Ukrayna’nın Avrupa Birliği’ne katılım müzakerelerinin başlatılması ve Kiev’e 50 milyar avroluk bir yardım paketinin onaylanmasıyla ilgili tartışmaların merkezinde Macaristan Başbakanı Viktor Orban vardır. Macaristan, Ukrayna meselesi nedeniyle AB’yle ciddi bir kavga içerisine girmiştir. Orban, 13 Aralık 2023 Çarşamba günü yaptığı açıklamada, “Bizim tutumumuz nettir. Ukrayna’nın AB’ye hızlı katılımını desteklemiyoruz” demiştir.[1]
AB’ye katılmak suretiyle Batı’yla ittifaklar kurmak isteyen Ukrayna’ya yapılması planlanan 50 milyar Avroluk ekonomik destek ve Ukrayna Ordusu için düşünülen 20 milyar Avroluk yardım, savaşın geleceğin açısından hayati önem taşımaktadır.
Brüksel’de konuşan Polonya’nın yeni Başbakanı Donald Tusk, Orban’ı “çok pragmatik bir politikacı” olarak nitelendirmiş ve onun kazanmanın bir yolunu bulacağını söylemiştir. “Ukrayna’ya ilgisizlik kabul edilemez” diyen Tusk, bu yardımın gerekliliği konusunda Macaristan’ı ikna etmeye çalışacağını da sözlerine eklemiştir.[2]
Almanya Başbakanı Olaf Scholz, daha önce yaptığı uyarılarda, AB’nin genişlemesiyle ilgili tasarılarda her üyenin veto hakkına sahip olmasını önlemek için nitelikli çoğunluk şartının getirilmesi gerektiğini söylemişti. Scholz, “Ulusal parlamentolar son sözü söyleyecek, ancak artık tek bir ülke her adımı engelleyemeyecek” diye konuşmuştur.
AB, Macaristan’la yaşanan gerginlikleri hafifletebilmek adına daha önce dondurulmuş olan 31 milyar avroluk fonun üçte birini, yani 10,2 milyar avroluk kısmını yeniden aktif hale getirmiştir. Bunun Ukrayna konusunda Macaristan’ın desteğini kazanmak için yeterli olup olmayacağı henüz belli değildir. Konuyla ilgili olarak Macaristan’dan bir hükümet yetkilisi, bunun Ukrayna’yla ilgili vetoyu kaldırmak için yeterli olmayacağına işaret etmiştir.[3]
Ukrayna, Batı’nın askeri desteğinin azalabileceğinden endişe duymaktadır. Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski, Kiev’in AB’ye katılım müzakerelerinde kendilerinden istenileni yaptığını ve Macaristan’ın bu konuda engel koymak için hiçbir nedeni olmadığını söylemiştir.[4]
Coğrafi olarak komşu olmalarına rağmen Ukrayna ve Macaristan, transatlantik bölünmenin karşı kutuplarını oluşturmaktadırlar. Avrupa, Ukrayna’ya desteği sürdürmek isterken aynı zamanda ABD’nin de aynı yönde karar almasını beklemektedir. Amerikan yardımı olmadan Avrupa’nın tek başına Ukrayna’yı ayakta tutabilmesi çok zordur. Başka bir ifadeyle ABD’nin askeri-maddi yardımı olmadan AB’nin tek başına Ukrayna’yı desteklemesi bir anlam ifade etmeyebilir. Dolayısıyla transatlantik ilişkiler, Ukrayna meselesi nedeniyle neredeyse bir kırılma-yol ayrımı noktasına gelmiştir. İngiltere, Kıta Avrupa ise ABD arasında bir köprü vazifesi üstlenerek bu desteğin sürmesini sağlamaya çalışmaktadır.
Ukrayna’ya ekonomik ve askeri finansman sağlamanın yanı sıra AB’ye katılım müzakereleri de bir başka tartışma konusudur. Bugüne kadar Ukrayna’nın Rusya’ya karşı verdiği kararlı mücadele, Batı tarafından takdir edilmiştir. Ancak ABD ve Avrupa, hem milyarlarca dolarlık somut askeri yardım hem de AB ve NATO gibi bloklara katılımı içeren bağlayıcı siyasi taahhütler konusunda eskisinden daha az hevesli görünmektedirler. [5]
AB içerisinde Macaristan, bloğun Ukrayna’ya genişlemesi konusunda önde gelen şüpheci ülkelerden biri olmuştur. Kıta Avrupası, Ukrayna’yı savunmak için harekete geçerken Macaristan, bu savaşta daha dengeli bir tutum sergilemeye özen göstermiştir. AB liderlerine hitaben yaptığı video konuşmasında Zelenski, bloğun Ukrayna’ya katılım için “net bir program” verdiğini ve kararın ertelenmesinin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin için bir “zafer” olacağını söylemiştir.[6]
The Guardian’ın 13 Aralık 2023 tarihli haberine göre; Avrupalı siyasetçiler, Ukrayna’nın çok ihtiyaç duyulan güvenlik önlemlerinin alınması konusunda Macaristan’ın engel oluşturamayacağını ve bu meselenin bir şekilde aşılacağını bildirmişlerdir.[7] The Guardian’ın aktardığına göre bir diplomat, “Yeni bir grup ülkenin Ukrayna’nın aday statüsü konusunda geçen yıla göre farklı bir bakış açısına sahip olduğunu görebiliriz. Ve bu grup açıkça Slovenya, Slovakya, Avusturya ve çok güçlü bir şekilde İtalya’dan oluşuyor. Vatandaşlar için para olmadığı sürece Ukrayna’ya para yok diyorlar. Bu oldukça yeni bir durum.” değerlendirmesinde bulunmuştur.
Macaristan, geriye kalan 20 milyar avroluk fonun blokesinin kaldırılması için AB’ye baskı yapmaya devam edecektir. Macaristan’ın reformlarına ilişkin üç aylık soruşturma süreci henüz tamamlanmamıştır. Bu yüzden Avrupa Komisyonu’nun söz konusu fonu serbest bırakmasının önünde yasal birtakım engeller de mevcut olabilir. Macaristan’a eleştiri getiren birçok AB ülkesi, hukukun üstünlüğüyle ilgili meselelerin bir siyasi pazarlık haline getirilmemesi gerektiğini söylemektedir. Buna karşılık Macaristan, Ukrayna’nın AB’ye katılım müzakerelerinin de birer siyasi meseleye dönüştürülmemesi gerektiğini savunmaktadır.
Sonuç olarak Macaristan-AB arasında uzun zamandır devam eden tartışmalara son olarak Ukrayna meselesi de eklenmiştir. Ukrayna’nın AB’ye katılım sürecinde üzerine düşen reformların ne kadarını yaptığı bir başka tartışma konusudur. Diğer yandan Macaristan’ın bloke edilen fonlarının AB’nin siyasi bir kararı olup olmadığını da söyleyemeyiz. Macaristan ve Ukrayna; Avrupa ve ABD arasındaki bölünmeleri gün yüzüne çıkartan kilit aktörlere dönüşmektedirler.
[1] “Hungary On Collision Course With EU Over Ukraine”, Irısh Times, https://www.irishtimes.com/world/europe/2023/12/13/russia-missile-assault-injures-53-people-in-kyiv-says-ukraine/, (Erişim Tarihi: 14.12.2023).
[2] Aynı yer.
[3] “Viktor Orbán Rejects Support For Ukraine At Start Of EU Leaders’ Summit”, FT, https://www.ft.com/content/deb40df7-7832-4fee-a822-655ab0288c05, (Erişim Tarihi: 14.12.2023).
[4] “Hungary On Collision Course With EU Over Ukraine”, a.g.e., (Erişim Tarihi: 14.12.2023).
[5] “Ukraine’s Zelensky and Hungary’s Orban Reflect A Divided Washington”, Washington Post, https://www.washingtonpost.com/world/2023/12/12/zelensky-orban-hungary-ukraine-aid-eu-funding/,(Erişim Tarihi: 14.12.2023).
[6] “Viktor Orbán Rejects Support For Ukraine At Start Of EU Leaders’ Summit”, a.g.e., (Erişim Tarihi: 14.12.2023).
[7] “EU Leaders Hope To Face Down Viktor Orbán Over Ukraine Funds Veto”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2023/dec/13/eu-leaders-hope-to-face-down-viktor-orban-ukraine-funds-veto, (Erişim Tarihi: 14.12.2023).
