Avrupa Birliği’nin (AB) Rus petrolüne varil başına 65-70 dolarlık fiyat tavanı getireceği öne sürülmektedir. Öyle ki; Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) de dahil olduğu G7 grubuyla beraber AB ve Avustralya’nın Moskova’ya uygulanması planlanan yaptırımlar kapsamında deniz yoluyla ihraç edilen Rus petrolüne 5 Aralık 2022 tarihinde tavan fiyat uygulaması açıklaması beklenirken; uygulamanın 5 Şubat 2023 tarihinde yürürlüğe girmesi planlanmaktadır.[1]
Bilindiği üzere Batılı devletler, uzun zamandır Rus petrolünün maliyetini sınırlayarak Moskova yönetiminin enerji ihracatından elde ettiği gelirleri azaltmayı hedeflemektedir. Avrupa’da daha önce bu tür eylemlere duyulan ihtiyaç kabul edilmişti; fakat AB üye ülkeleri, petrol fiyatlarının seviyesi de dahil olmak üzere bazı ayrıntılar üzerinde henüz uzlaşı sağlayamamışlardır. Fakat kararların oybirliğiyle alındığı AB’de, üye ülkelerin Rus petrolü için tavan fiyat uygulaması konusuna daha ılımlı yaklaşmaya başladıkları gözlemlenmektedir. Dolayısıyla AB’nin tavan fiyat uygulanması için yakın zamanda nihai kararını açıklanması beklenmektedir. Böylece Rusya ekonomisi yeni yaptırımlarla karşı karşıya kalacaktır.
Tahmin edileceği gibi, Moskova’yı petrol gelirlerinden mahrum bırakma meselesini ilk tartışanlardan biri ABD’dir. Batılı liderler, daha önce varil başına 40 ile 60 dolar arasında bir fiyat sınırı belirleme olasılığını ele almıştır. Ancak Rus petrolüne tavan fiyat uygulamasının birçok riski beraberinde getireceği öngörülebilir. Nitekim piyasa katılımcılarının fiyat düzenleme mekanizmasının nasıl çalışacağının net olmadığını belirtmesi bu görüşü destekler niteliktedir.
Halihazırda Avrupa rafinerilerinde petrol fazlası vardır ve bu stoklar, bölgenin ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Gerçek şu ki; birçok şirket, AB’nin Rusya’dan yakıt tedariğini yasaklama ihtimaline karşı erken davranarak petrol satın almıştır. Bununla birlikte AB; Brezilya, Kanada ve ABD’yle petrol tedariği konusunda birçok anlaşma yapmıştır.
Mevcut durum göz önünde bulundurulduğunda, Brüksel’in Rus makamlarından gelen petrolü belirtilen tavanı onaylayan ülkelere satmayı reddetme konusundaki uyarılarından korkmayacağı öne sürülebilir.
AB yaptırımlardan büyük bir darbe alan Rusya’nın petrolünü hangi ülkelere satacağı ise belirsizdir. Bu anlamda Rusya’nın son umudunun Afrika ve Asya olduğu söylenebilir. Afrika ülkeleri düşük ödeme gücüne sahip olsalar da Moskova, Rus petrolünü Afrika’ya daha ucuz fiyata satmayı hedefleyecektir. Ayrıca Çin ve Hindistan da söz konusu durumdan yararlanacaktır. Ancak Hindistan ve Çin rafinerileri, Rus petrolü için sözleşme yapmaktan kaçınmaktadır. Bunun nedeni, belirlenen tavan fiyatın üzerinde Rusya menşeili petrol satın alacak alıcılara yönelik ikincil yaptırımların nasıl uygulanacağının belirsizliğidir.
Öte yandan petrolünü yurt dışına satamayan Rusya’nın bunu ülke içinde çok daha ucuza satacağı yönündeki iddiaların gerçekleşme ihtimalinin rasyonel gözükmediğini de belirtmek gerekmektedir. Zira düşüş talebini iç piyasada karşılayabilecek çok sayıda tüketici yoktur.
Sonuç olarak Rusya’nın petrol ticaretindeki daralma artarken; Moskova, elindeki enerji kartını planladığı gibi kullanamayacağı tavan fiyat uygulamasıyla karşı karşıyadır. Bu da Moskova yönetimini sıkıntılı günlerin beklediğine işaret etmektedir.
[1] “EU Talks Stall Over Price Level for Proposed Russian Oil Cap”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-11-23/eu-talks-stall-over-price-level-for-proposed-russian-oil-cap?leadSource=uverify%20wall, (Erişim Tarihi: 22.11.2022).
