Dünyanın en büyük kripto varlık piyasalarından birisini oluşturan Doğu Avrupa’da Rusya-Ukrayna Savaşı’yla birlikte kripto varlık adaptasyonu daha da artmıştır. 2021 yılının Temmuz ayı ile 2022 yılının Haziran ayı arasında Doğu Avrupa, kripto varlık endüstrisinde en büyük beşinci bölge olmakla birlikte kripto varlık işlemlerinin küresel çapta %10’unu temsil etmektedir.[1] Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle birlikte söz konusu ülkedeki birçok kuruluşa dağıtık veri tutma ağları üzerinden bağışlarda bulunulmuştur. Rusya merkezli olup diğer Doğu Avrupa ülkelerinde faaliyet gösteren kripto varlık borsalarının varlığı savaş sürecinde neredeyse tamamen kısıtlanmıştır. Yine savaş sürecinde Doğu Avrupa ekseninde gerçekleştirilen yasa dışı faaliyetlere konu olan kripto varlık işlemlerinde ciddi artış yaşanmıştır.[2]
Rusya’daki kripto varlık hareketliliği, birçok küresel kripto varlık hizmet sağlayıcısının yaptırımlara tabi olmamak için Rusya’yla gerçekleştirilen birçok faaliyeti yasaklaması ve yine birçok dağıtık veri tutma işlem onaylayıcısının ve ağ madencisinin kara para aklama yasaklarına girmemek adına Moskova’yla bağlantılı kripto varlık dijital cüzdanlarıyla etkileşim gerektiren işlemleri onaylamamasından ötürü sabit kalmıştır. Ukrayna’da ise savaşın başlangıcından itibaren kripto varlık işlemlerinde düzenli artış görülmektedir. 2022 yılının Mart ayında kripto varlıkların Ukrayna grivnası paritelerindeki işlem hacmi, 2021 yılı ortalamasına göre %121 artış göstermiştir.
Ukraynalı vatandaşların yaklaşık %15’inin en az bir sefer dağıtık veri tutma ağı kullandığı veya kripto varlık sahibi olduğu tahmin edilmektedir.[3] Kiev yönetimi, 54 adet “dijital koleksiyon” (non-fungible token) kripto varlığı oluşturup satarak ilk “NFT” bazlı “savaş tahvili”ni piyasaya sürmüştür.[4] Ukrayna’daki kripto varlık adaptasyonunu gösteren bir diğer durum ise ülkedeki birçok eczanenin kripto varlıklarla ödeme almayı kabul etmesidir.[5]
Ukrayna, Rusya kaynaklı olarak düzenli bir şekilde büyük çaplı siber saldırılara maruz kalmaktadır. Dolayısıyla siber güvenlik ve siber savaş, Ukrayna’nın bir varoluş gerçeğidir. Özellikle de Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle başlayan süreçte söz konusu ülke, bankacılık altyapısından enerji tesislerine kadar hemen her alanda ciddi siber saldırılara maruz kalmıştır. Bu noktada mevcut teknolojiyle manipüle edilmesi imkansıza yakın olan, geri alınmayan, silinemeyen ve “trustless” özelliğe sahip iletişim metoduyla sürekli çevrimiçi kalabilen veri tabanlarını kullanmak ve oluşturmak Ukrayna açısından önemlidir.[6] Dağıtık veri tutma teknolojileri, bahsedilen özelliklere sahip olmasından ötürü Ukrayna açısından mühimdir.
Rusya-Ukrayna Savaşı boyunca Ukrayna’ya kripto varlıklar ve dağıtık veri tutma ağları vasıtasıyla fon yardımları yapılmıştır. 2022 yılının Mart ayında hükümet organizasyonlarının kripto varlıklar vasıtasıyla yaklaşık 55 milyon dolarlık bağış toplaması üzerine Ukrayna Dijital Dönüşüm Bakanı Mykhailo Fedorov ve Dijital Dönüşüm Bakanlığı Bilişim Teknolojileri Geliştirme Dairesi Başkan Yardımcısı Alex Bornyakov, Ukrayna’nın kripto varlıklar konusunda tam bir kanuni çerçeveye sahip olacağını açıklamıştır.[7] Nitekim 2022 yılının Ağustos ayı itibarıyla Ukrayna’ya kripto varlıklar vasıtasıyla yapılan bağışların miktarı 100 milyon doları aşmıştır. Dünyanın en büyük kripto varlık hizmet sağlayıcısı Binance, “Ukrayna Acil Yardım Fonu” oluşturarak Kiev yönetimine doğrudan 10 milyon dolarlık para yardımı sağlamıştır.
2021 yılının Nisan ayında Ukrayna’daki nükleer enerji santrallerinde kalan atıl enerjinin kripto varlık madenciliğinde kullanılıp kullanılamayacağına ilişkin projeler yürütülmüştür. Ukrayna’nın tapu ve kadastro işlemleri, blokzincir defterlerine de kaydedilmektedir. 15 Mart 2022 tarihinde Dijital Varlıklar Kanunu’nun Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski’nin imzasıyla yürürlüğe girmesiyle kripto varlık kullanımı ve faaliyetleri, Ukrayna’da tamamen yasal bir zemine kavuşmuştur. Ukrayna Merkez Bankası, 2021 yılından itibaren dijital grivnanın kullanımında bir dağıtık veri tutma ağı olan ve kendi kripto varlığına sahip olan Stellar’ı kullanmaktadır. Nitekim bu ağ kullanılarak Birleşmiş Milletler’in inisiyatifiyle 2022 yılının Aralık ayında Ukrayna’ya insani yardım fonları aktarılmıştır.[8] Ayrıca merkeziyetsiz ve dağıtık veri tutma teknolojilerinden istifade etmek amacıyla Ukrayna Hükümeti, “web 3.0” teknolojileri konusunda eğitim planı da hazırlayacağını duyurmuştur.
Sonuç olarak Ukrayna, “merkeziyetsiz” ve dağıtık veri tutma ağlarının güvenliğinden istifade ederek dağıtık veri tutma teknolojileri ve kripto varlık endüstrisine ilişkin adımlar atmıştır. Ukrayna’nın Rusya’nın siber tehdidi altında olması ve 2022 yılında siber savaşın yoğunlaşması sonucunda kripto varlıklara ve dağıtık veri tutma teknolojilerine ilişkin inisiyatifler almıştır. Ukrayna, “web 3.0” protokollerini ve teknolojilerini, hem ülkenin teknolojik altyapısında bir alternatif olarak kullanma hem vatandaşlar açısından kolay bir değer saklama hizmeti sunma hem de uluslararası yardımlara erişimi kolaylaştırma amacıyla en hızlı benimseyen ülkelerden biri haline gelmiştir. Ukrayna, dağıtık veri tutma teknolojilerinin ötesinde, dijital teknolojilerin öğretimi ve dijital adaptasyonunun kamu politikalarına dönüştürülmesi konularında dünya ülkeleri arasında önde gelen bir devlet haline gelmiştir. 2022 yılının dağıtık veri tutma teknolojilerinin gelişimi açısından genel bir değerlendirme yapıldığında ise Ukrayna’nın sıcak savaş sürecinde dağıtık veri tutma ağlarıyla gerçekleştirdiği faaliyetler, ilgili teknolojilerin kendini kanıtlaması açısından büyük önem taşımaktadır.
[1] “Eastern Europe’s Crypto Market Active, with Spikes in Last Year Driven by Russia-Ukraine War”, Chainalysis, https://blog.chainalysis.com/reports/eastern-europe-cryptocurrency-geography-report-2022-preview/, (Erişim Tarihi: 01.01.2023).
[2] Aynı yer.
[3] “Global Crypto Adoption”, Triple A, https://triple-a.io/crypto-ownership-data/, (Erişim Tarihi: 01.01.2023).
[4] “Ukraine Launches an NFT ‘Museum of War’ to Help Fund the Fight Against Russia”, Fortune, https://fortune.com/2022/03/29/ukraine-selling-nfts-war-bonds-meta-history-museum/, (Erişim Tarihi: 01.01.2023).
[5] Helen Partz, “Ukrainian pharmacies enable crypto payments via Binance Pay”, CoinTelegraph, https://cointelegraph.com/news/ukrainian-pharmacies-enable-crypto-payments-via-binance-pay, (Erişim Tarihi: 04.01.2023).
[6] “How to Stop Global Cybersecurity Threats Emerging From the Ukraine-Russia Conflict”, DLT, https://www.dlt.com/blog/2022/04/22/how-stop-global-cybersecurity-threats-emerging-ukraine-russia-conflict, (Erişim Tarihi: 01.01.2023).
[7] “How Ukraine Embraced Cryptocurrencies in Response to War”, Financial Times, https://www.ft.com/content/f3778d00-4c9b-40bb-b91c-84b60dd09698, (Erişim Tarihi: 01.01.2023).
[8] Andrew Asmakov, “UN Taps Stellar Blockchain to Send War-Impacted Ukrainians USDC Stablecoins”, Decrypt, https://decrypt.co/117312/un-taps-stellar-blockchain-send-war-impacted-ukrainians-usdc-stablecoins, (Erişim Tarihi: 01.01.2023).
