Avustralya ve Birleşik Krallık, 21 Mart 2024 tarihinde yeni bir savunma ve güvenlik işbirliği anlaşması imzalamıştır. Her iki ülkenin savunma bakanları, bu anlaşmanın küresel kurallara dayalı bir düzenin sürdürülmesi için “çağdaş zorluklarla” başa çıkmak adına gerekli olduğunu söylemiştir. Anlaşma, ilk kez 2006 yılında düzenlenen Avustralya-İngiltere Bakanlar (AUKMIN) toplantısının bir parçası olarak 21 Mart 2024 Perşembe günü Kanberra’daki Parlamento Binası’nda yapılan yıllık ikili savunma bakanları görüşmelerinin ardından Avustralya Savunma Bakanı Richard Marles ve Birleşik Krallık mevkidaşı Grant Shapps tarafından imzalanmıştır.[1]
Marles, anlaşmayla ilgili yaptığı yazılı açıklamada şu ifadeleri kullanmıştır:[2]
“Avustralya’nın Birleşik Krallık’la ilişkisi dinamik ve kalıcıdır. Birleşik Krallık’ın Ukrayna’ya verdiği destek ve Husi tehdidini ele alma çabalarındaki liderliğinden Pasifik ve Hint-Pasifik’teki artan katkılarına kadar, küresel kurallara dayalı bir düzeni desteklemek için birlikte yakın bir şekilde çalışmaya devam ediyoruz.”
Anlaşma, ayrıca Ukrayna birliklerinin Birleşik Krallık’ta ortak eğitim alması gibi, ilgili kuvvetlerin birbirlerinin ülkelerinde ortaklaşa faaliyet göstermesini kolaylaştıracak hükümler de içermektedir. Shapps, anlaşmanın iki ülkenin birbirlerinin egemenliğini ve bölgesel güvenliğini etkileyen konularda nasıl istişare edeceklerini resmileştirdiğini söylemiştir.[3]
21 Mart 2024 tarihinde Kanberra’daki Parlamento Binası’nda Marles ile ortak bir basın toplantısı düzenleyen Shapps, şu ifadeleri kullanmıştır:
“Bence en önemli unsurlardan biri, ülkelerimizden herhangi biri tehdit altında olduğunda danışacağımız bir mekanizmayı tanımlaması ve bu tartışmaları şu anda olduğundan daha resmi hale getirmesidir. Savunma konularında zaten önemli ölçüde işbirliği yapıyoruz, bunu söylemek gerekir. Dolayısıyla ülkelerimiz arasındaki bu işbirliğini her zaman derinleştirmeye çalışacağız.”
Anlaşma kapsamındaki diğer alanlar arasında AUKUS ittifakı da dahil olmak üzere kabiliyet geliştirme konusunda işbirliğinin sürdürülmesinin yanı sıra denizaltı savaşı, istihbarat ve askeri tatbikatlar konusunda daha yakın işbirliği yer almaktadır. İkili savunma anlaşmasının yenilenmesi ve geçen yıl İngiltere’de düzenlenen AUKMIN konferansında verilen taahhüttün bölgedeki diğer güçler, yani Çin açısından sürpriz olması muhtemel değildir. Pekin, Güney Doğu Asya ve Güney Pasifik’teki hedeflerini kontrol altına almayı amaçladığını düşündüğü ülkeler arasındaki savunma ortaklıklarını sık sık ve güçlü bir şekilde eleştirmektedir.[4]
Avustralya, aynı haftanın başında Çin’den üst düzeyli yetkilileri ağırlamış ve iki ülkenin dışişleri bakanlarının gündeminde de bölgesel güvenlik ve istikrar yer almıştır. 20 Mart 2024 tarihinde ikili görüşme öncesinde yaptığı açılış konuşmasında Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Avustralya’nın “bağımsız” bir dış politika izlemesi ve “üçüncü tarafların” iki ülke arasındaki bağları bozmasına izin vermemesi gerektiğini söylemiştir. Bu yorumlar, AUKUS yoluyla Çin’i sınırlandırmaya çalışan Amerika Birleşik Devletleri’ne (ABD) üstü kapalı bir gönderme olarak değerlendirilmiştir.[5]
Avustralya hükümetinin AUKUS anlaşması kapsamında nükleer güçle çalışan denizaltılar geliştirme planı, son yıllarda iniş çıkışlı bir hal alan Çin-Avustralya ilişkilerindeki temel anlaşmazlık noktası olmaya devam etmektedir. Avustralya ve Birleşik Krallık arasındaki bu yeni savunma ve güvenlik işbirliği anlaşması, küresel düzeydeki güvenlik zorluklarına karşı ortak bir cevap olarak görülebilir. Bu tür ittifaklar, ortak çıkarları olan ülkelerin bir araya gelerek güvenliklerini artırmasını ve küresel düzenin sürdürülmesini sağlayabilir.
AUKUS anlaşması, Çin’in artan küresel etkinliği karşısında bölgesel dengeyi sağlama çabalarının bir parçası olarak da değerlendirilebilir. Çin’in bölge devletleriyle geliştirdiği pozitif yönlü ilişkiler, özellikle Avustralya, ABD ve Birleşik Krallık gibi Batılı güçleri endişeye sevk etmektedir.
AUKUS anlaşması kapsamında nükleer güçle çalışan denizaltıların geliştirilmesi, Çin-Avustralya arasında gerginliğe yol açmaktadır. Bu tür bir askeri kapasite artışı, bölgedeki güç dengelerini değiştirebilir ve Çin’in endişelerini artırabilir. Bu da her iki ülkenin ilişkilerinin daha da gerilmesine neden olabilir.
Avustralya’nın Çin’le olan ilişkilerini dengelemesi, gerilimi tırmandıracak AUKUS gibi ittifaklardan uzak durması ve dış politikasını olabildiğince çeşitlendirmesi oldukça önemlidir. Bu, Avustralya’nın çok taraflı diplomasiyi ve ilişkilerini dengeli bir şekilde yönetme ihtiyacını vurgulamaktadır. Aynı zamanda Pekin’in diyalog ve işbirliği yanlısı tutumu, Kanberra’yla ilişkilerin dengede gitmesinin temel sebebi olarak görülebilir. Ancak Pekin, aynı anlayışı Kanberra’dan da beklemektedir.
[1] “Australia and UK Sign Defense and Security Treaty to Meet ‘Contemporary Challenges’”, Associated Press News, https://apnews.com/article/australia-united-kingdom-defence-aukmin-c5ff6c9064c464b57ddf5eb0abded827, (Erişim Tarihi: 21.03.2024).
[2] “Australia and UK Sign Defense and Security Treaty to Meet ‘Contemporary Challenges’”, The Washington Post, https://www.washingtonpost.com/world/2024/03/20/australia-united-kingdom-defence-aukmin/091d8c8a-e72c-11ee-9eba-1558f848ec25_story.html, (Erişim Tarihi: 21.03.2024).
[3] “Australia and UK Sign Defense and Security Treaty to Meet ‘Contemporary Challenges’”, Associated Press News, a.g.e., (Erişim Tarihi: 21.03.2024).
[4] “Australia and UK Sign Defense and Security Treaty to Meet ‘Contemporary Challenges’”, The Washington Post, a.g.e., (Erişim Tarihi: 21.03.2024).
[5] “Australia and UK Sign Defense and Security Treaty to Meet ‘Contemporary Challenges’”, Associated Press News, a.g.e., (Erişim Tarihi: 21.03.2024).
