Ortodoks Noeli vesilesiyle Zagreb’de düzenlenen bir resepsiyona katılan Sırbistan Dışişleri Bakanı Ivica Dacic ile Hırvatistan Başbakanı Andrej Plenkovic’in iki ülke arasındaki ilişkilere dair yapıcı açıklamalarda bulunması,[1] taraflar arasındaki buzların erimesi ihtimalini gündeme getirmiştir.
Bilindiği üzere, Sırbistan ile Hırvatistan arasında çözülmeyi bekleyen sorunlar, Yugoslavya’nın dağılmasıyla ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda Bosna Hersek, Hırvatistan, Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Slovenya olmak üzere altı cumhuriyetten oluşan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin[2] 1991-1992 yıllarında dağılmasının ardından yaşanan trajik olaylar, bağımsızlığını kazanan devletlerin birbiriyle olan ilişkilerini şekillendirmeye devam etmektedir. Hırvatistan ile Sırbistan da bu kategoride bulunmaktadır.
Hırvatistan’ın 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmesini takiben ülkedeki etnik Sırp azınlığın Sırbistan’ın yardımıyla ayaklanması sonrasında yaşanan ve on binlerce insanın olumsuz etkilenmesine sebebiyet veren yoğun çatışmalar, taraflar arasındaki gerilimli ilişkilerin temelini oluşturmaktadır. İki ülke arasında özellikle de Hırvatistan’daki Sırplar ve Sırbistan’daki Hırvatlar olmak üzere azınlıklar ve sınır hattının belirlenmesi nedeniyle mühim ihtilaflar vardır.
Bahsi geçen sorunların çözümü kapsamında 2016 yılında mevcut Sırbistan Cumhurbaşkanı olan dönemin Başbakanı Alexander Vucic ve Hırvatistan Eski Cumhurbaşkanı Kolinda Grabar-Kitaroviç, altı maddelik bir deklarasyon imzalamıştır.[3] Buna rağmen 2016 senesinden sonra taraflar arasında çeşitli gerilimler yaşanmıştır. 2022 senesinde de Vucic’in Jasenovac toplama kampına yapmayı planladığı ziyaretin Hırvat yetkililer tarafından resmi olmayan kanallardan öğrenilmesi nedeniyle iki ülke arasında yaşanan diplomatik kriz bunun en bilinen örneğidir.[4]
Öte yandan 2023 yılının başında yaşanan gelişmeler, ikili ilişkiler açısından olumludur. Bu bağlamda Zagreb’de düzenlenen resepsiyonun akabinde Sırbistan ile Hırvatistan arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi ve iyileştirilmesi için ne yapılması gerektiğini belirlemek amacıyla Hırvatistan Dışişleri Bakanı Gordan Grlic Radman ile Sırbistan Dışişleri Bakanı Ivica Dacic, Baçka’daki Büyük Prel etkinliğinin konuğu olarak bir araya gelmiştir.[5]
Yakın geçmişte yaşanan iki gelişme, Zagreb-Belgrad hattındaki münasebetlerin iyileşmesine yönelik somut adımların atıldığını göstermektedir. Bu gelişmelerden ilki, etnik bir Hırvat olan Tomislav Zigmanov’un 2022 yılında Sırbistan İnsan ve Azınlık Hakları ve Sosyal Diyalog Bakanı olarak atanmasıdır. İkinci gelişme ise Hırvat ve Sırp azınlıkların temsilcileri olarak Zigmanov ile Bağımsız Demokratik Sırp Partisi’nin (SDSS) Genel Başkanı Milorad Pupovac’ın Hırvatistan’daki Sırpların ve Sırbistan’daki Hırvatların İşbirliğine Dair Bildirge’yi imzalamasıdır.[6] 5 Ocak 2023 tarihinde imzalanan bildirgenin azınlık karşıtı duyguları kınarken; iki ülkeyi çözülmemiş sorunları çözmeye teşvik eder nitelikte ifadeler içermesi oldukça mühimdir. Dolayısıyla söz konusu adım, taraflar arasındaki ilişkilerde gerilimi yükselten kritik bir sorunun giderilmesine katkı sağlamıştır.
Zagreb-Belgrad hattındaki normalleşmeyi önceleyen tüm bu hamlelerin yapılmasının Sırbistan’ın bölge politikasındaki değişimle ilişkili olduğu söylenebilir. Çünkü Belgrad’ın Priştine’yle yaşadığı ihtilaf, Avrupa Birliği’nin (AB) arabuluculuğu ve Sırbistan’ın AB entegrasyonu bağlamında bölgede sorun yaşadığı devletlerle ilişkilerini geliştirme yoluna gitmesi, yeni bir dış politika paradigmasına işaret etmektedir. Bu durumun aynı zamanda AB üyesi de olan Hırvatistan’la münasebetlere de yansıdığı ifade edilebilir.
Diğer taraftan Hırvatistan Cumhurbaşkanı Zoran Milanovic ile Hırvatistan Başbakanı Plenkovic’in zaman zaman ülkenin dış politikasını etkileyen görüş ayrılıklarının Sırbistan’a yönelik tutuma da yansıma ihtimali vardır. Fakat 2023 yılı içerisinde yapılan görüşmelerde her iki lider de işbirliği için bir yol bulmaları gerektiğini dile getirmektedir.[7] Söz konusu durum, Hırvatistan-Sırbistan ilişkilerinde katedilmesi gereken yolların farkında olunduğunu gözler önüne sermektedir.
Sonuç olarak Zagreb-Belgrad ilişkilerde olumlu bir atmosfer oluşmuştur. Bilhassa 2023 yılının Ocak ayında tarafların attığı adımlar, ilişkilerde normalleşmenin sağlanmasına yönelik ciddi bir iradenin bulunduğunu ortaya koymuştur. Ancak üst düzey devlet yetkililerinin de belirttiği gibi, iki ülkenin de tarihsel geçmişinden kaynaklanan görüş ayrılıkları vardır. Bu da normalleşme sürecini kırılganlaştırabilir.
[1] “Orthodox Christmas Warms Once Chilly Croatia-Serbia Ties”, Balkan Insight, https://balkaninsight.com/2023/01/06/orthodox-christmas-warms-once-chilly-croatia-serbia-ties/, (Erişim Tarihi: 04.02.2023).
[2] “The Conflicts”, IRMCT, https://www.icty.org/en/about/what-former-yugoslavia/conflicts, (Erişim Tarihi: 04.02.2023).
[3] “Declaration on Serbia-Croatia relations signed”, European Western Balkans, https://europeanwesternbalkans.com/2016/06/20/declaration-on-serbia-croatia-relations-signed/, (Erişim Tarihi: 04.02.2023).
[4] “Diplomatic Spat Erupts Between Balkan Rivals Serbia, Croatia”, VOA News, https://www.voanews.com/amp/diplomatic-spat-erupts-between-balkan-rivals-serbia-croatia/6662540.html, (Erişim Tarihi: 04.02.2023).
[5] “Шефовите на дипломатиите на Хрватска и Србија ветија меѓусебна соработка за да се надминат проблемите од минатото”, Sloboden Pecat, https://www.slobodenpecat.mk/shefovite-na-diplomatiite-na-hrvatska-i-srbija-vetija-megjusebna-sorabotka-za-da-se-nadminat-problemite-od-minatoto/, (Erişim Tarihi: 04.02.2023).
[6] “Leaders of Croat and Serb Minorities: Cooperation Has No Alternative”, N1 info, https://n1info.rs/english/news/leaders-of-croat-and-serb-minorities-cooperation-has-no-alternative/, (Erişim Tarihi: 04.02.2023).
[7] “Шефовите на дипломатиите…”, a.g.m.
