15-16 Kasım 2022 tarihlerinde Endonezya’nın Bali adasında gerçekleşen G20 Zirvesi, dünyanın dört bir yanından gelen liderlere ve temsilcilere ev sahipliği yapmıştır. Devlet liderlerinin birbirleriyle olan görüşmeleri ve basına verdikleri demeçler, dünyanın dikkatini zirveye çekmiştir. Zirve boyunca ilgiyi üzerinde toplayan liderlerden biri de Çin Devlet Başkanı Şi Cinping olmuştur. Zira Cinping’in gerçekleştirdiği görüşmelerden ve yaptığı açıklamalardan Çin’in dış politikasına yönelik çıkarımlarda bulunmak mümkündür.
Cinping, zirve boyunca Tayvan konusunda taviz vermeyen duruşunu sürdürmüştür. Tayvan Sorunu, 1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasından beri Pekin yönetiminin karşı karşıya kaldığı ve Batılı devletler tarafından sürekli gündeme getirilen bir meseledir. Sorunun çözümü noktasında Çin Komünist Partisi (ÇKP), “Tek ülke iki sistem” yapısını hayata geçirmekten yanayken; Tayvan, kendisini bağımsız bir ülke olarak görmektedir. Çin ve Tayvan arasında yaşanan bu uyuşmazlık, sık sık bir problem olarak Çin Hükümeti’nin önüne çıkmaktadır. G20 Zirvesi’nde bir kez daha açılan bu konu karşısında Cinping, Tayvan’ın kırmızı çizgisi olduğunu yinelemiştir.[1]
Öte yandan Cinping’in zirvede Rusya-Ukrayna Savaşı’yla ilgili dengeli bir söylem kullandığı görülmektedir. Çinli lider ne Ukrayna’dan ne de Rusya’dan yana net bir tavır ortaya koymuştur. Sadece nükleer silahların kullanımı noktasında “nükleer bir savaşın yapılmaması gerektiği ve böyle bir savaşın asla kazanılamayacağı”[2] şeklinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden’la ortak bir açıklamada bulunmuştur. Bununla birlikte Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 2022 yılının Ekim ayında Ukrayna’da nükleer silah kullanılmayacağını belirttiği de hatırlanmaktadır.[3] Dolayısıyla Cinping’nin Biden’la birlikte yaptığı açıklama, içerisinde Rusya’ya ters düşen bir mesajı barındırmamaktadır. Yani Çin, Rusya’ya olan örtülü desteğini sürdürmektedir. Zaten dünya liderleri, Çin’in Ukrayna ve Kuzey Kore politikasından rahatsızdır.
Bahse konu olan durumun yansıması olarak G20 Zirvesi’nde Batılı liderler, ilgili konularda Çin’in daha etkin rol oynaması adına Cinping’e fikirlerini iletmiştir. Bu bağlamda İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, Cinping’den Putin’in üzerindeki nüfuzunu kullanarak Ukrayna’daki savaşın sona ermesine yardımcı olmasını istemiştir.[4] Benzer bir şekilde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da Cinping’le olan görüşmesinde Çin’in arabulucu olmasını talep etmiştir.[5] Biden ise Kuzey Kore’nin nükleer testlerini durdurması için Cinping’ten meseleye müdahil olmasını talep etmiştir. Söz konusu istekler üzerine Ukrayna konusunda “tarafsız” bir tavır takınan Cinping, Kuzey Kore’yle ilgili olarak da diğer devletlerin iç meselesine karışamayacağı yönündeki söylemini bir kez daha tekrarlamıştır.
Fikir birlikleri olsun veya olmasın bir devletle diyalog kanallarının açık olması son derece önemlidir. Rusya’nın az sayıda devletle diyalogu sürdürdüğü ve zirvelerde devlet liderleriyle görüşmeden uzak durduğu düşünüldüğünde, Çin’in arabuluculuğu fikri makul bir zemine oturmaktadır.
Ayrıca Cinping’in ABD ve Avustralya gibi Çin’in ikili ilişkilerinde birtakım sorunlar yaşadığı devletlerin liderleriyle bir araya gelmesi de Pekin’in diplomatik kanalları açık tutmaya özen gösterdiğinin kanıtıdır.
Ekonomi de görüşmelerde üzerinde durulan başlıklar arasında yer almıştır. Biden’la görüşmesi esnasında “ABD ile Çin arasında bir ticaret veya teknoloji savaşı başlatmanın, duvarlar ve engeller inşa etmenin ve tedarik zincirlerini ayırmaya çalışmanın piyasa ekonomisi ilkelerine aykırı olduğunu ve uluslararası ticaret kurallarını baltaladığını”[6] belirten Cinping, Çin ekonomisini sekteye uğratacak herhangi bir olumsuzluktan kaçınmak için elinden geleni yapmaktadır. Verdiği mesajlar da bu yönde olmuştur.
Sonuç olarak G20 zirvesinde yaşanan gelişmeler kapsamında Çin’in devletlerle olan ilişkilerini ekonomik ve ticari işbirliği kapsamında sürdürdüğü ve siyasi olarak sorunlu alanlardan uzak durduğu söylenebilir. Lakin Batılı devletler, Pekin yönetiminin bu tavrından rahatsızlık duymakta ve sorunların çözümünde Çin’in daha aktif davranmasını istemektedir. Fakat Çin, kendisine yönelik tehdit algısı, ekonomik zarar ve benzeri hususlarla karşılaşmadığı sürece elini taşın altına koymaktan imtina edecek gibi gözükmektedir.
[1] “China’s Xi tells Biden: Taiwan Issue is ‘First Red Line’ That Must not be Crossed”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/chinas-xi-tells-biden-taiwan-issue-is-first-red-line-that-must-not-be-crossed-2022-11-14/, (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
[2] “Biden Meets China’s Xi Jinping at G-20 Summit in Indonesia, Raises US Concerns About Taiwan, Hong Kong, Putin”, Fox News, https://www.foxnews.com/politics/biden-meets-chinas-xi-jinping-g20-summit-indonesia-raises-us-concerns-taiwan-hong-kong-putin, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
[3] “Russia’s Putin Says He Won’t Use Nuclear Weapons in Ukraine”, AP News, https://apnews.com/article/putin-europe-government-and-politics-c541449bf88999c117b033d2de08d26d, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
[4] “Spanish PM Urges China’s Xi to Use Influence over Putin to End Ukraine War”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/spanish-pm-urges-chinas-xi-use-influence-over-putin-end-ukraine-war-2022-11-15/, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
[5] “French President Plans Beijing Trip to Seek China’s Help Mediating Russia’s War on Ukraine”, South China Morning Post, https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3199886/french-president-plans-beijing-trip-seek-chinas-help-mediate-russias-war-ukraine, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
[6] “Şi: Ticaret veya Teknoloji Savaşı Kimsenin Çıkarına Değil”, Borsamatik, https://www.borsamatik.com.tr/si-ticaret-veya-teknoloji-savasi-kimsenin-cikarina-degil-haber-149245, (Erişim Tarihi:17.11.2022)
