Çin, Japonya ve Güney Kore liderleri arasındaki üçlü görüşmelerin başlangıcı, Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) ile bağlantılı zirve konferanslarının oturum aralarında Manila’da 1999 yılına kadar uzanmaktadır.[1] 2008 yılından bu yana üçlü liderler toplantısı, ASEAN toplantılarından bağımsız olarak yürütülecek şekilde geliştirilmiştir ve üç ülke dönüşümlü olarak başkanlık yapmıştır.[2] İki taraflı çözülemeyen anlaşmazlıklar ve Covid-19 salgını nedeniyle sonuncusu 2019 yılında gerçekleştirilen zirve toplantısından tam beş yıl sonra 26-27 Mayıs 2024 tarihlerinde zirve toplantılarının tekrar gerçekleştirilecek olması, ikili ve çok taraflı ilişkilerde gelişen dinamikleri anlamak açısından önemlidir.
Üçlü zirveye özellikle Asya Pasifik’te oluşan ittifaklar sonrası üç ülke arasındaki güven ve işbirliğinin zayıfladığı bir dönemde ihtiyaç duyulmaktadır. Bu gelişmelerin yanı sıra Ukrayna Krizi, Kuzey Kore’nin yarımadada nükleer faaliyet ve provakasyonlarını artırması, jeopolitik gerilimler ve sanayi tedarik zincirindeki aksaklıklar gibi çoklu krizler, Çin, Japonya ve Güney Kore arasında daha yakın işbirliği ve daha derin fikir alışverişi ihtiyacını göstermiştir.
Çin, Japonya ve Güney Kore üçlü ilişkileri arasında süregelen pürüzlerin giderilmesi için hükümetlerin Mayıs ayında yapılacak zirveyle müzakere masasına gelerek mevcut kaygılarını tartışması, bölgenin güvenliği açısından önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra zirvede insanlar arası değişim, ticaret, teknoloji, halk sağlığı, sürdürülebilir kalkınma ve güvenlik gibi alanlarda çeşitli işbirliği projeleri konularının gündeme gelmesi de beklenebilir. Nitekim Çin eski Başbakanı Li Keqiang, üç ülke arasındaki insanlar arası değişimin artmasının bölgesel işbirliğine yönelik halk desteğini güçlendireceğini ifade etmiştir.[3]
2024 yılının Kasım ayında ABD’de yapılacak başkanlık seçimlerinin getireceği belirsizlik göz önüne alındığında, bölgesel istikrarın sağlanması adına üç ülkeye büyük sorumluluklar düşmektedir. Zirvenin, 2024 yılı Temmuz ayında ABD’de gerçekleştirilecek olan Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) zirvesi öncesinde üç ülkeyi karşılıklı endişeleri ve potansiyel işbirliği alanlarını paylaşmak için bir araya getirmesi, Güney Kore ve Japonya’nın Washington’la ilişkilerinde Çin’in endişelerini dikkate almalarına etki edebilir.Çin, Güney Kore ve Japonya’nın bölgedeki ideolojik kamplaşmaya direnmelerini beklemektedir.[4]
Hem Güney Kore hem de Japonya’nın en büyük ticaret ortağı olan Çin, ABD’nin Asya-Pasifik’te giderek artan siyasi ve askeri varlığından rahatsızlık duyarken, bu ülkelerin ABD ile aralarında resmi bir üçlü ittifaklık ilişkisi kurmasından endişe duymaktadır. Bu bağlamda Güney Kore ve Japonya’yla gerçekleştirilen yıllık zirveler, Çin için kritik bir öneme sahiptir.Nitekim Çin’in sahip olduğu ekonomik güç, ABD önderliğinde kurulan ittifak sistemlerinde bölge ülkelerini Çin ve ABD arasında denge politikası izlemeye itmesi açısından önemli bir araçtır.
ASEAN ülkeleri, Çin-ABD rekabeti bağlamında pragmatik bir yaklaşım benimseyerek Çin ile ticaret ve ekonomik ilişkilerden faydalanırken, aynı zamanda ABD’yle sağlam ilişkiler sürdürme amacıyla denge politikası izlemesi, Çin’in ekonomik gücünün etkisi altında şekillenen politikaların bir örneğidir.
Yıllar boyunca Çin, Japonya ve Güney Kore’yi üçlü zirvede bir araya getiren en önemli itici güçlerden biri Kuzey Kore’nin ada çevresinde izlediği istikrarsız davranışları ve nükleer füze programı faaliyetleri olmuştur. Çin, Japonya ve Güney Kore’nin yanı sıra aralarında Rusya, ABD, ve Kuzey Kore’nin de bulunduğu Altılı Görüşmeler’in 2009 yılında yapılan son turu, Kuzey Kore’nin nükleer cephaneliğini ve yeteneklerini ortadan kaldırmada başarısız olduğundan, söz konusu üçlü diyalog, varoluşsal tehdide çözüm bulmanın birkaç yolundan biri olarak kalmıştır.[5]
Bu bağlamda Güney Kore ve Japonya’nın üçlü zirvedeki en önemli motivasyonlarından biri Kuzey Kore üzerinde önemli bir nüfuza sahip olan Çin’in yapıcı bir rol üstlenerek Kuzey Kore’nin nükleer faaliyetlerini dizginlemesidir.Zira Güney Kore-Japonya ilişkilerinin bozulmasından dolayı 2019 yılından bu yana ilk defa gerçekleştirilecek zirve, iki ülkenin tarihi çekişmelerin ötesine geçerek Kuzey Kore’nin ilerleyen nükleer programı ve diğer ortak zorluklar karşısında işbirliğini artırmak için gösterdiği mücadeleye bir örnektir.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, ülkesinin Kore Yarımadası’ndaki durumu hafifletmede her zaman yapıcı bir rol oynadığını vurgulamış ve ülkesini “bölgede istikrar sağlayıcı bir güç” olarak tanımlamıştır.[6] Çin’in Kuzey Kore’nin uzun süredir müttefiki ve ana ticaret ortağı olarak hizmet ediyor olması, gerçekten de nüfuzunu Kuzey Kore’yi müzakere masasına getirmek için kullanmasına olanak tanımıştır.
Kuzey Kore’nin nükleer silah faaliyetleriyle başa çıkmada nasıl bir strateji izleneceği konusu da mayıs ayında gerçekleştirilecek zirvede değişiklik gösterebilir. Nitekim 2018 yılında gerçekleştirilen üçlü zirvede, Kuzey Kore’ye karşı daha ılımlı politikalar izleyen Güney Kore eski Cumhurbaşkanı Moon Jae-in, uluslararası toplumun “Kuzey Kore’nin kayıtsız şartsız nükleer silahlardan arınmasını talep etmek yerine ödülleri masaya koyması gerektiğini” savunmuştur.[7]
Üç ülke arasında en son 2019 yılında gerçekleştirilen zirvede, Güney Kore’den temsilci olarak Moon Jae-in ile benzer görüşleri paylaşan Güney Kore eski Dışişleri Bakanı Kang Kyung-wha yer almıştır. Bu sene mayıs ayında gerçekleştirilecek zirveye Güney Kore’den muhafazakâr parti Başkanı Yoon Suk-yeol’un başkanlık edeceği göz önüne alındığında, zirvede Kuzey Kore’nin nükleer faaliyetlerine ilişkin daha sert yanıtlar verilmesi beklenebilir.
Üçlü zirvede, güvenlik konularının yanı sıra ekonomik alanlardaki işbirliğinin de gündeme gelmesi beklenmektedir. Özellikle üç ülke arasında serbest ticaret anlaşmalarına ilişkin müzakerelerin tekrar başlatılması beklenebilir. Nitekim Çin Dışişleri Bakanı Wang, 2023 yılı Kasım ayında bu isteğini dile getirmiştir.[8] Diğer yandan ABD’deki başkanlık seçimi sonucunda Trump’ın seçilmesi durumunda Çin ithalatına %60’a varan bir gümrük vergisi uygulayabileceği iddia edilmektedir. Bu durum göz önüne alındığında, Japonya ve Güney Kore’nin en büyük ticaret ortağı olan Çin’in yaşayabileceği ekonomik sorunları önlemek amacıyla ticari işbirliğini genişletmek istemesi anlaşılabilir bir durumdur. Bu bağlamda Çin’in ekonomik alanda bölgedeki komşu ülkeleriyle daha fazla ticaret ortaklığına vurgu yapması beklenebilir.
Sonuç olarak Çin, Japonya ve Güney Kore arasındaki üçlü zirve, özellikle son yıllarda artan gerilimlerle birlikte daha belirgin hale gelen bölgesel güvenlik ve işbirliği ihtiyacını yansıtmaktadır. Bu zirveler, Kuzey Kore’nin bölgede artan provokasyonları ve nükleer silah programı gibi bölgesel güvenlik tehditlerinin yanı sıra Çin’in yükselen ekonomik gücüyle de ilgilidir. Ayrıca bu zirveler, bölgesel ticari ortaklıklarını güçlendirme ve bölgedeki istikrarı koruma gibi ekonomik ve stratejik amaçlar doğrultusunda önemli bir rol oynamaktadır. Güney Kore ve Japonya’nın ABD’yle olan müttefiklik ilişkilerinin, bölgesel işbirliği ve denge politikaları açısından önemli bir dengeleyici rol oynaması beklenmektedir. Bu zirvenin, 2024 yılı Temmuz ayında gerçekleştirilecek olan NATO zirvesi öncesinde üç ülkeyi bir araya getirerek karşılıklı endişeleri ve potansiyel işbirliği alanlarını paylaşması, bölgesel dinamikleri anlama ve şekillendirme açısından önemli bir adım olabilir.
[1] “Japan, China and South Korea still out of step over summit”, The Japan Times, https://www.japantimes.co.jp/news/2024/02/09/japan/politics/japan-china-south-korea-summit/, (Erişim Tarihi: 10.05.2024).
[2] Aynı yer.
[3] “China-Japan-South Korea Trilateral (Finally) Meets Again”, The Diplomat, https://thediplomat.com/2018/05/china-japan-south-korea-trilateral-finally-meets-again/, (Erişim Tarihi: 10.05.2024).
[4] “China, Japan, South Korea seek summit in latest bid to ease relations”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/south-korea-china-japan-top-diplomats-seek-boost-trilateral-cooperation-2023-11-26/, (Erişim Tarihi: 09.05.2024).
[5] “Pursuing Rapprochement Between China, Japan, and South Korea”, The Diplomat, https://thediplomat.com/2024/04/pursuing-rapprochement-between-china-japan-and-south-korea/, (Erişim Tarihi: 09.05.2024).
[6] “South Korea, Japan and China Agree to Resume Trilateral Leaders’ Summit, but Without Specific Date”, Voice of America, https://www.voanews.com/a/south-korea-japan-and-china-agree-to-resume-trilateral-leaders-summit-but-without-specific-date-/7370772.html, (Erişim Tarihi: 10.05.2024).
[7] “China-Japan-South Korea Trilateral (Finally) Meets Again”, The Diplomat, https://thediplomat.com/2018/05/china-japan-south-korea-trilateral-finally-meets-again/, (Erişim Tarihi: 10.05.2024).
[8] “China, Japan, South Korea seek summit in latest bid to ease relations”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/south-korea-china-japan-top-diplomats-seek-boost-trilateral-cooperation-2023-11-26/, (Erişim Tarihi: 09.05.2024).
