7 Haziran 2024 tarihinde Güney Kore Başkanlık Ofisi, Başkan Yoon Suk-yeol’ün Orta Asya ülkeleriyle ticari bağları güçlendirmek amacıyla bu hafta Türkmenistan, Kazakistan ve Özbekistan’a bir devlet ziyaretinde bulunacağını açıklamıştır. Başkanlık Ulusal Güvenlik Ofisi Yetkilisi Kim Tae-hyo, “Güney Kore’nin inovasyon becerisini Orta Asya ülkelerinin ekonomik kalkınma potansiyelini, güven ve dayanışma temelinde bütünleştirmek için çalışacağını” söylemiştir.[1]
Kim, ayrıca Yoon’un üç ülkenin liderleriyle enerji ve kimyasal tesis inşası, sağlık hizmetleri, eğitim ve kritik mineral tedariki alanlarında da ikili ortaklıklarını geliştirme yollarını görüşeceğini dile getirmiştir. Bu ziyaretler doğrultusunda Güney Kore önümüzdeki yıl Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan ve Kırgızistan’dan oluşan Orta Asya ülkeleriyle altılı bir zirve başlatmayı ve ilk toplantı grubuna Güney Kore’de ev sahipliği yapmayı planlamaktadır.[2]
Başkan Yoon’un ziyareti, “Kore-Orta Asya K-İpek Yolu” ya da “K-Silkroad” olarak bilinen önemli bir Kore diasporasına ev sahipliği yapan bir bölge olan Orta Asya ile çok taraflı ilişkileri geliştirmeyi amaçlayan daha geniş bir stratejinin parçası olarak görülmektedir. Bu girişim, Yoon’un Pasifik Ada ülkeleri ve Afrika ülkelerinden liderlerle yakın zamanda gerçekleştirdiği zirveleri takip ederek Güney Kore’nin genişleyen diplomatik ayak izini yansıtmaktadır. Bölge için K-Silkroad yeni diplomatik stratejisinin bir parçası olarak beş Orta Asya ülkesiyle bir zirve oluşturacak ve ilk toplantısı gelecek yıl Seul’de gerçekleştirilecektir. Bu doğrultuda Yoon, doğal kaynaklar bakımından zengin ve ekonomik büyüme potansiyeli taşıyan Türkmenistan, Kazakistan ve Özbekistan’a stratejik bir ziyarette bulunacaktır.
Kim, zirvenin, geçen yıl yapılan Kore-Pasifik Adaları Zirvesi ve bu ayın başında gerçekleştirilen Kore-Afrika Zirvesi’ni takip eden Yoon hükümetinin diplomatik cephesini genişletme çabalarının son halkası olacağını belirtmiştir. Zirve, Kore ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ortaklıklar için yeni bir platform oluşturmayı amaçlayan K-Silkroad’ın bir parçası olarak takip edilmektedir. Kim’e göre, Kore’nin Orta Asya bölgesiyle ortaklıklarını bir adım yukarıya taşımanın planını içermektedir.
Yeni inisiyatif aracılığıyla Kore ve Orta Asya’nın birlikte özgür, barışçıl ve müreffeh bir şekilde gelişmesini sağlamayı hedeflenmektedir. İnisiyatifin dört ana ortaklık sütunu bulunmaktadır: (i) kaynaklar, (ii) resmi kalkınma yardımı, (iii) kültürel ve (iv) halklar arası değişim ile hükümet-özel sektör düzeyinde ağ kurma. Bu sütunlar doğrultusunda Kore, her beş ülkeyle belirli alanlarda özelleştirilmiş işbirliğine odaklanacaktır. Örneğin Kore, Kazakistan’la enerji ve altyapı işbirliğine, Kırgızistan’la su kaynakları ve turizm ortaklıklarına ve Türkmenistan’la enerji santrali ortaklıklarına odaklanmayı planlanmaktadır.[3]
İnisiyatif, uranyum, lityum ve tungsten gibi zengin doğal gaz ve kilit mineral rezervlerine sahip olan bölgenin artan stratejik önemiyle uyumludur. Bu nedenle Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avrupa Birliği (AB) ve Almanya, 2022 yılından bu yana 5+1 zirvesini düzenlerken, Rusya ve Çin de bölgeyle ilişkilerini derinleştirmektir.[4] Bölge, enerjiyle ilgili yeni rekabetlere açık görünmektedir. Ayrıca Orta Asya’nın genç ve dinamik bir demografik yapıya sahip olması, büyüme potansiyeli taşıması önem arz etmektedir. ABD ve Çin gibi küresel güçler bölgeyle ilişkilerini güçlendirmeye çalışmaktadır. Ancak Orta Asya ülkelerinin yatırım ve destek alma konumunda baskı hissettiği gözlemlenmektedir. Bu nedenle Kore’nin yaklaşımı bu ülkeler tarafından memnuniyetle karşılanma potansiyeline sahiptir. Altyapı, sanayi gelişimi, iklim ve dijital çabalar gibi konularda Kore ile ortaklık kurma arzuları, bu ortaklığı anlamlı kılmaktadır.
Bu nedenle bahsi geçen girişimi hayata geçirmek amacıyla Yoon, 10-15 Haziran 2024 tarihleri arasında Türkmenistan, Kazakistan ve Özbekistan’a devlet ziyaretleri gerçekleştirmektedir. Programa göre 10 Haziran’da Yoon, Türkmenistan Devlet Başkanı Sayın Serdar Berdimuhamedov ile bir zirve yapmıştır. 11 Haziran’da ise iki ülkenin şirketlerinin katılacağı bir iş forumuna katılacak ve ardından Kazakistan’a geçecektir. Yoon, 12 Haziran’da Devlet Başkanı Sayın Kasım Cömert Tokayev ile bir zirve gerçekleştirecektir. Liderler ayrıca iki ülkenin şirketlerinin katılacağı bir iş forumuna da katılmayı planlamaktadır. Yoon, 13 Haziran’da Özbekistan’a varacak ve 14 Haziran’da Devlet Başkanı Sayın Şevket Mirziyoyev ile bir zirve gerçekleştirecek ve bir iş forumuna katılacak.[5]
Kore’nin bölgedeki diğer büyük aktörlerle (ABD, Çin, Rusya) nasıl bir denge kuracağı önemli bir soru işareti oluşturmaktadır. Bu ülkeler, kendi stratejik ve ekonomik çıkarları doğrultusunda bölge üzerinde nüfuz kurma çabasındadır. Kore’nin bu rekabet ortamında nasıl bir yol izleyeceği ve bağımsız bir çizgi izleyip izlemeyeceği dikkatle takip edilmesi gereken bir konudur. Ayrıca Kore’nin Orta Asya ülkeleriyle olan ilişkilerinde sürdürülebilir ve karşılıklı fayda sağlayan projeler geliştirmesi kritik önem taşımaktadır. Yatırımların ve kalkınma yardımlarının bölge halkına doğrudan yarar sağlayacak şekilde planlanması, Kore’nin bu ülkelerdeki itibarı ve uzun vadeli işbirlikleri açısından belirleyici olacaktır.
Sonuç olarak Kore’nin Orta Asya’yla geliştirmeyi hedeflediği ilişkiler, bölgedeki jeopolitik ve ekonomik dinamikler göz önüne alındığında, dikkatle yönetilmesi gereken karmaşık bir süreçtir. Başarı, yalnızca ekonomik çıkarlarla sınırlı kalmayıp bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına katkıda bulunacak şekilde çok yönlü ve kapsamlı bir strateji izlenmesine bağlıdır. Bu bağlamda Kore’nin attığı adımların sonuçlarını ve bölgedeki diğer aktörlerle olan etkileşimini yakından izlemek gerekecektir.
[1] Yoon on state visit to Turkmenistan, Kazakhstan, Uzbekistan next week, The Korea Herald, https://www.koreaherald.com/view.php?ud=20240607050517, (Erişim Tarihi: 07.06.2024).
[2] Aynı yer.
[3] Korea announces ‘K-Silk Road’ regional strategy for Central Asia, The Korea Times, https://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2024/06/120_376180.html, (Erişim Tarihi: 07.06.2024).
[4] Aynı yer.
[5] Aynı yer.
