Uluslararası ilişkilerde devletlerin rakiplerine göz dağı vermek ve onları caydırmak için kullandıkları en önemli araçlardan biri de askeri tatbikatlardır. Çok uluslu askeri manevralar, orduların müttefik devletlerle birlikte kara, hava ve denizdeki savaş yeteneklerini geliştirmeleri, her an çatışmaya hazırlıklı olmaları ve yeni askeri teknolojilerini test edebilmeleri açısından önemli kabul edilmektedir. Bu manevralar, aynı zamanda devletlerin müdahil oldukları veya eğilim gösterdikleri jeopolitik eksenleri göstermesi bakımından da değerlidir.
Pasifik bölgesindeki tatbikatların son yıllarda artış gösterdiği, özellikle de Avrupalı devletlerin buradaki askeri varlıklarını artırmaya başladıkları, donanma tatbikatlarına ve seyrüsefer güvenliği için yürütülen devriyelerine ağırlık verdikleri görülmektedir. Bunun sebebi, Batı’nın iddiasına göre, bölgede Çin’in askeri faaliyetlerini genişletmesi ve dünya ticareti için büyük önem arz eden stratejik deniz ticareti rotalarının güvenliğini tehlikeye atmasıdır. Bu bağlamda Çin’in bilhassa Tayvan’ı çevreleyen Güney Çin Denizi’nde yapay adaylar, limanlar, radar istasyonları ve hava üsleri inşa etmesi, Batılı güçlerin Pasifik’teki askeri varlıklarını artırmalarına sebebiyet vermektedir. Bu kapsamda Amerika Birleşik Devletleri (ABD) başta olmak üzere Batılı devletler, Hint-Pasifik’teki müttefikleriyle birlikte “Çin tehdidini” sınırlandırmak ve onu caydırmak maksadıyla bir dizi askeri tatbikat düzenlemektedirler. Buna Çin’in çeşitli askeri eylemlerle karşılık vermesi, Pasifik’teki kutuplaşmanın artmasına ve birtakım ittifakların ortaya çıkmasına sebebiyet vermektedir.
ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan ziyaretinin ardından Çin, adanın çevresinde “Canlı Ateş Tatbikatları” gerçekleştirmiştir. Bunun ardından ABD ve Endonezya, 2009 yılından beri her yıl düzenli olarak icra ettikleri “Süper Garuda Kalkanı” tatbikatlarını düzenlemiştir. Çok uluslu tatbikata en fazla katılım, 14 ülkeyle bu sene yaşanmıştır. Endonezya ve ABD’nin ev sahipliğindeki manevralara Japonya, Kanada, Güney Kore, Avustralya ve İngiltere doğrudan katılım sağlarken; Fransa, Almanya, Hindistan, Malezya, Papua Yeni Gine ve Doğu Timor gözlemci göndermiştir. Buna karşılık Çin, Tayland’la birlikte “Falcon Strike 2022” adlı ortak hava kuvvetleri tatbikatı gerçekleştirmiştir.[1] ABD’yle son iki yıldır ilişkilerini geliştiren Tayland, QUAD’ın Covid-19 aşı yardımlarından yararlanan ülkelerden biriydi. ABD’yle askeri işbirliğini de geliştiren Tayland, 2022 yılının Mart ayında “Hanuman Guardian” adlı askeri tatbikatlara katılmıştı.
Yine bu süreçte ABD, Güney Kore ve Japonya arasındaki askeri tatbikatlarda bir artış yaşanmıştır. Örneğin 2022 senesinin Temmuz ayında ABD ve Güney Kore hava tatbikatı düzenlemiştir. F-35 jetlerinin katıldığı ilk ortak tatbikat özelliğini taşıyan manevralarda, 2019 yılından bu yana ilk kez Apache saldırı helikopterleri, gerçek silah ve roketler kullanılmıştır. Aynı yılın Ağustos ayının ortalarında ise ABD, Güney Kore ve Japonya, Hawaii açıklarındaki çok uluslu “Pacific Dragon” tatbikatı kapsamında füze savunma ve balistik füze arama tatbikatı yapmışlardır. 22 Ağustos-1 Eylül 2022 tarihleri arasında ise ABD ve Güney Kore, “Ulchi Özgürlük Kalkanı” adı altında askeri tatbikatlar icra etmişlerdir. Söz konusu yaz tatbikatlarına iki ülkeden uçaklar, savaş gemileri, tanklar ve on binlerce asker katılmıştır.
Aynı süreçteAvustralya Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAAF) tarafından “Pitch Black 22” adlı büyük bir hava savaşı tatbikatı düzenlenmeye başlanmıştır. İki yılda bir düzenlenen tatbikat, 2020 senesinde Covid-19 salgını nedeniyle iptal edilmiştir. Halihazırda icra edilen ve 8 Eylül 2022 tarihine kadar sürecek olan tatbikata NATO ülkeleri, Asya ve Okyanusya’dan yaklaşık 100 uçak ve 2.500 askeri personel katılmaktadır. Avustralya’nın ev sahipliğindeki hava manevralarına doğrudan katılım sağlayan ülkeler: Fransa, Almanya, Hindistan, Endonezya, Japonya, Singapur, Güney Kore, Birleşik Krallık ve ABD’dir.
Burada dikkat çeken husus ise Japonya, Almanya ve Güney Kore’nin bu hava tatbikatına ilk defa katılmasıdır. Bunun yanı sıra Kanada, Malezya, Hollanda, Yeni Zelanda, Filipinler, Tayland ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ise askeri personel düzeyinde katılmaktadır.[2] Bu bağlamda ASEAN ülkelerinden Malezya, sadece personel gönderirken; Endonezya, savaş uçağı da göndermiştir. Bunun dışında Tayland ve BAE’nin burada yer alması da önemlidir. ABD’nin Pasifik’te Çin karşıtı ekseni genişlettiği görülmektedir. Bu eksene yeni katılanlar: Almanya ve Tayland olarak sıralanabilir.
Geleneksel biçimde son dönemde ABD ve müttefiklerinin tatbikatlarına katılan Hindistan, 1-7 Eylül 2022 tarihleri arasında Rusya’nın ev sahipliğinde düzenlenen Vostok 2022 tatbikatlarına katılma kararı almış; ancak QUAD müttefiki Japonya’nın tepkisini çekmemek için tatbikatların deniz bölümünde yer almamıştır. Hindistan’ın Vostok-2022 tatbikatlarına katılımı, stratejik komuta kademeleri ve personel tatbikatlarıyla sınırlı kalmıştır. Hindistan, denizlerde ABD’nin ittifakında kabul edilirken, Asya’da belirli bir müttefiki yoktur ve genellikle Rusya’yla işbirliği yapmaktadır.
Çin donanma gemilerinin Japon Denizi’nde Vostok-22 tatbikatlarına başlamadan önce 21-29 Ağustos 2022 tarihleri arasında ABD’nin ev sahipliğinde Guam’da Avustralya, Kanada, Japonya, Güney Kore ve ABD donanmaları “Pacific Vanguard 2022” tatbikatını tamamlamıştır.[3]
Aynı süreçte Avustralya’nın düzenlediği “Pitch Black 22” hava tatbikatında yer alanların ABD’nin deniz tatbikatına katılanlardan farklılık arz ettiği, bazılarının özellikle katılmadığı veya dışarıda tutulduğu görülmektedir. Örneğin Avustralya’nın hava tatbikatlarına Japonya, Singapur ve Almanya ilk kez katılmıştır. Fransa da burada yerini almıştır. Ayrıca söz konusu tatbikata Hindistan da katılmıştır. Ancak ABD’nin deniz tatbikatında İngiltere, Fransa, Almanya, Yeni Zelanda ve Hindistan gibi ülkelerin yer almadığını vurgulamak gerekmektedir. Her birinin ayrı gerekçeleri vardır. Örneğin İngiltere, bir Pasifik gücü olmasına rağmen ABD’yle rekabet ettiği için burada yer almamıştır. Fransa, daha çok Hint Okyanusu, Malakka Boğazı veya Güney Çin Denizi’nde ABD’yle tatbikatlara katılmaktadır. Pasifik bölgesinde ise ABD’yle rekabet halindedir.
Almanya’nın bölgede kalıcı bir deniz varlığı yoktur. Hava kuvvetleri bile 48 saatlik uçuşun ardından Avustralya’ya gitmiştir. Bu yüzden Berlin, Pasifik’te kalıcı bir varlık oluşturmaya çalışmaktadır. Yeni Zelanda ise Avustralya’nın hava tatbikatına sadece personel göndermiştir, uçak göndermemiştir. Yine Wellington, ABD’nin Guam’da düzenlediği deniz tatbikatına katılmamıştır. Bunun sebebi Yeni Zelanda’nın uzak denizlerde ve özellikle Çin’e yakın bölgelerde askeri faaliyetlerde bulunarak Pekin’i kızdırmak istememesidir. Benzer şekilde Hindistan, sadece güneyindeki denizlerde, yani Hint Okyanusu’ndaki tatbikatlara katılmaya özen göstermektedir. Çin’in yakın denizlerine müdahale ederek onu kışkırtmak-provoke etmek istememektedir.
Hint-Pasifik’teki güç gösterileri, askeri tatbikatlar üzerinden sergilenmektedir. Başka bir ifadeyle ABD-Çin rekabetinde tatbikatlar, bir “misilleme aracı” olarak kullanılmaktadır. Hint-Pasifik’e ilgi gösteren Avrupalı devletlerin ve bölgesel aktörlerin herhangi bir tatbikatta yer alması veya buna gözlemci göndermesi, onların yakın oldukları veya dahil oldukları ekseni göstermesi bakımından da önem arz etmektedir. Pasifik’teki tatbikatlardan yola çıkarak ABD-Çin rekabetinde hangi ülkelerin hangi safta yer aldığına dair yorum yapmak mümkündür. Zira hiçbir devlet, kısa veya uzun vadede çatışma potansiyeli gördüğü herhangi bir devletle aynı tatbikatta yer almak istemeyecektir. Başka bir ifadeyle,düşman bir ülkenin aynı tatbikatlara katılmasına izin verilmesi mümkün değildir. Sonuç olarak Pasifik’te tatbikatlar üzerinden ittifakların inşa edildiği bir sürece doğru gidilmektedir.
[1] “US And China Hold Separate Military Drills İn South-East Asia”, GAA Times, https://gaatimes.com/us-and-china-hold-separate-military-drills-in-south-east-asia/, (Erişim Tarihi: 02.09.2022).
[2] “Australia, Germany, Korea, the United States, Japan and 12 Other Nations Make a Show of Force Against China”, Atalayar, https://atalayar.com/en/content/australia-germany-korea-united-states-japan-and-12-other-nations-make-show-force-against, (Erişim Tarihi: 02.09.2022).
[3] “USS Tripoli Arrives in Singapore as Chinese Warships Continue to Operate Near Japan”, USNI, https://news.usni.org/2022/08/31/uss-tripoli-arrives-in-singapore-as-chinese-warships-continue-to-operate-near-japan, (Erişim Tarihi: 02.09.2022).
