Siz isterseniz buna “Eski Oyun”a yeniden dönüş de diyebilirsiniz. Zira ABD’nin 11 Eylül sonrası Afganistan’ı işgali ile kanlı-hızlı bir şekilde başlayan ve Obama’yla ara verilen Avrasya merkezli “Yeni Büyük Oyun”da tekrar “eski günlere” dönüş yaşanıyor. Afganistan’da geçen hafta yaşanılan bombalı eylemler adeta birer işaret fişeği gibiydi. Bölge tek kelimeyle diken üstünde…
Gerçi bu bölge açısından bir sürpriz değildi. Zira ABD, Soğuk Savaş sonrası dönemde aşamalı/kontrollü bir şekilde “terör laboratuvarına” dönüştürdüğü Afganistan üzerinden Orta Asya ve Güney Asya’yı hedef alan yeni süreci başlatacağıyla ilgili mesajları Obama’nın başkanlığının son yıllarından itibaren vermeye başlamıştı.
El Kaide’nin yerini alan IŞİD’in 2014’ten itibaren Afganistan’da ve sonrasında Myanmar’da görülmeye başlaması, Türkmenistan ve Özbekistan sınırlarında saldırılar gerçekleştirmesi ve bölgedeki terör örgütlerinin (örneğin Özbekistan İslami Hareketi gibi) ona bağlılığını bildirmesi; Orta Asya ve Güney Asya’yı içine alan geniş bir coğrafyada uzun soluklu bir terör döneminin başlayacağı şeklinde değerlendirilmekteydi.
Daha önceki analizlerimizde de altını çizdiğimiz üzere; ABD’nin Rusya ve Çin’i çevreleme, zayıflatma ve projelerini (örneğin; Kuşak Yol ya da Yeni İpek Yolu Projesi gibi) sabote etmeyi hedefleyen politikası bölgedeki kriz alanlarını bir kez daha tetiklemiş durumda. Bu bağlamda Keşmir, Doğu Türkistan, Myanmar ve Fergana başta olmak üzere, bölgedeki fazlasıyla kırılgan fay hatlarının yeni depremlere yol açması kaçınılmaz görünüyor.
Ortadoğu’da devam eden vekâleten savaşların “yeniden adresi” olarak ön plana çıkan bu bölgedeki devletler, bu sefer ABD’nin “ya bizimlesiniz ya da terör örgütleriyle” mesajına anladığı dilden cevap verme niyetinde görünüyor. Bu noktada Ortadoğu’da edindikleri deneyim oldukça önemli. Zira artık daha deneyimliler. Dolayısıyla ABD’nin bu sefer işi hiç de kolay değil; daha da ötesi, büyük bir meydan okuma ile karşı karşıya…
ABD’ye Karşı Avrasya’da “Hibrid İttifak” Arayışları
ABD’nin bölgede Trump ile hız kazanan bu girişimleri bölgedeki diğer devletleri ve örgütleri; başta Rusya, Çin, İran ve Taliban olmak üzere harekete geçirmiş durumda. Bu bağlamda bir taraftan bu krizin/felaketin önüne geçme noktasında diplomasi ön plana çıkartılırken, diğer taraftan ABD destekli IŞİD/DEAŞ’a karşı bölgedeki diğer gruplarla işbirliği sürecinin başlatıldığı görülüyor.
Buradaki diğer gruplar ifadesi oldukça önemli. Zira ABD’nin IŞİD üzerinden uygulamaya koyduğu vekâleten savaşa bölge hibrid savaş ile cevap verme arayışında. Dolayısıyla ABD ve benzeri ülkelerin terör örgütlerine yüklediği; işgal için alan açma-meşruiyet zemini oluşturma, projelerini hayata geçirme noktasında demografik temizlik ve müttefikleri dâhil kendi projelerine karşı duran devletleri bu terör örgütleri üzerinden sindirme/hizaya sokma hedefleri, bölgede Afganistan merkezli terörün tekrar hortlamasına yol açmış durumda.
Bu noktada tarafların birbirlerine yönelttikleri iddialar yenilir içilir cinsten değil. Örneğin Afganistan’daki ABD güçlerinin komutanı General John Nicholson, Rusya’nın Taliban’a destek olduğunu, hatta silah verdiğini söylüyor. “Rusların istikrarsızlaştırıcı faaliyetlerini gördüm” açıklamasında bulunan Nicholson, Rus yapımı silahların Tacikistan sınırından Taliban’a ulaştığını ancak miktarını söyleyemeyeceğini belirtiyor. Benzer iddialar İran açısından da geçerli. İran’ın aynen Rusya gibi bölgedeki bazı Taliban grupları ile işbirliği içerisinde olduğu belirtiliyor.
Burada dikkat çekici en önemli husus; düne kadar birbirini boğazlama noktasına gelen, birbirinden nefret eden grupların-ülkelerin aynı çatı altında buluşabilmesi.
Daha somut bir şekilde ifade etmek gerekirse; Taliban’ın Rusya ve özellikle de İran’a bakışı ile aynı şekilde bu ülkelerin Taliban’a bakışındaki inanılmaz değişim. Rusya ve İran, her şey bir tarafa, Taliban’a karşı Kuzey İttifakı’nı desteklerken ve hatta Afganistan’ın işgali sürecinde ABD ile işbirliklerinde önemli bir faktör iken, şimdilerde aynı Taliban ABD’nin IŞİD kartına karşı bölge ülkelerinin önemli bir kartına dönüşmüş vaziyette. Reelpolitik dedikleri bu olsa gerek!
İran: “ABD, IŞİD militanlarını helikopterlerle Afganistan’a taşıdı”
Diğer taraftan ABD’nin IŞİD/DEAŞ’a desteğiyle ilgili Rusya ve İran’ın da ciddi iddialarda bulunduğu bilinen bir sır. Bu sır için örneğin İran resmi ajansı IRNA’da yer alan şu habere bakılabilir. Söz konusu habere göre, İran Meclis Başkanı Ali Laricani, Avrupa Birliği Dışişleri Komisyonu Başkanı David McAllister ile Tahran’da yaptığı görüşmede ABD’yi bölgedeki terör örgütlerini desteklemekle suçluyor ve aynen şu ifadeleri kullanıyor: “ABD, IŞİD militanlarını helikopterlerle Afganistan’a taşıdı. …Terör örgütleri gelecekte ABD için tehdit olacak.”
Helikopterleri geçelim, çünkü biz bunu PKK-ABD ilişkilerinden biliyoruz. Burada Laricani’nin asıl dikkate alınması gereken ifadesi; uyarı soslu tehdidi olarak ön plana çıkan “terör örgütleri gelecekte ABD için tehdit olacak” cümlesi. Bunu bir kenara şimdilik not edin.
Bu arada ABD’nin terör örgütü IŞİD’i Afganistan’a taşıdığını iddia eden İran lideri Ayetullah Ali Hamaney’in 30 Ocak 2018 tarihinde yaptığı konuşmasında, Afganistan’da son günlerde düzenlenen, yüzlerce kişinin hayatını kaybettiği saldırıların arkasında ABD’nin olduğunu söylediğini de belirtelim.
Taşkent Zirvesi: Afganistan’da Barış ve İstikrar Arayışları
Bu gelişmeler hiç kuşkusuz bölge devletlerini derin bir endişeye sevk etmiş durumda. Zira ne Orta Asya ne de Güney Asya’daki devletler “Ortadoğulaşmak” istemiyor. Bu bağlamda diplomasinin ön plana çıkması için tüm çabalarını serf etmiş durumdalar. Özbekistan Cumhurbaşkanı ŞavkatMirziyoyev’in Eylül 2017’de BM Genel Kurulu’nda yaptığı çağrı, öneri kabul görüş durumda.
Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te 26-27 Mart tarihleri arasında toplanacak olan, 21 ülke ve uluslararası örgütün davet edildiği; “Barış Süreci Güvenlik İşbirliği ve Bölgesel Birliktelik” başlıklı Afganistan konulu zirve bu açıdan önemli bir girişim. Zirvenin önemli gündem maddelerinden biri Afganistan’da yaşanan Taliban ile diyalog girişimleri.
Özbekistan Dışişleri Bakanı AbdulazizKamilov’un bu konferansın bir defaya mahsus bir etkinlik olmasından öteye geçmesini ve Afganistan’da barışın sağlanması yönünde kalıcı çabaların merkezi olmasını hedeflediklerini vurgulayan açıklaması ise, aslında Afgan sorununun nedeninin de büyük ölçüde özetliyor. Türkiye’nin de yer alacağı Taşkent Zirvesi, bölgedeki son arayışlardan biri olarak da kabul edilebilir…
