Kore Savaşı sırasında ortaya çıkan siyasi durum, Kore Yarımadası’nın yetmiş yıldan fazladır sorunlu bir bölge olmasına sebebiyet vermiştir. Bölgede Kuzey Kore gerek Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gerekse de Washington yönetiminin müttefikleri açısından oldukça sorunlu bir aktördür. Pyongyang’ın ABD ve müttefikleri için bu denli rahatsız edici olması hem yürüttüğü askeri faaliyetler hem de nükleer denemelerden kaynaklanmaktadır. Ayrıca diğer ülkelerin finansal varlıklarına yönelik gayrimeşru hamleler ve istihbarat teşkilatının diğer ülke vatandaşlarını kaçırması gibi hadiseler, Kuzey Kore ile Batılı devletler arasındaki gerilimi arttırmaktadır.
Kuzey Kore, çoğu kez dünya ülkelerinden ayrı tutulmuş, güvenilir dost edinmemiş; fakat bunun eksiliğini de çekmemiştir. Çin ve son dönemde Rusya, söz konusu ülkelere örnek teşkil etmekte ve Kuzey Kore’yle yakınlığı artmaktadır. Özellikle de Çin’le artan yakınlığı, ABD ve müttefiklerinin üzerinde bir yandan olumsuz bir izlenim yaratırken; diğer taraftan da Kuzey Kore’nin dizginlenmesi noktasında Çin’in önemi artmaktadır.
Elbette Batılı ülkeler içerisinde Çin’in ehemmiyetinin artmasının ve Çin’e olan her türlü bağlılığın ileride Rusya örneğinde olduğu gibi kendilerine sorun yaratabileceğini düşünen ülkeler de vardır. Finlandiya, buna örnek gösterilebilir. Bu konuyla ilgili 2 Kasım 2022 tarihinde Finlandiya Başbakanı Sanna Marin, Rusya gibi Çin’e de bağımlılık içerisinde olmanın olumsuz sonuçları olacağını öne sürmüştür.[1] Ayrıca 29-30 Kasım 2022 tarihlerinde Romanya’nın başkenti Bükreş’teki NATO Zirvesi sırasında Litvanya Dışişleri Bakanı Gabrielius Landsbergis şunları söylemiştir:[2]
“Batı’da Rusya’ya bağımlı olmanın ne anlama geldiğini gördük. Umarım ders çıkarmışızdır ve aynı hataları ikinci kez Çin’le tekrarlamayız.”
Bunun yanı sıra 30 Kasım 2022 tarihinde BBC tarafından yapılan bir haberde, İngiltere Başbakanı Rishi Sunak’ın Londra-Pekin hattındaki ilişkilerinin sonunun geldiğine işaret etmiştir. Bu çerçevede Batı’nın Kuzey Kore’yi bir yandan askeri olarak sindirmeye çalışırken; diğer taraftan da Çin’le dizginlenmek istemediği görülmektedir. Ancak Batı’nın gözünde Çin’in teşkil ettiği olası tehlikeler, Batı’nın Kuzey Kore konusunda Çin’den yardım almasını da güçleştirmektedir. Zira Rusya gibi bir bağımlılıktan korkulduğu da görülmektedir. Üstelik Pekin yönetiminin eylemleri de buna yol açmaktadır. Buna örnek olarak 30 Kasım 2022 tarihinde iki adet Çin ve altı tane Rus savaş uçağı Güney Kore’nin hava savunma sahasına girmiştir.[3]
Moğolistan ise Çin gibi Kuzey Kore’yle iyi ilişkilere sahiptir. Moğolistan’ın Kuzey Kore’yle olan ilişkilerini daha iyi anlamak adına ikili münasebetlerin tarihine bakmak gerekmektedir. 9 Eylül 1948 tarihinde kurulan Kuzey Kore’yi ilk tanıyan ülke Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) olmuştur. SSCB’nin hemen ardından aynı yıl içerisinde Moğolistan, Kuzey Kore’yi tanımış ve diplomatik ilişkiler kurmuştur.
Diplomatik münasebetler, zaman zaman olumsuz yönde ilerlese de genel itibarıyla olumlu bir havaya sahiptir. Örneğin 1950 yılında Kuzey Kore bombalanırken; ülkeyi terk etmeyen tek büyükelçi Moğolistan Büyükelçisi olmuştur.[4] Ayrıca 1990’lı yılların sonunda Ulanbatur yönetimi, demokratikleşme yoluna gitmiş ve Moğolistan’la farklı ideolojik düşüncelere sahip olsa bile Moğolistan-Kuzey Kore ilişkileri bu durumdan olumsuz etkilenmemiştir. Ulanbatur yönetimi, 1997 yılında ekonomik sıkıntılara rağmen Pyongyang, gıda yardımında bulunmuştur.[5]
Bu bağlamda Moğolistan ve Kuzey Kore’nin sahip olduğu iyi ilişkiler, Batı nezdinde Moğolistan’ın önemini arttırmaktadır. Batılı ülkelerin son dönemde Moğolistan’la birlikte Kuzey Kore’ye yaptığı çağrılar da bu yönde değerlendirilmelidir. Nitekim 28 Ekim 2022 tarihinde bir araya gelen Japonya Dışişleri Bakanlığı Asya ve Okyanusya İşleri Bürosu Başkanı Takehiro Funakoshi, ABD Dışişleri Bakanlığı Doğu Asya ve Pasifik İşlerinden Sorumlu Müsteşar Yardımcısı Mark Lambert ve Moğolistan Dışişleri Bakanlığı Devlet Sekreteri Nyamdorj Ankhbayar, Kuzey Kore’yi nükleer programı ve füze programı konusunda müzakerelere çağırmıştır.[6]
Ayrıca 30 Kasım 2022 tarihinde Japonya Başbakanı Fumiyo Kişida ve Moğolistan Devlet Başkanı Ukhnaa Khurelsukh, Tokyo’da bir araya gelmiş ve Kuzey Kore’ye balistik füze denemelerinden ve nükleer faaliyetlerinden vazgeçme çağırısında bulunmuştur. Dahası liderler, 1970’li ve 1980’li yıllarda kaçırılan Japonya vatandaşlar sorununun çözüme kavuşturulması için yayınlanan bildiride Pyongyang yönetimini Kuzeydoğu Asya’ya ilişkin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarına uymaya davet etmiştir.[7]
Görüldüğü üzere, Rusya-Ukrayna Savaşı sırasında birçok zorlukla özellikle de gittikçe derinleşen enerji kriziyle karşı karşıya kalan Batı, Rusya’nın yerine Çin’i koyarak benzer problemlerin yaşanmasından endişelenmektedir. Moğolistan da son dönemde Kuzey Kore’yle sahip olduğu iyi ilişki nedeniyle Batı’nın dikkatinden kaçmamıştır.
Neticede Endonezya’nın Bali şehrinde düzenlenen G20 Liderler Zirvesi’nde ve ASEAN Plus Savunma Bakanları Toplantısı’nda verilen olumlu sinyallerin aksine Çin ile Batı arasındaki gerilim sürmektedir. Gerek Tayvan gibi siyasi fay hatları gerekse de daha önce de bahsedildiği üzere Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan alınan dersler, Batılı ülkeleri Çin’e karşı temkinli davranmaya itmektedir. Ayrıca Kuzey Kore konusunda Çin’le çalışmaya istekli olan Batı, Pekin’in Moskova’yla devam eden ittifakını göz önünde bulundururken; Güney Kore’nin hava savunma sahasına giren Çin savaş uçaklarını da dikkate alacaktır. Dahası Çin’in de Tayvan konusunda ABD ve Batı’dan somut adımlar beklerken; Avustralya[8] ve İngiltere’den[9] milletvekillerinin Tayvan ziyareti, Çin açısından da bir güvensizlik unsurudur. Dolayısıyla Batı-Çin ilişkilerinde devam eden bir güvensizlik söz konusudur. Diğer taraftan gerek Batı açısından Çin gibi tehdit unsuru olmaması gerekse de Kuzey Kore’yle yakın ilişkilere sahip olması sebebiyle Moğolistan, Kuzey Kore Sorunu’nda arabulucu olmaya uygun bir aktör olarak ön plana çıkmaktadır.
[1] Andrew Tillett, “Finnish Prime Minister Warns About Naive Reliance on Russia, China”, Financial Review, www.afr.com/politics/federal/finnish-prime-minister-warns-about-naive-reliance-on-russia-china-20221202-p5c32u, (Erişim Tarihi: 02.11.2022).
[2] Natalia Drozdiak vd., “NATO Allies Warn on China With Eye on Beijing’s Ties to Putin”, Bloomberg, www.bloomberg.com/news/articles/2022-11-30/nato-allies-warn-on-china-with-eye-on-beijing-s-ties-to-putin, (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
[3] “South Korea Scrambles Jets After Chinese and Russian Warplanes Enter Air Defence Zone”, The Guardian, www.theguardian.com/world/2022/nov/30/south-korea-scrambles-jets-after-chinese-and-russian-warplanes-enter-air-defence-zone, (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
[4] “Mongolia’s Balancing Act Between the Two Koreas”, Friedrich-Ebert-Stiftung Mongolia. library.fes.de/pdf-files/bueros/mongolei/17714.pdf, (Erişim Tarihi: 02.12.2022).
[5] Aynı yer.
[6] “Japan, US, Mongolia Want Dialogue with N. Korea Amid Nuke Test Fear”, The Mainichi, mainichi.jp/english/articles/20221031/p2g/00m/0in/045000c, (Erşim Tarihi: 31.10.2022).
[7] “Japan, Mongolia Urge North Korea to Stop Missile, Nuclear Activities”, The Mainichi, mainichi.jp/english/articles/20221130/p2g/00m/0in/004000c, (Erişim Tarihi: 02.12.2022).
[8] Tom Lowrey, “Government andOopposition MPs to Visit Taiwan as Part of Australian Parliamentary Delegation”, ABC News, www.abc.net.au/news/2022-12-03/australian-mps-to-visit-taiwan-parliamentary-delegation/1017309, (Erişim Tarihi: 03.12.2022).
[9] “U.K. Parliamentary Delegation Arrives in Taiwan for Five-Day Visit”, Focus Taiwan, focustaiwan.tw/politics/202211290018, (Erişim Tarihi: 29.11.2022).
