Karadağ siyaseti belki de ülke tarihinin en çarpıcı seçimleriyle yüzleşmiştir. 19 Mart 2023 tarihinde ilk turu gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 2 Nisan 2023 tarihinde ikinci turu yapılmış ve ülke siyasetine uzun zamandır damga vuran bir isim olan Cumhurbaşkanı Milo Dukanovic, seçimleri kendisinden yirmi dört yaş küçük olan Jakov Milatovic’e karşı kaybetmiştir. 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimleri, sadece Karadağ’da değil; bölgede ve Karadağ diasporası nezdinde büyük önem arz etmektedir.[1]
Bilindiği üzere Karadağ, Cumhurbaşkanlığı seçimlerine 2020 yılı parlamento seçimlerinden sonra bir türlü başarıyla devam ettirilemeyen koalisyon hükümetinin gölgesinde gitmiştir. Cumhurbaşkanı Dukanovic’in Karadağ Sosyalistleri Demokratik Partisi’nin (DSP) uzun süredir bir düşüş trendinde olduğu göz önünde bulundurulduğunda, Dukanovic’in seçimlerdeki şansı düşük görülmüştür. Buna rağmen Dukanovic’in partisi ve kendisi, Karadağ milliyetçiliğini temsil eden, ülkenin bağımsızlığında rol oynayan, ülkeyi NATO üyesi yapan ve Avrupa Birliği (AB) resmi adayı haline getiren başarıları nedeniyle kemik kitlesinde her zaman karşılık bulmuştur.
Karadağ’da cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmektedir. 19 Mart 2023 tariihinde seçimlerin ilk turu yapılmış ve Dukanovic, oyların %35’ini almıştır. En yakın rakibi “Şimdi Avrupa Hareketi”nin adayı Milatovic ise %29 oy almıştır.[2] Hiçbir adayın %50’yi geçememesi üzerine ikinci tura kalan seçimlerin ikinci turu 2 Nisan 2023 tarihinde yapılmıştır. İkinci tura ilişkin seçim sonuçlarına göre Milatovic, Dukanovic’i büyük bir farkla; %59’a karşı %41’le mağlup etmiştir.[3] Seçim sonuçları, tüm ülkede yeni bir dönemin başladığını ilan etmiş ve ülke siyasetinde 1990’lı yıllardan beri varlık gösteren Dukanovic döneminin kapandığını ortaya koymuştur.
İkinci turda oylarını artıran Milatovic’e Sırp partilerinden oy gelmiş, Dukanovic ise oylarını Boşnak ve Arnavut azınlıklarla arttırmıştır. Sırp partilerin ikinci turda Karadağ’da Dukanovic dönemini bir an önce bitirmek istemelerini açıkça beyan edip; Milatovic’e desteklerini açıklamaları seçim sonuçlarına belirleyici bir etki yapmıştır.
Dukanovic, seçim kampanyasını özellikle de Rusya-Ukrayna Savaşı sonrasında ülkesinin maruz kaldığı Sırbistan ve Rusya etkisi üzerinden yürütmüştür. Dukanovic, ülkenin yönetimini 2020 senesinde partisinin kaybettiği parlamento seçimleri sonrasında istikrarsız bir hükümetin devraldığını ve ülkenin AB uyum sürecinde gerekli reformları yapmakta zorlandığını ifade etmiştir.[4] Ancak Dukanovic’in cumhurbaşkanlığı yetkilerini kullanarak hükümetin önüne bazen engeller çıkardığı da unutulmamalıdır.
Aynı zamanda Dukanovic, ülkedeki Sırp Ortodoks Kilisesi’nin dini mahiyetinden çıkarak siyasi bir kurum haline geldiğini ifade etmiş ve kilisenin sahip olduğu mal varlıklarını kamulaştırmak istemiştir.[5] Bunun üzerine ülkede büyük protestolar meydana gelmiştir. 2020 senesinde kurulan yeni hükümetle birlikte Sırp Ortodoks Kilisesi ile Karadağ Hükümeti arasında anlaşmaya varılmıştır. Dukanovic ise bu süreci bir taviz olarak nitelendirmiş ve hükümetin milli olmadığını öne sürmüştür.
“Şimdi Avrupa Hareketi” çok genç bir hareket olmakla birlikte 2020 yılındaki seçimlerden sonra hükümetin bir parçası olmuş ve bir önceki yerel seçimlerde başkent Podgoritsa’yı kazanarak büyük bir başarıya imza atmıştır. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de Ekonomi Bakanı Milatovic’i aday göstermiştir. Milatovic, öğrenimini Oxford Üniversitesi’nde tamamlamış, genç ve başarılı bir siyasetçi olarak bilinmektedir. Milatovic’e yöneltilen suçlamalar, kendisinin cumhurbaşkanı olması halinde ülkenin Sırbistan ve Rusya’nın güdümüne gireceği şeklinde tezahür etmiştir.
Seçimi kazandığı belli olduktan sonra zafer kutlamaları için sokaklara inen vatandaşların bazıları tarafından Sırp bayrakları ve şarkıları söylenmesi ise bu durumun gerçek olabileceğine işaret etmektedir. Ancak bilinmesi gerekir ki; Milatovic, mensubu olduğu hareketin de isminden anlaşılabileceği üzere AB yanlısı bir politik duruş sergilemektedir. İlk yurtdışı ziyaretini de Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in Belgrad’a davet etmesine davete rağmen Brüksel’e gerçekleştireceğini açıklamıştır.[6] Rusya’nın Ukrayna’yı işgal ettiğini, Sırpların Srebrenitsa’da soykırım yaptıklarını ve ülkesinin Kosova’yı tanıma isteğinden vazgeçmeyeceğini söylemesi de Milatovic’in AB’yle uyumlu bir dış politika izleyeceğini göstermektedir.[7] Ülkesinin beş yıl içerisinde AB üyesi olacağını belirten Milatovic, reform süreçlerini tıkayan konuların başında gelen yolsuzluklarla mücadele edeceğini de dile getirmektedir.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve AB tarafından dost olarak görünen Dukanovic tarafından ülkedeki yolsuzluk ve şeffaflık bağlamındaki eksiklikler çoğu zaman halının altına süpürülmüştür. Batı tarafından Milotovic’in mesajları olumlu değerlendirilse de Batı, Karadağ’daki yeni siyasi atmosferi bir süre objektif bir şekilde izlemeyi seçecektir, denilebilir.
Öte yandan Dukanovic, seçimleri kaybettikten sonra parti genel başkanlığından istifa etmiş olmasına rağmen siyaseti bırakacağını tam olarak duyurmuş değildir. Bu durum, 2023 yılının Haziran ayında gerçekleşecek erken seçimler sonrasında netleşecektir. Parlamento aritmetiğinin de yeni oluşan siyasi atmosfer için belirleyici olacağı düşünüldüğünde, Karadağ siyasetinde hareketli haftaların henüz sona ermediği söylenebilir. Sırp partileri tarafından desteklenip seçilen Milatovic ve onun mensubu olduğu siyasi hareketin parlamento seçimlerinden sonra nasıl bir yol izleyeceği ise merak konusudur.
Neticede durum ne olursa olsun cumhurbaşkanlığı seçimleri vesilesiyle Karadağ siyaseti, büyük bir değişim yaşamış ve Dukanovic ağır bir yenilgi almıştır. Yaklaşan milletvekilleri seçimi ve sonrasında kurulacak hükümet ise ülke siyasetinin geleceğini daha öngörülebilir hale getirecektir.
[1] Samir Kajosevic,“Montenegro President Courts Minorities to Stave off Election Defeat”, Balkan Insight, https://balkaninsight.com/2023/03/23/montenegro-president-courts-minorities-to-stave-off-election-defeat/, (Erişim Tarihi: 23.03.2023).
[2] “Dan je odluke za Crnu Goru, prvi rezultati očekuju se oko 21 sat”, N1 Info, https://n1info.hr/regija/dan-je-odluke-za-crnu-goru-prvi-rezultati-ocekuju-se-oko-21-sat/, (Erişim Tarihi: 02.04.2023).
[3] “Crna Gora: Objavljeni konačni rezultati predsjedničkih izbora, Milatović ostvario uvjerljivu pobjedu”, Radio Sarajevo, https://radiosarajevo.ba/vijesti/regija/crna-gora-objavljeni-konacni-rezultati-predsjednickih-izbora-milatovic-ostvario-uvjerljivu-pobjedu/491027, (Erişim Tarihi: 02.04.2023).
[4] “Đukanovıć: Vlada Je Nefunkcıonalna I Treba Je Smıjenıtı”, Hayat, https://hayat.ba/dukanovic-vlada-je-nefunkcionalna-i-treba-je-smijeniti/515761/, (Erişim Tarihi: 02.04.2023).
[5] “Mandić: Đukanović najveći problem Crne Gore; Đukanović: SPC ispolitizovana institucija”, Dan, https://www.dan.co.me/vijesti/politika/mandic-dukanovicu-vi-i-vasa-porodica-ste-skloni-korupciji-dukanovic-ljudi-iz-moje-porodice-grade-svoje-karijere-nezavisno-od-mene-5167215, (Erişim Tarihi: 16.03.2023).
[6] “Milatović: Moja prva posjeta biće Briselu, potpuno isključujem mogućnost saradnje sa DPS-om”, Dveno, https://dnevno.me/Politika/-/milatovic-kada-uzmem-da-uradim-neki-posao-privedem-ga-kako-treba-do-kraja-03-04-2023-20-05-36, (Erişim Tarihi: 03.04.2023).
[7] “Jakov Milatović: Spoljna politika Crne Gore je vrlo jasna, nema „otpriznavanja“ nezavisnosti Kosova”, Danas, https://www.danas.rs/svet/region/jakov-milatovic-spoljna-politika-crne-gore-je-vrlo-jasna-nema-otpriznavanja-nezavisnosti-kosova/, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
