Avrupa Birliği’nin (AB) tarihi, birlik ideallerini daha fazla ülkeye yayma çabasıyla doludur. Bu genişleme politikaları, aday ülkelerin ekonomik, siyasi ve kültürel uyum süreçlerini kapsayarak bir uzlaşı ve işbirliği platformu oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu süreçler, aday ülkelerin AB standartlarına uyum sağlaması, demokratik kurumları güçlendirmesi ve birlik değerlerine bağlılığını göstermesini gerektirmektedir.
Her genişleme dönemi hem AB’nin hem de aday ülkelerin kalkınması ve güvenliği üzerinde önemli etkiler doğurmuştur. Ancak genişleme süreçleri aynı zamanda iç tartışmalara ve zorluklara da yol açarak bir dengeleme eylemini gerekli kılmıştır.
2013 yılı itibarıyla AB’nin son genişleme hamlesi, Hırvatistan’ın AB üyesi olmasıyla gerçekleşmiştir. Hırvatistan, 1 Temmuz 2013 tarihinde AB’ye resmi olarak katılarak birlik içinde 28. üye ülke olmuştur. Hırvatistan’ın AB’ye katılması, ülkenin ekonomik ve siyasi bağlamda bir dizi reform gerçekleştirmesini gerektirmiş ve AB’nin genişleme politikasının bir parçası olarak değerlendirilmiştir.
Tam olarak 10 yıldır herhangi bir devlet birliğe girmemiş, lakin genişleme adına birçok ülkeyle müzakereler gerçekleştirilmiştir. Avrupa Birliği içerisindeki birçok devlet, genişleme konusunda ortak bir fikir birliğinde buluşamamıştır. Bu genişleme döneminin diğer dönemlere göre daha farklılaşması aslında ortak istekleridir.
Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, 2 Kasım 2023 tarihinde yaptığı açıklamada,[1] AB’nin genişlemeye hazırlanırken cesur reformlara girişmesi gerektiğini söylemiştir. Berlin’de dışişleri bakanları, AB ve akademi dünyasından temsilcilerin bir araya geldiği toplantıda yaptığı konuşmada Annalena Baerbock, 27 ülkenin her birine bir komisyon üyesi atayan mevcut sistemin kaldırılmasını önermiştir. Avrupa Parlamentosu ve Komisyon’un daha da büyümesine izin verilemeyeceğini vurgulamıştır.
Vergilendirme, güvenlik ve dış politika gibi son derece hassas alanlar da dahil olmak üzere bazı durumlarda tek bir üye ülkenin veto vermesiyle Avrupa Birliği’nin girişimlerinin önüne geçilmesi durumunu doğuran “oybirliği” kuralının değiştirilmesini önermiştir. Bu önergenin; devletlerin alacakları kararlar nezdinde birçok ülkeyle olan ilişkilerini değiştireceği öngörülebilir. Aynı zamanda sadece ikili ilişkiler değil, küresel anlamda birçok devletleri kapsayan geniş çerçeveli kararların alınmasının da önü açılacaktır.
Annalena Baerbock, genişleme konusunda “ya hep ya hiç” yaklaşımına karşı uyarıda bulunarak, örneğin katılım sürecindeki ülkelerin tam üye olmadan önce Konsey toplantılarına katılmalarına izin verilmesini önermiştir. Almanya Dışişleri Bakanı, son günlerde yaşanan krizler konusunda AB’nin içinde son dönemde yaşanan bölünmeleri de kabul etmiştir:[2]
“Farklı roller oynuyoruz ve farklı görüşlere sahibiz. Bu konuda ortak bir dil bulmak her zaman kolay olmadı. Kolay cevaplar yok. Uzlaşma için mücadele etmek her zaman AB’nin bir parçası olacaktır.”
Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasından bu yana AB’nin genişlemeye yönelik istekleri artmış gibi görünmektedir. Genişlemenin jeopolitik bir zorunluluk olduğu kadar AB açısından da bir gereklilik taşıdığı düşünülebilir.
Yirmi yıl önce Batı Balkanlara, koşullar yerine getirildiği takdirde AB’nin kapılarının açılacağının söylendiğini, ancak bunun gerçekleşmediğini ve bunun da hayal kırıklığına yol açtığını vurgulayan Annalena Baerbock, “Bu nedenle kendimize katılım sürecini nasıl düzenleyeceğimizi sormalıyız ki başka bir nesil hayatlarını bekleme odasında geçirmesin.” demiştir.[3]
Sonuç olarak Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock’un öne sürdüğü cesur reform önerileri, AB’nin mevcut yapılarına yönelik eleştirileri ve değişiklik taleplerini yansıtmaktadır. Bu öneriler, AB’nin karar alma süreçlerini daha etkili hale getirme amacını taşımakta ve birlik içindeki büyüme ve genişleme süreçlerini kolaylaştırmayı hedeflemektedir. AB’nin iç bölünmeleri ve krizleriyle başa çıkma ihtiyacı, reformların aciliyetini vurgulamaktadır.
[1] Suzanne Lynch, “Germany’s Baerbock Pitches Radical EU Reform As Bloc Eyes Expansion.”, Politico, https://www.politico.eu/article/germany-annalena-baerbock-radical-eu-reform-eu-commission/, (Erişim Tarihi: 03.11.2023).
[2] Aynı yer.
[3] ‘‘High-Level Conference In Germany: There Is Consensus On EU Enlargement And Reform, Roadmap Needed.”, European Western Balkans, https://europeanwesternbalkans.com/2023/11/02/high-level-conference-in-germany-there-is-consensus-on-eu-enlargement-and-reform-roadmap-needed/, (Erişim Tarihi: 03.11.2023).
