fund Election as ‘Foreign İnterference’ “, The Guardian, www.theguardian.com/world/2022/sep/07/solomon-islands-refuses-australias-offer-to-help-fund-election-as-foreign-interference, (Erişim Tarihi: 12.10.2022).
[9] Aynı yer.
[10] Stephen Dziedzic, “Honiara Reacts Angrily after Australia Offers to Help Fund Solomon Islands Election Amid Moves to Postpone the Poll”, ABC News, www.abc.net.au/news/2022-09-06/solomon-islands-election-funding-penny-wong/101410316, (erişim Tarihi: 12.10.022).
[11] Jack Mahony, “Anthony Albanese Announces Solomon Islands visit after Successful Conversations with Manasseh Sogavare in Canberra”, SKY News, www.skynews.com.au/australia-news/defence-and-foreign-affairs/anthony-albanese-announces-solomon-islands-visit-after-successful-conversations-with-manasseh-sogavare-in-canberra/news-story/b8a28887b46f64fe3c6328e7223f6930, (Erişim Tarihi: 12.10.2022).
[12] “Solomons PM Tells Australia No Chinese Military Presence”, VOA News, www.voanews.com/a/solomons-pm-tells-australia-no-chinese-military-presence-/6779891.html, (Erişim Tarihi: 12.10.2022).
