Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Özbekistan ve Macaristan, çeşitli seviyelerde ilişki kurmaya başlamıştır. İki ülke arasındaki münasebetler, ilk dönemlerde coğrafi uzaklık nedeniyle sınırlı kalmışsa da hem Orta Koridor hem de Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), taraflar arasındaki ilişkilerin gelişmesine hız kazandırmıştır. 3 Eylül 2018 tarihinde o dönemdeki ismi Türk Konseyi olan TDT’nin altıncı zirvesine iki ülkenin lideri de katılmıştır. Bu zirvede Macaristan gözlemci üye olurken; Özbekistan ise 15 Ekim 2019 tarihli yedinci zirvede tam üye olmuştur. Bu gelişme, ilişkilerin çok boyutlu ve yapısal bir formatta ilerlemesine imkân tanımıştır.
Özbekistan ile Macaristan arasındaki münasebetlerin gelişmesinde devlet başkanları tarafından düzenlenen karşılıklı ziyaretler belirleyici olmaktadır. Mevzubahis ziyaretlerden biri de 29 Mart 2021 tarihinde Macaristan Başbakanı Victor Orban tarafından gerçekleştirilmiştir. Ziyaret sırasında siyasi, ticari, teknik, kültürel ve insani alanlarda işbirliğinin geliştirilmesine dair ortak bir tutum sergilenmiştir. Ayrıca taraflar, ilişkilerini “stratejik ortaklık” seviyesine çıkarma konusunda hazır olduklarını belirtmiştir.
Söz konusu ziyaret, taraflar arasındaki iktisadi ilişkilerin gelişmesine dair bir iyi niyet göstergesi olarak yorumlanabilir. Özellikle de iki ülke arasındaki ticaret hacminin son dört yılda üç katına çıkması ve Özbekistan-Macaristan İş Konseyi Birinci Toplantısı’nın yapılması, bunun göstergesidir.[1] Ayrıca ziyaret vesilesiyle Özbekistan-Macaristan işbirliğinin sağlam temellere oturduğu ve iki devletin doğru zamanda temas kurduğu vurgulanmıştır. Bu bağlamda tarımdan nükleere kadar her alanda ilişkilerin gelişeceği belirtilmiş ve hatta bunun Orta Asya-Orta Avrupa boyutunun bulunacağı ifade edilmiştir. Bu konuda Orban, Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev’den yardımcı olması istenmiştir.[2]
Gelişen ikili münasebetlerin yansıması olarak Sayın Mirziyoyev, 3-4 Ekim 2022 tarihlerinde Budapeşte’yi ziyaret etmiştir. Ziyaretin gündemini ekonomik, kültürel ve insani ilişkiler oluştururken; stratejik ortaklığın derinleştirilmesi ve çok yönlü işbirliğinin genişletilmesi de ele alınmıştır. Ayrıca liderler, TDT bünyesinde yürütülen işbirliği süreçleri de dahil olmak üzere uluslararası ve bölgesel politikalar konusunda görüş alışverişinde bulunmuştur.[3]
Sayın Mirziyoyev’in ziyaretinin birçok açıdan önem arz ettiği söylenebilir. Öncelikle iki devlet de TDT’nin tam ve gözlemci üyeleridir. Söz konusu ziyaretin 11 Kasım 2022 tarihinde Özbekistan’ın Semerkant şehrinde düzenlenecek TDT Zirvesi’nden önce yapılması, devletlerin işbirliği ve entegrasyon sürecine hız kazandırma niyetinde olduğunu ortaya koymaktadır.
Diğer taraftan Macaristan’ın Orta Koridor’un Avrupa’daki merkezi olduğu bilinmektedir. Özbekistan’ın da Orta Koridor’da kilit öneminin bulunduğu düşünüldüğünde, taraflar arasında coğrafi bağımlılık olduğu iddia edilebilir. Bu coğrafi ilişkinin çeşitli sektörler üzerinden derinleştirilmeye çalışıldığı da öne sürülebilir. Zaten bu nedenle liderler arasındaki görüşmenin ardından hükümetler ve bakanlıklar nezdinde 15 anlaşma imzalanmıştır. Ayrıca tarım, ulaştırma, ilaç, tekstil, gıda, elektrik, su tasarrufu ve sanayi sektörlerinde işbirliği yapılması da kararlaştırılmıştır. Tüm bunlara ek olarak taraflar, iki ülke arasındaki ticaret hacmini 500 milyon dolara çıkarma hedefinde mutabık kalmıştır.[4]
Anlaşılacağı üzere hem Taşkent hem de Budapeşte, diplomatik ilişkileri güçlendirme konusunda kararlıdır. Sayın Mirziyoyev’in ziyaretiyle birlikte Özbekistan, bu ülkede diplomatik misyon açma kararı almıştır. Macaristan’ın ise zaten Taşkent’te Büyükelçiliği vardır. Şüphesiz Özbekistan’ın Budapeşte’de Büyükelçilik açacak olması, ilişkilerin daha kurumsal bir mahiyet kazanmasını sağlayacaktır.
Son olarak vurgulamak gerekir ki; ziyaret vesilesiyle taraflar, ilişkilerin “stratejik ortaklık” seviyesine yükseltilmesi için “Ortak Bildiri” imzalamıştır. Mevzubahis durum, Türk devletleri arasındaki entegrasyon süreçlerinin güçlendiğini göstermektedir. Zira Özbekistan’ın bu konuda attığı adımlar dikkat çekicidir. Örneğin 2021 yılının Aralık ayında Kazakistan’la “Müttefiklik Deklarasyonu” imzalayan Özbekistan’ın kurulan üst düzey temaslar sayesinde Türkmenistan’la da “stratejik ortaklık” ilişkisini derinleştirmeyi amaçladığı belirtilmektedir.
Sonuç olarak Özbekistan ile Macaristan arasındaki ilişkiler, gelişme ve derinleşme eğilimindedir. Bunda devlet başkanlarının karşılıklı ziyaretleri belirleyici olmaktadır. Söz konusu durum ise Orta Koridor’a olumlu yansımakta ve tarafların Doğu-Batı etkileşiminin kilit aktörleri haline gelmesini sağlamaktadır.
[1] “Shavkat Mirziyoyev and Viktor Orban Hold A Narrow-Format Meeting”, Uz Daily, http://www.uzdaily.com/en/post/64516, (Erişim Tarihi: 05.10.2022).
[2] “Orbán: Hungarians and Uzbeks ‘Held Hands at the Right Time’”, Hungary Today, https://hungarytoday.hu/orban-uzbekistan-hungary-mirziyoyev-szijjarto/, (Erişim Tarihi: 05.10.2022).
[3] “President of Uzbekistan to Pay Official Visit to Hungary”, President of the Republic of Uzbekistan, https://president.uz/en/lists/view/5572, (Erişim Tarihi: 05.10.2022).
[4] “Uzbekistan to Open Diplomatic Mission in Hungary”, AKI Press, https://akipress.com/news:681606:Uzbekistan_to_open_diplomatic_mission_in_Hungary/, (Erişim Tarihi: 05.10.2022).
