Taliban, 2021 yılının Ağustos ayından itibaren Afganistan’ı yönetmesine rağmen uluslararası alanda hiçbir ülke tarafından tanınmamıştır. Ülke içerisinde de meşruiyet sorunuyla karşı karşıyadır. Bunları aşmak için çeşitli ülkelerle diyalogunu arttırmaya ve diplomatik misyonlar aracılığıyla etkinlik sağlamaya çalışmaktadır. Bunun yanı sıra iç politikada da birtakım adımlar atarak yönetimdeki varlığını güçlendirmeyi hedeflemektedir. Bu noktada Taliban açısından büyük öneme haiz olan bir adım olarak Kuştepe Kanal Projesi öne çıkmaktadır.
Taliban, 31 Mart 2022 tarihinde Amuderya Nehri’nin suyunu kullanmak üzere bir kanal projesi başlatıldığını duyurmuştur. Proje, Belh vilayetinin Kaldar ilçesinden başlayıp Faryab vilayetinin Andhoy ilçesinde son bulmaktadır.[1] 280 km uzunluğunda 100 metre genişliğinde ve 8,5 metre derinliğinde olduğu bilinmektedir. Toplam maliyetinin ise 680 milyon dolar (60 milyar Afs) civarında olduğu tahmin edilmektedir.[2]
Kanal tamamlandığında Belh, Cevzcan ve Faryab vilayetlerinde 500 bin hektar araziyi sulanma imkanına kavuşacaktır. Saniyede 650 metreküp su taşıma kapasitesine sahip olması planlanan kanalın 2028 senesinde tamamlanması ve bahse konu olan bölgelerdeki su sorununu çözmesi planlanmaktadır.[3]
Bununla birlikte ülkede tarım ürünlerinin çeşitliliği ve üretim miktarı konusunda önemli bir katkı sunması beklenmektedir. Söz konusu durum, ülkenin tarım ürünlerinde kendi kendine yeterli hale gelmesinin yanı sıra tahıl ihracatı yapılmasına da olanak sağlayacaktır.[4] Dolayısıyla iç kalkınma ve dışa açılım noktasında projenin büyük önem taşıdığı görülmektedir.
Üç aşamadan oluşan projenin 108 km uzunluğundaki ilk etabı, Amuderya Nehri’nden başlamakta ve Belh vilayetinin Dawlatabad ilçesine ulaşmaktadır. Belh’deki Dawlatabad’dan başlayarak, Jawzjan vilayetinin Aqchi ilçesinden geçerek Faryab vilayetinin Andhoy ilçesine ulaşan ikinci etap ise 177 km uzunluğa sahiptir. Üçüncü adım ise alt kanalların tarım arazilerine dağıtılmasını içermektedir.[5]
Taliban, bahsi geçen projeye büyük ehemmiyet atfetmektedir. Bu işi kendini kanıtlamanın bir göstergesi olarak da gördüğü söylenebilir. Bu sebeple kanalın bir an önce tamamlanıp hayata geçirilmesi için yoğun faaliyetler yürütülmektedir. Taliban tarafından yapılan açıklamada kanalın inşası konusunda, 5.500 kişinin çalışmaları hızlandırmak için 120 noktada aynı anda çalıştığı belirtilmiştir. Aynı zamanda 3.300’ün üzerinde makinanın da kullanımda olduğu duyurulmuştur.
Afganistan Ulusal Kalkınma Şirketi’nin gözetiminde 200’den fazla yerel şirket de taşeron olarak çalışmaktadır. Taliban’ın projenin 91 milyon dolarlık ilk etabını kendi gelirleriyle yaptığı bilinmektedir. Sonraki iki aşama için de başta Dar-e-Souph Madeni olmak üzere madenlerin satışından fon elde edilmesi planlanmaktadır.[6]
Projenin Başkanı Zabihullah Amiri tarafından 29 Mart 2023 tarihinde yapılan açıklamada ise ilk etabın inşaat çalışmalarının %70’inin tamamlandığı ve projede yaklaşık 7.000 kişiye iş imkanı sağlandığı belirtilmiştir. Ayrıca ilk etabın planlanandan daha kısa sürede tamamlanacağı da dile getirilmiştir.[7]
Taliban’ın projeyi yüksek öncelik olarak belirlediği görülmektedir. Bu nedenle de çalışmaları en hızlı şekilde yürütmeye çalışmaktadır. Kanalın üçte birinden fazlasının kazıldığına dair haberler gündemde yer almaktadır. Ulusa bu projenin ne pahasına olursa olsun tamamlanacağına dair güvence verdiklerini dile getiren Taliban yetkilileri için projenin sembolik bir önem taşıdığı söylenebilir.
Kanal, adeta Taliban’ın yönetme yeteneğinin önemli bir testi niteliğindedir. Proje yapımında ulusal bütçeden yararlandığı vurgusunu yapan Taliban, böylece ülke kalkınmasında kendi kendine yeterliliği öne çıkarmaya ve dış desteğe ihtiyaç duyulmadığı mesajını vermeye çalışmaktadır. Taliban’ın kanal aracılığıyla uluslararası baskıları azaltmayı da amaçladığı söylenebilir. Bu anlamda Taliban yönetimi, neler yapabileceğini göstererek gelecek adına teminat verme arzusu içerisindedir. Böylelikle bölgesel projelerde yer alma ve ülkeye yatırım çekme hedefleri yolunda ilerleme kat edilebileceğini göstermeyi de amaçlamaktadır.
Tüm bunların yanı sıra projenin bölgesel dengeler konusunda birtakım yeni gerginliklere yol açması muhtemeldir. Bu açıdan Taliban’ın içerde kendini kanıtlama çabasıyla hareket ederken; dış ilişkiler noktasında zorluklarla karşılaşacağı öngörülebilir. Zira Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Orta Asya ülkeleri ile Afganistan arasında Amuderya’nın suyu konusunda herhangi bir anlaşma yapılmamıştır.[8] Ancak Kuştepe Kanalı Projesi’yle Orta Asya’daki su denklemlerinin ve statükonun yakın gelecekte değişebileceği söylenebilir.
[1] “1st phase of Qush Tepa Canal Project Due to Complete”, The Kabul Times, https://thekabultimes.com/1st-phase-of-qush-tepa-canal-project-due-to-complete/, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
[2] “Canal Project to Employ 200,000 People”, Tolo News, https://tolonews.com/afghanistan-177337, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
[3] “Qush Tepa Canal to be Completed Before Scheduled Date”, Pajhwok, https://pajhwok.com/2022/08/09/qush-tepa-canal-to-be-completed-before-scheduled-date/, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
[4] “Tolibon Hukumati Amudaryodan Qo’shtepa Nomli Mega Kanal Loyihasini Boshlamoqda (10/12/2022)”, Umirdinov, https://umirdinov.com/tolibon-hukumati-amudaryodan-qoshtepa-nomli-mega-kanal-loyihasini-boshlamoqda-10-12-2022/, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
[5] Aynı yer.
[6] “Afghanistan is Building an Enormous Canal to Draw Water From Amudarya River. This May Affect Water Availability Situation in Central Asia”, News Central Asia, https://www.newscentralasia.net/2023/02/20/afghanistan-is-building-an-enormous-canal-to-draw-water-from-amudarya-river-this-may-affect-water-availability-situation-in-central-asia/, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
[7] “1st phase of …”, a.g.m.
[8] “Legality of Taliban’s New Qosh Tepa Canal From Amu Darya”, Uzbekistan Law Blog, https://uzbekistanlawblog.com/legality-of-talibans-new-qosh-tepa-canal-from-amu-darya/, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
