15-16 Haziran 2024 tarihlerinde İsviçre’de düzenlenmesi planlanan barış konferansına Rusya davet edilmemiştir. Buna rağmen Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Ofisi, İsviçre’de yapılacak Ukrayna Barış Zirvesi’ne 107 ülke ve kuruluşun katılacağını açıklamıştır.[1] Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski, İsviçre’deki zirveye Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden’ın katılması konusunda ısrarcı olmuştur. Fakat bu zirveye Biden’ın yerine Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in katılacağı açıklanmıştır ABD’nin yanı sıra birçok Avrupa ülkesinin katılacağı zirveye Çin’in katılıp katılmayacağı merak konusu olmuştur.
Ukrayna’daki krizin çözüme kavuşması için barış görüşmelerini sürekli olarak teşvik eden Çin, hem Rusya hem de Ukrayna tarafından tanınan ve tüm tarafların eşit katılımıyla bir uluslararası barış konferansı çağrısı yapmaktaydı. Fakat İsviçre’deki konferansa Rusya davet edilmemiştir. Bu yüzden Çin’in söz konusu zirveye katılması beklenmemektedir.
Ukrayna, İsviçre’deki barış zirvesine daha fazla ülkenin katılması için çaba sarf etmektedir. Bu doğrultuda Zelenski, 2 Haziran 2024 tarihinde Singapur’da düzenlenen Shangri-La Diyaloğu’nda yabancı liderlerle bir araya gelmiş ve İsviçre’deki zirveye katılımı genişletmek için diplomasi yürütmüştür.
Çin heyetiyle Singapur’da görüşemediği için üzgün olduğunu ve Pekin’in İsviçre’de temsil edilmeyeceğini söyleyen Zelenski, “Çin ne yazık ki bugün ülkelerin barış zirvesine gelmemesi için yoğun çaba harcıyor.” ifadelerini kullanmıştır.[2] Zelenski, ayrıca Çin’in Rusya’ya verdiği desteğin savaşı uzatacağını da söylemiştir.[3] Pekin ise bu suçlamaları reddetmiştir.
Ukrayna’daki savaşın başlangıcından bu yana üç yıl geçmesine rağmen kriz, Güneydoğu Asya’daki hükümetler için hala büyük endişe kaynağı olmaya devam etmektedir. Zelenski, Filipinler’in barış zirvesine katılımından dolayı Başkan Ferdinand Marcos Jr.’a teşekkür etmiş ve bu adımı barışın sağlanmasına yönelik “önemli bir mesaj” olarak nitelendirmiştir.[4] Bunun yanı sıra Singapur Başbakanı Lawrence Wong, 4 Haziran 2024 tarihinde yaptığı açıklamada, İsviçre’deki barış zirvesine temsilci göndereceklerini açıklamıştır.
Doğu Timor Devlet Başkanı Jose Ramos-Horta’nın da İsviçre’de yapılması planlanan barış zirvesine katılacağı açıklanmıştır. Filipinler, Singapur ve Doğu Timor’un yanı sıra Tayland’ın da bu zirveye katılacağı belirtilmektedir. Zirvede Tayland’ı Dışişleri Bakan Yardımcısı Russ Jalichandra’nın temsil etmesi beklenmektedir.[5]
Endonezya, henüz taahhütte bulunmamasına rağmen zirveye katılması muhtemel görülmektedir. Kamboçya, Brunei ve Malezya’nın İsviçre’ye heyet gönderip göndermeyeceği belirsizliğini korumaktadır.[6] Diğer yandan Rusya’yla önemli bağları bulunan Myanmar, Vietnam ve Laos’un İsviçre’deki toplantıya katılması olası görünmemektedir.
İsviçre’deki zirveye katılmayacak ülkelerin sayısı da artmaktadır. Bu bağlamda Pakistan’ın “tarafsızlığı” korumak adına toplantıya muhtemelen katılmayacağı veya simgesel bir temsilci göndereceği tahmin edilmektedir.[7] Benzer şekilde Hindistan, toplantıya yalnızca simgesel bir temsilci göndereceğini açıklamıştır. Hindistan gibi Brezilya’nın da toplantıya düşük düzeyli bir heyet göndereceği söylenebilir.
Suudi Arabistan da barış zirvesine katılmayacağını açıklamıştır. Diğer yandan Macaristan’ın katılımıyla ilgili de belirsizlik sürmektedir.
Küresel Güney ülkelerinin İsviçre’deki zirveye düşük katılım göstereceği veya katılmayacağı ileri sürülebilir. Bunun temel sebebi, zirvede Rusya’nın temsil edilmeyecek olmasıdır, denebilir. Dünya ülkeleri, bu tür uluslararası krizlerin çözümünde adil, eşit katılımlı ve şeffaf bir sürecin yürütülmesini desteklemektedirler. Ukrayna’nın 10 maddelik barış planının öne çıkacağı zirve, Batı Dünyası içerisindeki konsolidasyonu artırma çabalarının bir parçası olarak görülmektedir.
Çin, 2023 yılının Şubat ayında kamuoyuna duyurduğu Ukrayna’daki krize ilişkin 12 maddelik görüş belgesinde, ülkenin toprak bütünlüğü ve egemenliğinin tesisine de vurgu yapmıştır. Buradan yola çıkarak Çin’in tamamen Rusya’nın destekçisi olduğu söylenemez. Hatta 16 Nisan 2024 tarihinde Almanya Başbakanı Olaf Scholz’u Pekin’de ağırlayan Şi Cinping, Ukrayna’daki krizin çözümüne ilişkin 4 yeni ilkeyi açıklamıştı.[8] Bu kapsamda Şi, “bencil çıkarlardan uzaklaşılarak barış ve istikrarın yeniden tesis edilmesi, çatışmanın yatıştırılması, gerilimi tırmandıracak hamlelerden kaçınılması ve dünya ekonomisi üzerindeki etkilerin en aza indirilmesi” çağrısı yapmıştı.[9]
Son olarak vurgulamak gerekirse İsviçre’deki zirve, barış arayışlarının birer parçası olmaktan ziyade Batı’nın Ukrayna’ya desteğini artıracak siyasi bir dayanışma platformuna dönüşmektedir. Rusya’nın yer almadığı bir konferansa dünyadan katılımlar sınırlı veya sembolik kalacaktır. Dolayısıyla çözüm umutları da zayıflayacaktır. Çin’in temel endişesi ve çabası da bununla ilgilidir. Dünyada geniş çevrelerce kabul gören uluslararası bir barış zirvesinin düzenlenmesi, krizin çözümünü hızlandıracaktır. Kısacası Rusya’nın da katılacağı uluslararası barış zirvesine ihtiyaç duyulmaktadır. Aksi halde Çin ve Rusya’nın etkili olduğu Küresel Güney’den İsviçre’deki zirveye katılımlar sınırlı kalacaktır. Bu da zirvenin başarısını büyük oranda etkileyecektir.
[1] “107 Countries Confirm Participation in Swiss Peace Summit”, United 24 Media, https://united24media.com/latest-news/107-countries-confirm-participation-in-swiss-peace-summit-573, (Erişim Tarihi: 06.06.2024).
[2] “Ukrainian President Zelenskyy accused China of ‘working hard’ to disrupt peace summit in Switzerland”, AA, https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/ukrainian-president-zelenskyy-accused-china-of-working-hard-to-disrupt-peace-summit-in-switzerland/3237880, (Erişim Tarihi: 06.06.2024).
[3] Aynı yer.
[4] “Ukraine’s Zelenskiy thanks Marcos for Philippine participation in peace summit”, Reuters, https://www.reuters.com/world/ukraines-zelenskiy-philippines-meet-with-marcos-2024-06-03/, (Erişim Tarihi: 06.06.2024).
[5] “How Many Southeast Asian Countries Will Attend the Ukraine Peace Summit?”, Fulcrum, https://fulcrum.sg/how-many-southeast-asian-countries-will-attend-the-ukraine-peace-summit/, (Erişim Tarihi: 06.06.2024).
[6] Aynı yer.
[7] “Pakistan, Brazil pull out of Ukraine’s Swiss peace summit”, Intelli News, https://www.intellinews.com/pakistan-brazil-pull-out-of-ukraine-s-swiss-peace-summit-328244/, (Erişim Tarihi: 06.06.2024).
[8] “Xi puts forth four principles to resolve Ukraine crisis”, The State Council-PRC, https://english.www.gov.cn/news/202404/16/content_WS661e4336c6d0868f4e8e61fa.html, (Erişim Tarihi: 15.05.2024).
[9] Aynı yer.
