Yunanistan’daki Dedeağaç Limanı, stratejik konumu nedeniyle ön plana çıkmaktadır. Halihazırda Amerika Birleşik Devletleri (ABD), İngiltere, İtalya ve İspanya tarafından askeri sevkiyatlarda kullanılan limanın Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) askeri teçhizatının Romanya ve Bulgaristan üzerinden ittifakın doğu kanadına ulaştırılmasında alternatif bir rota oluşturduğu bilinmektedir.
Yunanistan, böylesi kritik bir öneme sahip olan Dedeağaç Limanı’nın özelleştirilmesi için 2022 yılının Eylül ayında ihale açmıştır. Öyle ki; Atina yönetimi, limanın %67’lik hissesi için Quintana Altyapı ve Geliştirme (ABD), Black Summit Financial Group (ABD), Euroports (Belçika), EFA Group (Singapur) ve GEK Terna’dan (Yunanistan) teklif aldığını duyurmuştur.[1] Yapılan ihaleyi ABD firması Black Summit’in kazanacağı öngörülmekteydi. Zira Black Summit Financial Group’un Genel Müdürü John Charalambakis, ihaleyi kazanmak için Washington yönetiminden destek aldıklarını belirtmiştir.[2] Ancak Yunanistan’da limanın özelleştirilmesine başta ana muhalefet partisi Radikal Sol Koalisyon-İlerici İttifak (SYRIZA) olmak üzere birçok kesim karşı çıkmıştır. Nitekim Avrupa Parlamentosu Başkan Yardımcısı ve GUE/NGL Grubu SYRIZA Delegasyonu Başkanı Dimitrios Papadimoulis, büyük limanların özelleştirilmesini hata olarak gördüklerini dile getirmiştir.[3]
Yunanistan’ın söz konusu limanı özelleştirmek istemesinin nedeni ekonomik kaygılardır. Ayrıca Avrupa Birliği’nin (AB) Yunanistan’a sağladığı mali kurtarma paketleri nedeniyle Atina’yı limanların yönetimi de dahil olmak üzere çok sayıda kamu varlığını özelleştirmeye zorladığı da iddia edilmektedir. Örneğin Dedeağaç Limanı’nın özelleştirilmesine karşı çıkan Papadimoulis, “AB, açıkça mali çıkarlarını güvenlik kaygılarının önüne koydu.” diyerek Brüksel’i eleştirmiştir.[4] Dolayısıyla Yunanistan, 2008 yılındaki ekonomik krizin ardından stratejik limanlarını özelleştirmeye başlamıştır.
Bilindiği gibi Atina yönetimi, 2016 yılında ülkenin en büyük ve en değerli limanı olarak nitelendirilen Pire Limanı’nın %66’sını Çinli China Ocean Shipping Company (COSCO) şirketine,[5] 2021 senesinde ise Selanik Limanı’nın %80,3’ünü Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e yakınlığıyla tanınan Yunan asıllı oligark Ivan Savvidis’e ait Belterra Investments şirketine satmıştır.[6]
Yunanistan’da stratejik limanların özelleştirilmesi eleştirilirken; Dedeağaç Limanı hisselerinin %67’sinin satışına ilişkin açılan ihalenin 7 Kasım 2022 tarihinde iptal edildiği duyurulmuştur. Bu kapsamda Yunanistan Başbakanı Kriakos Miçotakis, Dedeağaç Limanı’nın özelleştirilmesini iptal ettiklerini ve vazgeçilemeyecek kadar değerli bir varlık olarak devlet mülkiyetinde kalması gerektiğine karar verdiklerini dile getirmiştir.[7]
Limanın özelleştirilmesinden vazgeçilmesinde jeopolitik gelişmelerin etkili olduğu öne sürülebilir. Bu jeopolitik gelişmelerden en önemlisi ise hiç şüphesiz Rusya-Ukrayna Savaşı’dır. Çünkü Yunanistan, savaş sebebiyle yaşanan enerji krizinde kilit bir aktör olmayı ve bir enerji merkezi haline gelmeyi hedeflemektedir. Nitekim Atina, bu amaç doğrultusunda Sofya’yla olan işbirliğini derinleştirmektedir. Dolayısıyla Dedeağaç’ın Orta Avrupa için bir enerji merkezi olma potansiyeli taşıdığı açıktır. Bu yüzden de Yunanistan’ın Dedeağaç Limanı’nın özelleştirilmesinden niçin vazgeçtiğini anlamak zor değildir. Zira Yunanistan’ın “vazgeçilemeyecek kadar değerli bir varlık” olarak gördüğü Dedeağaç Limanı’nın savunmayla birlikte enerji alanındaki hedeflerini gerçekleştirmesi bakımından da kilit rol oynayacağı iddia edilebilir.
Öte yandan söz konusu limandan bahsedilirken akıllara en önemli ortak olarak ABD gelmektedir. Nitekim bu liman, Washington yöneitmi için son derece mühimdir. Dedeağaç, Washington’un bir nevi “üs” olarak kullandığı ve askeri yığınaklarını her geçen gün arttırdığı bir limandır. Özellikle de Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Kiev’e askeri teçhizat tedarik edilmesi için önemli bir giriş noktasıdır.
Aynı zamanda Avrupa enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi açısından da stratejik bir konumda yer almaktadır. Bu da limanın değerini arttırmıştır. Yani mevzubahis liman, Doğu Avrupa’daki askeri varlığını arttıran ABD için önemli bir merkezdir. Zira 2 Kasım 2022 tarihinde basına yansıyan haberlerde, Washington ile Atina arasında 2021 senesinde imzalanan beş yıllık savunma işbirliği anlaşması çerçevesinde ABD Ordusu 1. Havacılık Tugayı’nın Dedeağaç Limanı’na gönderileceği iddia edilmiştir. Kökenleri Vietnam Savaşı’na dayanan tugayın saldırı helikopterlerinden oluştuğu ve bu kapsamda saldırı helikopterleriyle beraber 600 Amerikan askerinin limana konuşlandırılacağı öne sürülmüştür.[8] Dolayısıyla Dedeağaç Limanı’nı adeta bir deniz üssüne çevirmeyi hedefleyen ABD’nin eylemleri Rusya’nın tepkisini çekmektedir.
Bu bağlamda Kremlin, Washington’u Dedeağaç Limanı üzerinden Kiev’e silah göndermekle suçlamaktadır. Konuya ilişkin yaptığı açıklamada Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da Rusya ile Yunanistan arasındaki “tarihi bağlara” atıfta bulunarak Atina’yı Washington’la olan münasebetlerini gözden geçirmeye çağırmıştır.[9]
Kısaca özetlemek gerekirse, Yunanistan’ın Dedeağaç Limanı’nın özelleştirilmesini askıya almasının perde arkasında Rusya’nın baskısı olabilir. Zira ABD’nin buradaki askeri varlığını arttırmayı sürdürmesi ve bu liman üzerinden Kiev’e askeri destek sağlaması, Moskova’nın tepkisini çekmektedir. Neticede Atina, yıllar önce kullanılmayan Dedeağaç Limanı’nın artan jeopolitik öneminden faydalanarak Washington ile Moskova arasındaki mücadelede kilit bir aktör haline gelmiştir.
[1] “New Sept. 22 Biddeadline set for Alexandroupoli Port”, E Kathimerini, https://www.ekathimerini.com/economy/1193214/new-sept-22-bid-deadline-set-for-alexandroupoli-port/, (Erişim Tarihi: 16.11.2022).
[2] “A Crucial Greek Port Will Now Fallunder American Control”, El Pais, https://english.elpais.com/international/2022-09-23/a-crucial-greek-port-will-now-fall-under-american-control.html, (Erişim Tarihi: 16.11.2022).
[3] Aynı yer.
[4] Aynı yer.
[5] “Greece has Beenforced to Sellits most Important Port to China”, Bussines Insider, https://www.businessinsider.com/greece-sells-piraeus-to-chinese-investors-2016-4, (Erişim Tarihi: 17.11.2016).
[6] “Greece to Gain More Dependence on Russia Losing Touch with EU and U.S., Spurring Pariah State’s Ambition”, RoberLansing Institute, https://lansinginstitute.org/2021/02/16/russia-will-conquer-a-vital-strategic-area-on-the-greek-staging-ground/, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
[7] “‘Geopolitical Developments’ Prompt Greece to Cancel Alexandroupolis Port Sale”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/global-europe/news/geopolitical-developments-prompt-greece-to-cancel-alexandroupolis-port-sale/, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
[8] “‘ABD, Dedeağaç Limanı’na Saldırı Helikopterleri Eşliğinde 600 Asker Konuşlandıracak’ İddiası”, Sputnik, https://sputniknews.com.tr/20221102/abd-dedeagac-limanina-saldiri-helikopterleri-esliginde-600-asker-konuslandiracak-iddiasi-1062990715.html, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
[9] Aynı yer.
