26 Mart 2024 tarihinde Japonya Kabinesi, ülkenin savaş sonrası pasifist ilkelerinden uzaklaştığı son adım olarak İngiltere ve İtalya’yla birlikte geliştirmekte olduğu yeni nesil savaş uçaklarını diğer ülkelere satma planını onaylamıştır. Uluslararası silah satışına izin veren tartışmalı kararın, Japonya’nın ortak savaş uçağı projesindeki rolünü güvence altına alması, Japon silah endüstrisini desteklemesi ve küresel güvenlikteki rolünü güçlendirmesi beklenmektedir. Ayrıca Kabine, üretilen ölümcül silahların ortaklar dışındaki ülkelere satılmasına izin vermek için Japonya’nın silah ekipmanı ve teknoloji transferi yönergelerinde yapılan bir revizyonu da onaylamıştır.[1]
Kabine Baş Sekreteri Yoshimasa Hayashi, Japonya’nın güvenlik ortamı göz önüne alındığında değişikliklerin gerekli olduğunu söylemiş ancak Japonya’nın pasifist ilkelerinin değişmediğini vurgulamıştır. “Gerekli performansı karşılayan bir savaş uçağı elde etmek ve Japonya’nın savunmasını tehlikeye atmaktan kaçınmak için, bitmiş ürünlerin Japonya’dan ortak ülkeler dışındaki ülkelere aktarılması gerekiyor” diyen Hayashi, Tokyo’nun jet satışları için sıkı bir onay süreci izleyeceğini de sözlerine eklemiştir. “Barışçıl bir ulus olarak temel felsefemize bağlı kalmaya devam edeceğimizi açıkça gösterdik” demiştir.[2]
Japonya, ülkenin pasifist anayasası uyarınca silah ihracatını uzun süredir kısıtlamaktaydı. Ancak Kuzey Kore’den kaynaklanan bölgesel ve küresel gerilimlerin artması nedeniyle hızla serbestleşme yönünde adımlar atmıştır. Jetlerle ilgili karar, Japonya’nın ortak ürettiği ölümcül silahları ilk kez başka ülkelere ihraç etmesine olanak tanıyacaktır. Japonya, eskiyen Amerikan tasarımı F-2 savaş uçakları filosunun ve İngiltere ve İtalya orduları tarafından kullanılan Eurofighter Typhoon’ların yerini alacak gelişmiş bir savaş uçağı üretmek için İtalya ve İngiltere ile birlikte çalışmaktadır.[3]
Daha önce F-X olarak adlandırılacak yerli bir tasarım üzerinde çalışan Japonya, Aralık 2022 tarihinde çabalarını 2035 yılında konuşlandırılmak üzere Tempest adlı bir İngiliz-İtalyan programıyla birleştirmeyi kabul etmiştir. “Global Combat Air Program” ya da “GCAP” olarak bilinen ortak projenin merkezi İngiltere’de bulunmaktadır. Japonya, yeni uçağın bölgede artan gerilim ortamında ihtiyaç duyduğu gelişmiş kabiliyetleri sunacağını ve bölgesel rakipleri Çin ve Rusya’ya karşı teknolojik üstünlük sağlayacağını ummaktadır. İkinci Dünya Savaşı’ndaki yenilgisinin ardından gelen yıkım ve proaktif geçmişi nedeniyle Japonya, ordusunu meşru müdafaayla sınırlayan bir anayasa kabul etmiştir. Ülke uzun süredir askeri teçhizat ve teknoloji transferlerini sınırlamak ve ölümcül silahların tüm ihracatını yasaklamak için katı bir politika sürdürmektedir.[4]
Muhalifler, Fumio Kishida Hükümeti’ni kamuoyuna bir açıklama yapmadan ya da bu büyük politika değişikliği için onay almadan savaş uçağı projesini üstlendiği için eleştirmiştir. Hükümet bu tür endişeleri gidermek için şimdilik geliştirilen ölümcül silahların ihracatını jetle sınırlandırmaktadır ve aktif savaşlarda kullanılmak üzere satış yapılmayacağı sözünü vermiştir. Hükümet ayrıca revize edilen kılavuzun şimdilik sadece jet için geçerli olduğunu ve bunun için Bakanlar Kurulu onayı gerekeceğini belirtmiştir. Potansiyel alıcılar da Japonya’nın savunma ortaklığı ve ekipman transferi anlaşmaları imzaladığı 15 ülkeyle sınırlı olacaktır. Son anketler kamuoyunun plan konusunda bölünmüş olduğunu göstermektedir.
2014 yılında bazı ölümcül olmayan askeri malzemeleri ihraç etmeye başlayan Japonya, 2023 yılının Aralık ayında yaptığı son bir hamleyle, diğer ülkelerden aldığı lisanslarla ürettiği 80 ölümcül silah ve bileşenin lisans sahiplerine geri satışına izin veren bir değişikliği onaylamıştır. Değişiklik, Japonya’nın ABD’ye Patriot füzeleri satmasının önünü açarak Washington’un Ukrayna’ya gönderdiği mühimmatların yerini almasına yardımcı olmuştur. Bakanlar Kurulu kararında, bitmiş ürünler üzerindeki silah ihracat yasağının yeni jetin geliştirilmesi çabalarını engelleyeceğini ve Japonya’yı projede destekleyici bir rolle sınırlayacağını söylemiştir. İtalya ve Birleşik Krallık, geliştirme ve üretim maliyetlerini karşılamak için jetin satışını yapmaya istekli görünmektedir.[5]
Kishida, bu yılın şubat ayında GCAP anlaşmasını imzalamadan önce Kabine’nin onayını almak istemiş, ancak küçük koalisyon ortağı Budist destekli Komeito Partisi’nin direnişi nedeniyle gecikmişti. Bu değişiklik, aynı zamanda Kishida’nın 2024 yılının Nisan ayında Washington’a yapması beklenen önemli devlet ziyareti öncesinde gerçekleşmiştir. Kishida orduyu güçlendirmeye çalışırken, ihracat da Japonya’nın tarihsel olarak sadece ülkenin Öz Savunma Kuvvetleri’ne hizmet veren savunma sanayisini güçlendirmeye yardımcı olacaktır. Son on yıldaki çabalarına rağmen sektör hala müşteri çekmekte zorlanmaktadır.
Bu gelişmelerde Japonya’nın savaş sonrası pasifist politikalarından uzaklaşarak uluslararası silah satışına izin verme kararı alması vurgulanmaktadır. Bu değişimin arkasındaki ana nedenlerden biri, bölgedeki artan güvenlik endişeleridir. Özellikle Kuzey Kore ve Rusya gibi bölgesel rakiplerin yükselişi, Japonya’yı savunma kapasitesini artırmaya ve teknolojik üstünlüğünü sürdürmeye yönlendirmektedir.
Aynı zamanda Japonya’nın İngiltere ve İtalya’yla birlikte yeni nesil savaş uçaklarını geliştirme sürecine katılmasının da altı çizilmektedir. Bu ortak proje, Japonya’nın uluslararası ilişkilerdeki rolünü ve savunma endüstrisini güçlendirmeye yönelik atmış olduğu stratejik bir adım şeklinde değerlendirilebilir.
Öte yandan Japonya’nın savaş sonrası anayasal kısıtlamalarının, bu tür bir silah satışı politikasının benimsenmesindeki engellerden biri olduğu belirtilmektedir. Bu kararın muhalefetle karşılaşması, iç politikadaki zorlukları yansıtmaktadır.
Dahası Japonya’nın uluslararası ortaklarla işbirliği yaparak bölgesel ve küresel güvenliği artırmaya çalıştığına vurgu yapılmaktadır. Bu, Japonya’nın sadece kendi savunma kapasitesini artırmakla kalmayıp aynı zamanda bölgesel istikrarı desteklemeyi amaçladığı anlamına gelmektedir.
Tüm bunların yanı sıra Japonya’nın bu tür bir politika değişikliğinin diplomatik ve ekonomik etkileri olacaktır. Uluslararası silah satışının artması, Japonya’nın uluslararası arenada daha fazla aktör haline gelmesine ve savunma endüstrisinin büyümesine katkıda bulunabilir.
Sonuç olarak Japonya’nın uluslararası silah satışı politikasındaki bu değişim, ülkenin savunma endüstrisinin güçlenmesine ve uluslararası arenada daha etkili bir aktör haline gelmesine katkıda bulunabilir. Bununla birlikte bu politikanın uzun vadeli etkileri, uluslararası ilişkilerdeki dengelere ve bölgesel güvenliğe olan etkisi üzerinde dikkatle izlenmelidir. Japonya’nın bu yeni politikayı nasıl uygulayacağı ve uluslararası ortaklarıyla nasıl işbirliği yapacağı, gelecekteki gelişmeleri şekillendirecek önemli faktörler arasındadır.
[1] “Japan Approves Plan to Sell Fighter Jets to Other Nations in Latest Break from Pacifist Principles”, Associated Press News, https://apnews.com/article/japan-fighter-jet-plan-military-uk-italy-48e8f39c549232fe13ed67ddff0bfac4, (Erişim Tarihi: 26.03.2024).
[2] “Japan Approves Plan to Sell Fighter Jets to Other Nations in Latest Break from Pacifist Principles”, ABC News, https://abcnews.go.com/International/wireStory/japan-approves-plan-sell-fighter-jets-nations-latest-108484603, (Erişim Tarihi: 26.03.2024).
[3] “Japan Approves Plan to Sell Fighter Jets to Other Nations in Latest Break from Pacifist Principles”, Associated Press News, https://apnews.com/article/japan-fighter-jet-plan-military-uk-italy-48e8f39c549232fe13ed67ddff0bfac4, (Erişim Tarihi: 26.03.2024).
[4] “Japan Approves Plan to Sell Fighter Jets to Other Nations in Latest Break from Pacifist Principles”, Japan Today, https://japantoday.com/category/politics/why-is-japan-changing-its-ban-on-exporting-lethal-weapons-and-why-is-it-so-controversial, (Erişim Tarihi: 26.03.2024).
[5] “Japan Approves Plan to Sell Fighter Jets to Other Nations in Latest Break from Pacifist Principles”, Associated Press News, https://apnews.com/article/japan-fighter-jet-plan-military-uk-italy-48e8f39c549232fe13ed67ddff0bfac4, (Erişim Tarihi: 26.03.2024).
