2013 yılında küresel ticaret rotalarını kontrol etme hedefi doğrultusunda Kuşak-Yol Projesi’nin temellerini atan Çin, dünyanın çeşitli bölgeleri ve ülkeleriyle ilişkiler kurmuştur. Kazan-kazan yaklaşımı ve karşılıklı saygı çerçevesinde ilerleyen Çin merkezli proje, devletler için ekonomik kalkınma ve altyapı iyileştirme noktasında önemli girişimlerde bulunmuştur. Bu süreçte Çin, mühim bir sosyal ve ekonomik nüfuz alanı oluştururken; farklı tehditlerle de yüz yüze gelmiştir. Bu aşamada Çin için Kuşak-Yol Projesi’nin temel önceliklerden biri yatırımların ve koridorların güvenliği olmuştur. Söz konusu durum, son zamanlarda yaşanan gelişmelerde de kendini net bir şekilde göstermektedir.
Çin’in Kuşak-Yol Projesi kapsamında ilişkilerini geliştirdiği bölgeler arasında Güney Asya ve Afrika bulunmaktadır. Öncelikle Güney Asya’da Çin yatırımları ve projeleri önemli saldırılara maruz kalmaktadır. Son saldırılardan biri de Afganistan’da yaşanmıştır. Terör örgütü Devletü’l Irak ve’ş Şam’ın (DEAŞ) sözde Horasan Emirliği (ISKP), 12 Aralık 2022 tarihinde Kabil’de Çin uyrukluların kaldığı bir otele saldırmıştır.[1]
Otel saldırısı sonrasında Çin, vatandaşlarının Afganistan’dan ayrılmasını istemiştir. Saldırının yarattığı korku ve tehdit hem Afganistan’ı hem de Çin’i doğrudan olumsuz etkilemiştir. Zira saldırıların doğrudan Çin’e ve yatırımlarına tehdit oluşturduğu söylenebilir. Çünkü saldırının gerçekleştirildiği yer, Çinli diplomatların ve iş insanlarının rağbet ettiği popüler bir oteldir.[2]
Bahse konu olan durum, Çin yatırımlarının ve projelerinin gerçekleştirilmesi sürecini de olumsuz etkileyecektir. Ayrıca saldırı, sadece Çin’i değil; diğer devletleri ve şirketleri de endişelendirmektedir. Bu noktada saldırının amacının Afganistan’daki sorunların kalıcı hale gelmesi ve derinleşmesi olduğu görülmektedir. Özellikle de ISKP gibi terör örgütleri bağlamında düşünüldüğünde mevzubahis örgütler, krizleri ve sorunları manipüle ederek yeni militanlar devşirmeye çalışmaktadır.
Diğer taraftan Güney Asya’da Çin yatırımlarını en çok tehdit eden gruplardan biri de ayrılıkçı Beluç örgütlerdir. Farklı dönemlerde Çin yatırımlarına ve Çin uyruklulara saldıran ayrılıkçı örgütlerin amacı, Pakistan’daki yatırımları engellemektir. 2022 yılının Ekim ayında gerçekleştirilen bir saldırının ardından terör örgütleri, Çin’i Pakistan’ı terk etmedikleri sürece daha fazla hedef alacakları konusunda tehdit eden bir video yayınlamıştır. 60 milyar dolardan fazla bir yatırımı barındıran Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) kapsamında bakıldığında bu proje hem Pakistan’ın ekonomik kalkınmasında hem de altyapısının geliştirilmesinde önem arz etmektedir.[3] Ancak güçlü ve ekonomik sorunları olmayan bir Pakistan, terör örgütlerinin amaçlarına ulaşmasında engel teşkil edeceği için bu örgütler, Çin gibi ülkelerin yatırımlarını hedef almaktadır.
Çin, terör konusunda en önemli sorunlardan birini de Afrika’da yaşamaktadır. Özellikle terör örgütü Eş-Şebab, Çin’in yatırımlarına ve Çin uyruklulara çeşitli saldırılar düzenlemektedir. Eş-Şebab’ın terör örgütü El-Kaide’yle olan bağı,[4] örgütü Kenya[5] ve Somali’de[6] önemli bir tehdide dönüştürmektedir. Örgütün saldırılarına karşı Pekin yönetimi, bölgedeki devletlere askeri teçhizat göndermektedir.[7]
Çin’in Kuşak-Yol Projesi kapsamında gerçekleştirdiği yatırımlar noktasında karşılaştığı en mühim problem terörizmdir. Bu durum jeopolitik problemlere yol açsa da bununla sınırlı değildir. Zira saldırılar, Çin uyrukluların güvenliğini tehdit etmektedir.
Öte yandan Pekin yönetimi, güvenliği sağlamak için devletlerden asker konuşlandırma, diplomatik misyonlarının korumasını arttırma ve özel güvenlik şirketleriyle anlaşma gibi çeşitli taleplerde de bulunmaktadır.[8]
Sonuç olarak Çin’in gerçekleştirdiği yatırımlar, terör örgütlerinin hedefindedir. Yatırımlarına gerçekleştirilen saldırılara cevaben Pekin, işbirliği yaptığı aktörlere çeşitli yardımlar göndermektedir. Ancak bunun bir noktada yetersiz kaldığı söylenebilir.
[1] Mohammad Yunus Yawar, “China ‘Shocked’ at Kabul Hotel Attack That Injured Its Five Citizens”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/five-chinese-citizens-badly-injured-kabul-attack-businessman-says-2022-12-13/, (Erişim Tarihi: 21.12.2022).
[2] Eltaf Najafizada, “ISIS Bomb Targets Chinese Diplomats, Executives in Afghanistan”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-12-13/isis-bomb-targets-chinese-diplomats-executives-in-afghanistan?leadSource=uverify%20wall, (Erişim Tarihi: 21.12.2022).
[3] By Asif Shahzad-Syed Raza Hassan, “Alarmed by suicide attack, China and Pakistan Work Together on Probe”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/alarmed-by-suicide-attack-china-pakistan-join-hands-probe-2022-10-31/, (Erişim Tarihi: 21.12.2022).
[4] Riccardo Valle-Lucas Webber, “The Historical Evolution of al-Qaeda’s Positions on China”, Hudson Institute, https://www.hudson.org/national-security-defense/the-historical-evolution-of-al-qaeda-s-positions-on-china, (Erişim Tarihi: 21.12.2022).
[5] Eric Olander, “Al-Shabaab Militants Attack Chinese Construction Site in Kenya”, China Global South Project, https://chinaglobalsouth.com/2020/02/10/al-shabaab-militants-attack-chinese-construction-site-in-kenya/, (Erişim Tarihi: 21.12.2022).
[6] “Chinese National Among 5 Killed in Attack near Somalia Border”, Arab News, https://www.arabnews.com/node/2041351/world, (Erişim Tarihi: 21.12.2022).
[7] Joe Saballa, “China Donates Military Equipment to Somalia”, The Defense Post, https://www.thedefensepost.com/2022/03/21/china-military-equipment-somalia/, (Erişim Tarihi: 21.12.2022).
[8] LI Nan, “Major Security Challenges to China’s Belt and Road Initiative”, East Asian Policy, 11(2), 2019, s. 95-103.
