The Times Gazetesi’nde 1 Mayıs 2024 tarihinde yayımlanan “Güney Kore, Kapıyı Çalıyor: AUKUS, Asya NATO’su mu olacak?” başlıklı makale, bu tür hamlelerin Çin’in öfkesini çekmeye değip değmeyeceğini sorgulamıştır.[1] Artık birçok müttefik devlet; İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avustralya’nın ortaklığında kurulan AUKUS’un ikinci sütunu dahil olmaya ilgi göstermektedir. Bu ülkelerden başlıcaları; Japonya, Güney Kore, Yeni Zelanda ve Kanada’dır.
1 Mayıs 2024 tarihinde Güney Kore ve Avustralya savunma bakanları, Seul’ün AUKUS güvenlik anlaşmasının savunma teknolojisi ayağına katılmak için görüşmelerde bulunduğunu açıklamışlardır.[2] Nitekim bundan kısa süre önce de Japonya, katılma görüşmelerini başlattığını duyurmuştu.
2021 yılında açıklanan ve daha sonra 2023 yılında yol haritası belirlenen AUKUS paktı, temel olarak “ABD’nin Çin’i kuşatma stratejisi” olarak yorumlanmaktadır. Anlaşmanın Birinci Sütunu kapsamında İngiltere ve ABD’nin Avustralya’ya nükleer enerjili saldırı denizaltıları filosu hazırlamasına yardım olması beklenmektedir. Anlaşmanın İkinci Sütunu ise hipersonik, denizaltı karşıtı savaş ve siber silahların yanı sıra kuantum hesaplama ve yapay zeka da dahil olmak üzere geniş bir alanda gelişmiş yeteneklerin geliştirilmesi ve paylaşılmasına odaklanmaktadır.
Güney Kore Savunma Bakanı Shin Won-sik, ülkesinin sürekli gelişen savunma, bilim ve teknolojik yeteneklerinin AUKUS programına, ayrıca bölgesel barış ve istikrara katkıda bulunabileceğini söylemiştir.[3] Anlaşılan o ki Seul, komşusu Pekin’in ısrarla üzerinde durduğu “bu hamlelerin tehlikeli bir kutuplaşmaya yol açacağı” görüşünü paylaşmamaktadır. Nitekim Çin, bu gruplaşmaları, özellikle de AUKUS paktını eleştirmekte ve sık sık “Asya NATO’sunun başlangıcı” olarak nitelendirmektedir.
Bu meseleyle ilgili olarak Çin Savunma Bakanlığı Sözcüsü Wu Qian, 26 Nisan 2024 tarihinde düzenlediği basın toplantısında, “İlgili ülkelerin özel gruplar halinde bir araya gelmesine, Çin’i hedef alan ikili veya çok taraflı askeri ittifaklar kurmasına, bölünme ve çatışma yaratmaya ve blok çatışmasını körüklemesine kesinlikle karşı çıkıyoruz” demiştir.
Güney Kore, her ne kadar AUKUS’un İkinci Sütunu’na katılıma ilgi gösterse de gelecekte Birinci Sütun’a katılma olasılığı da gündeme gelebilir. Bu anlamda Seul, uzun yıllardır nükleer tahrikli denizaltı teknolojisine sahip olabileceğini savunmaktadır. Ancak bu, Kore Yarımadası’nın nükleer silahlardan arındırılması konusunda endişeleri olan ABD tarafından defalarca reddedilmiştir.
AUKUS’a katılıma ilgi gösteren ülkelerden Güney Kore, Yeni Zelanda ve Japonya’nın aynı zamanda Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) son iki yıldır sırasıyla Madrid ve Vilnius’taki liderler zirvesine katıldığını da vurgulamak önemlidir. Diğer yandan Kanada ve Yeni Zelanda’nın “Beş Göz” istihbarat ağının parçası olduğunu da hatırlatmak gerekir. Böylece Asya-Pasifik’te savunma teknolojileri, istihbarat paylaşımı ve diğer askeri alanlarda geniş bir Batılı koalisyonun ortaya çıktığı söylenebilir. Bu tür ikili, üçlü ve çoklu askeri işbirliklerini fiilen olmasa bile gayri resmi bir savunma-güvenlik ittifakı olarak nitelendirebiliriz.
Fakat belirtilen hedeflerde, “Hint-Pasifik bölgesinde barış ve istikrarın desteklenmesi” yer almaktadır. ABD’li yetkililere göre; söz konusu ülkelerin AUKUS’un ikinci sütununa davet edilmelerinin sebebi, bölgede geniş bir müttefiklik ağı oluşturmaktır.[4]
Bu meseleyle ilgili olarak Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, 21 Nisan 2024 tarihinde yaptığı açıklamada, AUKUS üçlü savunma ortaklığını eleştirerek Pasifik’in büyük güç rekabeti için bir arena haline gelmemesi gerektiğini söylemiştir.[5] Nitekim Güney Kore, Japonya, Yeni Zelanda, Kanada’nın böyle bir askeri ittifaka katılmaları, Asya-Pasifik’in güvenliğini ve bölgesel güç dengelerini kökten değiştirebilir. Son yıllarda Batı’nın Asya-Pasifik’teki güvenlik faaliyetleri artmakta, bölgede yeni ittifaklar ortaya çıkmakta veya bunların kapsamı genişlemektedir.
Güney Kore’nin demokratik ilkeler üzerinden Batılı müttefiklerle kurduğu siyasi bağlar, onun devamında askeri alanda tehlikeli işbirlikleri kurmasına yol açmaktadır. Bölgenin özgür ve açık kalması gerektiğini savunan Seul, bu hedef doğrultusunda Washington ve Londra’nın öncülüğündeki savunma oluşumlarına ilgi göstermeye başlamıştır. Bu tehlikeli güvenlik ortamı nedeniyle Güney Kore, askeri stratejilerini geliştirmeye odaklanmıştır. Kendi ulusal güvenlik kaygıları nedeniyle bu tür savunma ortaklıklarına katılan devletler, belki de farkında olmadan “ABD’nin Çin’i kuşatma stratejisine” dahil olmaktadırlar. Fakat bu tür askeri-güvenlik hamlelerinden en büyük zararı yine bölge devletlerinin görmesi muhtemeldir. Askeri ittifakların bölgede hız kazanması, devamında Asya NATO’su’nun kurulmasına da zemin hazırlayacaktır.
[1] “As South Korea comes knocking — will Aukus become the Asian Nato?”, The Times, https://www.thetimes.co.uk/article/as-south-korea-comes-knocking-will-aukus-become-the-asian-nato-9k3lvx8jh, (Erişim Tarihi: 05.05.2024).
[2] “South Korea discusses participating in AUKUS tech pillar”, Japan Times, https://www.japantimes.co.jp/news/2024/05/01/asia-pacific/politics/south-korea-aukus-discussions/, (Erişim Tarihi: 05.05.2024).
[3] Aynı yer.
[4] “Australia wants Japan to collaborate with AUKUS on defense tech”, Japantimes, https://www.japantimes.co.jp/news/2024/02/18/japan/politics/australia-looks-to-japan-aukus/, (Erişim Tarihi: 05.05.2024).
[5] “China criticizes AUKUS alliance, warns against major power competition in Pacific”, AA, https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/china-criticizes-aukus-alliance-warns-against-major-power-competition-in-pacific/3198492, (Erişim Tarihi: 05.05.2024).
