24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı, Doğu Avrupa jeopolitiğinde mühim değişimlere kapı aralamıştır. Bu bağlamda bahsi geçen bölgedeki önemli ülkelerden olan ve Ukrayna’yla sınır paylaşan Moldova’nın dış politikasında kayda değer değişimler yaşanmıştır.
Bu doğrultuda Kişinev yönetimi, 3 Mart 2022 tarihinde Avrupa Birliği (AB) üyeliğine başvurmuştur. AB ise 23 Haziran 2022 tarihinde Moldova’ya “aday ülke” statüsü vermiştir.[1] Dolayısıyla Ukrayna’daki savaş, Moldova’nın AB’ye üyelik başvurusunda bulunmasını doğrudan etkilemiştir. Zira Moldova, söz konusu savaş başlayana kadar AB’ye yönelik adım atmaktan imtina etmiştir. Lakin mevcut konjonktürde Moldova’nın Rusya’dan algıladığı tehdidin boyutu artmış ve bu çerçevede Moldova, AB’yle entegrasyon noktasında harekete geçmiştir.
Öte yandan 10 Şubat 2023 tarihinde bir buçuk senedir görevde olan Batı yanlısı Moldova Başbakanı Natalia Gavrilita, istifa etmiştir. Gavrilita, istifasının temel nedeninin Rusya’nın yol açtığı krizler olduğunu dile getirmiştir. Özellikle de savaşın başından beri 2,5 milyonluk nüfusa sahip olan Moldova, çeşitli sorunlar yaşamıştır. Bu meselelerin başında artan enflasyon, çok sayıda Ukraynalı göçmenin ülkeye gelmesi, savaştaki füzelerin kendi hava sahasından geçmesi ve Rusya’nın doğalgaz arzını önemli oranda azaltmasının ardından yaşanan elektrik kesintilerinin yol açtığı şiddetli bir enerji krizi gelmektedir.[2] Anlaşılacağı üzere savaş, Moldova’nın sosyal dokusunda değişimlerin yanı sıra enerji ve güvenlik noktasında ülkenin karşısına yeni sınamalar çıkarmıştır.
Bu kapsamda Moldova ile Rusya arasındaki ilişkilerin şekillenmesi konusunda önemli bir yere sahip olan Transdinyester Sorunu’ndan bahsetmekte fayda vardır. Moldova-Ukrayna sınırında yer alan Transdinyester, 1992 yılında Moldova’dan tek taraflı olarak ayrıldığını ilan etmiştir. Söz konusu bölge, Rus yanlısı ayrılıkçı yapısıyla dikkat çekmektedir. Bununla birlikte Trandinyester’de 1500 Rus askerinin görev yaptığı öne sürülmektedir.[3] Dahası Moldova, ayrılıkçı bölge Transdinyester’den sağlanan elektriğe bağımlığıdır.
Tahmin edileceği gibi bu durum, Rusya’nın Transdinyester vesilesiyle Moldova üzerinde hem askeri hem de enerji kartları üzerinden baskı yapabildiğini göstermektedir. Bununla birlikte Rusya’nın Moldova üzerinden yeni bir cephe açmayı ne kadar isteyeceği de bir soru işaretidir. Zira Transdinyester’deki mevcut statüko, Moskova yönetiminin işine gelmektedir. Trandinyester’in varlığı, 2022 yılına kadar Moldova’nın tarafsız bir politika izlemesinde başrolü oynayan etken olmuştur.
Her ne kadar Moldova, mevzubahis savaşın ardından AB’ye üyelik başvurusunda bulunmuşsa da Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) katılım noktasında tereddütleri vardır. Zira böyle bir senaryo, Rusya’nın Moldova’ya karşı siyasetini yeniden gözden geçirmesine sebep olabilir. Bu yüzden de Moldova, Batı’yla entegrasyonunu NATO’dan ziyade AB üzerinden gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda Kremlin’in donmuş çatışma bölgelerinin aktifleştirilmesini pek de istemeyeceği öne sürülebilir.[4]
Öte yandan Moldova Başbakanı’nın istifa etmesinin ardından Cumhurbaşkanı Maia Sandu, 13 Şubat 2023 tarihinde Moskova’yı ülkede darbe gerçekleştirme girişiminde bulunmakla suçlamıştır. Sandu, ülkedeki yetkili makamların Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski’nin 9 Şubat 2023 tarihinde ileri sürdüğü “Moldova’yı istikrarsızlaştırmaya çalışan bir Rus komplosunu” doğruladığını açıklamıştır. Bu kapsamda Sandu, Rusya’nın asker kökenli ve sivil kıyafetlerle kamufle edilmiş sabotajcıları, ülkede şiddet eylemleri ve devlet kurumlarına saldırılar gerçekleştirmek amacıyla kullanmayı planladığını öne sürmüştür. Ayrıca Sandu, Rusya’nın mevzubahis girişiminin ülkeye Karadağ, Belarus ve Sırbistan vatandaşlarının girmesini içerdiğini iddia etmiştir.[5] Son olarak Moldova Cumhurbaşkanı, Rusya’nın bu eylemlerle ülkesinin AB’ye entegrasyon sürecini durdurmayı amaçladığını belirtmiştir.[6]
Öncelikle Rusya’nın Moldova’ya karşı temel motivasyonun Kişinev’in Batı’yla entegrasyonun önüne geçebilmek olduğu öne sürülebilir. Bununla birlikte Moldova’daki hükümetlerin genellikle istikrardan uzak yönetimler olması, Rusya’nın elini güçlendirmektedir.
Tüm bunlarla birlikte Rusya Dışişleri Bakanlığı, 14 Şubat 2023 tarihinde Sandu’nun bahse konu olan iddialarını reddetmiş ve Ukrayna’yı Rusya ile Moldova arasındaki gerilimi tırmandırmakla suçlamış ve Kiev’in Kişinev’i Moskova’yla sert bir çatışmaya sürüklemeye gayret ettiğini dile getirmiştir.[7]
Darbe iddiaları üzerinden değerlendirme yapmak gerekirse, Rusya’nın halihazırda Ukrayna’da istediğini alamadığı bir savaşta olduğu, Batılı devletlerin Kiev’e yönelik tank tedarikini arttırdığı ve gelişmiş savaş uçakları konusunda görüşmeler yapıldığı bilinmektedir. Böylesi bir ortamda Moskova’nın yeni bir cephe açmasının kolay olmadığı ve rasyonel gözükmediği ifade edilebilir.
Sonuç olarak Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik müdahalesi, Moldova’nın AB üyeliğine başvurmasına ve birlikle entegrasyon sürecinin gelişmesine yol açmıştır. Çünkü savaş, Moldova’nın uzun yıllardır takip ettiği tarafsızlık politikasında değişimlere sebep olmuştur. Bu bağlamda Rusya’nın çeşitli yollarla Moldova’nın AB üyeliğini önleme noktasında birtakım faaliyetlerde bulunabileceği söylenebilir.
[1] “Moldova”, European Council Council of the European Union, https://www.consilium.europa.eu/en/policies/enlargement/moldova/, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[2] “Moldovan PM Resigns Blaming Crises caused by Russian Aggression”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2023/feb/10/moldovan-pm-natalia-gavrilita-resigns-blaming-crises-caused-by-russian-aggression, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[3] “How is Moldova’s Transnistria Region Related to The War in Ukraine?”, Los Angeles Times, https://www.latimes.com/world-nation/story/2022-04-26/explainer-how-is-trans-dniester-related-to-war-in-ukraine, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[4] Doğacan Başaran, “Rusya Dondurulmuş Çatışma Bölgelerini Aktive Etmek İster mi?”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/rusya-dondurulmus-catisma-bolgelerini-aktive-etmek-ister-mi/, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[5] “Moldova’s Pro-EU President Sandu Accuses Russia of Coup Plot”, BBC, https://www.bbc.com/news/world-europe-64626785, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[6] “Moldova President Accuses Russia of Plotting to Oust Pro-EU Government”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2023/feb/13/moldova-president-maia-sandu-accuses-russia-of-plotting-to-oust-pro-eu-government, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[7] “Russia Denies It’s Seeking To Destabilize Moldova As Chisinau Calls For Maximum Vigilance”, Radio Free Europe/Radio Liberty, https://www.rferl.org/a/moldova-russia-plan-destabilize/32269120.html, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
