25 Şubat 2023 tarihinde Hindistan’ı ziyaret eden Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, mevkidaşı Narendra Modi’yle bir araya gelerek çeşitli konuları masaya yatırmıştır. Bu meselelerden en önemlisi de Rusya-Ukrayna Savaşı’nın siyasi çözümü olmuştur.[1] Almanya, Hindistan’ın Ukrayna’daki savaşın sonlanması için Rusya üzerindeki nüfuzunu kullanması istemektedir. Geçtiğimiz aylarda Scholz, benzer çağrıları Çin’e yapmıştı. Hem Hindistan’ın hem de Çin’in Rusya’yı bu savaştan alıkoyabilecek en büyük aktörler olduğu düşünülmektedir. Scholz’la yaptığı görüşmeden sonra Modi, Rusya-Ukrayna Savaşı’nı sona erdirmek için diyalog çağrısında bulunmuş ve Yeni Delhi’nin yürütülecek barış süreçlerine katkıda bulunmaya hazır olduğunu söylemiştir.[2] Çin, yakın zamanda Ukrayna Krizi’nin çözümüne ilişkin bir görüş belgesi yayımlarken; Hindistan da ateşkesin sağlanması için temaslarını hızlandırmıştır.
Hatırlanacağı üzere, 2022 yılının Aralık ayında Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski, Modi’yle telefon görüşmesi yapmış ve 10 maddelik barış planının uygulanması konusunda ondan yardım istemiştir.[3] Ukrayna’nın beklentisi, Modi’nin bu barış planını Rus lider Vladimir Putin’e kabul ettirmesidir. İster Hindistan isterse de Çin’in arabuluculuğunda olsun Ukrayna’nın bu 10 maddelik planının Rusya tarafından kabul görmesi mümkün görünmemektedir. Bu nedenle mevcut şartlarda savaşın diplomasi yoluyla çözüme kavuşması zordur. Konjonktür, savaşın bir müddet daha devam edeceğine işaret etmektedir. Hindistan ise bu krizden derinden etkilemektedir. Ancak Modi’nin Putin’e baskı yapabilecek ve onun kararlarını değiştirebilecek kadar bir etkinliği ve kredisi yoktur. Buna rağmen Ukrayna, G20 Dönem Başkanlığı’nı yürüten Hindistan’ın bu gücünü kullanarak uluslararası toplumu yönlendirmesini beklemektedir.
23 Ocak 2023 tarihinde bir kez daha Modi’yle telefon görüşmesi gerçekleştiren Zelenski,“barış formülünün” uygulanması noktasında Hindistan’ın yardımına güvendiğini söylemiştir.[4] Modi ise “düşmanlıkların derhal durdurulması” ve “diyalog ve diplomasiye geri dönülmesi” çağrısını yinelemiştir. Yeni Delhi, G20 Dışişleri Bakanları Toplantısı’na ev sahipliği yapmaya hazırlanırken; en önemli gündem maddelerinden biri, Ukrayna’daki savaşın sona erdirilmesidir.
Ukrayna, Hindistan’ın yanı sıra Çin’den de barış için arabuluculuk yapmasını istemektedir. Nitekim Zelenski, Pekin’in barış planının ayrıntılarını görüşmek üzere Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’le bir araya gelmeyi planladığını açıklamıştır.[5] Ukrayna lideri, “Çin’in adil bir barış istediğine” ve “Rusya’ya silah vermeyeceğine” inanmak istediğini söylemiştir.[6]
Pekin yönetimi de yayımladığı barış planında “tüm ülkelerin egemenliğine saygı gösterilmesini” istemiştir. Yani Pekin Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü savunduğunu vurgulamıştır. Zelenski de bu teklifin Çin’in barış arayışında olduğunun bir işareti olduğunu söylemiştir. Fakat bundan emin değildir. Zira Çin-Rusya ilişkileri, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin son Moskova ziyaretinde kullandığı tabirle, kaya gibi sağlamdır.[7]
Belirtmek gerekir ki; Hindistan ve Çin’in Rusya’ya bakış açılarında önemli farklılıklar oluşmaya başlamıştır. Örneğin 26 Şubat 2023 tarihinde Hindistan’ın ev sahipliğinde gerçekleşen G20 Ekonomi Bakanları Toplantı’sında Çin’in itirazları sebebiyle Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını kınayan ortak bir bildiri yayımlanamamıştır.[8] Benzer bir durum, 2022 yılının Kasım ayında Endonezya’nın Bali kentinde gerçekleşen G20 Liderler Zirvesi’nde de yaşanmıştır. Söz konusu dönemde Çin ve Rusya, Ukrayna’daki savaşın kınanmasıyla ilgili maddeye çekince koymuştur. Son zirvedeise Hindistan, yaptığı açıklamada “üyelerin çoğu Ukrayna’daki savaşı kınamasına rağmen bu konuda fikir birliği sağlanamadı” demiştir.[9]
İşin ilginç tarafı, Hindistan’ın Dönem Başkanı olmanın avantajını da kullanarak Ukrayna’daki savaşın kınanmasıyla ilgili maddelerin sonuç bildirgesinde yer alması için konsensüsün sağlanmasında dönük girişimlerde bulunmasıdır. Yani Hindistan, bu maddeye çekince koymak bir yana kararın kabul edilmesi için öncülük yapmıştır. Dolayısıyla Yeni Delhi, Moskova’nın ulusal çıkarlarını ve savaş gerekçelerini anlamakta zorlanmaktadır. Pekin ise Moskova’nın meşru güvenlik kaygıları olduğunu dile getirmektedir. Bu anlamda Hindistan ve Çin’in Rusya nezdindeki konumları farklıdır.
G20, ekonomik bir organizasyon olmasına rağmen Batılı güçler, bu yapıyı politik amaçları doğrultusunda kullanmaya çalışmakta ve Hindistan’ın güçlü bir şekilde Rusya’yı kınaması için baskı yapmaktadırlar. Bunun gerekçesi olarak da Ukrayna’daki savaşın küresel ekonomiye büyük zarar verdiğini öne sürmektedir.
Hindistan ise kendi ulusal çıkarlarının gerektirdiği biçimde G20’nin politikleşmesinde rol oynamaktadır. Çünkü Yeni Delhi, Pekin’le rekabet içerisindedir. Kendi güvenlik kaygılarını dile getirmek için de Dönem Başkanlığı’nı bir fırsat olarak görmektedir. Kısacası Hindistan ve Çin, Batı’nın Ukrayna’daki savaşla ilgili beklentilerini karşılamaktan çok uzaktırlar. Anlaşılacağı gibi Hindistan ve Çin, Ukrayna’daki savaşın bitmesini arzulasalar da Rusya’yla pozitif yönlü ilişkilerini sürdürmektedir.
İki ülkenin durumu karşılaştırıldığında, Hindistan’ın Ukrayna Krizi’yle ilgili tutumunun daha belirsiz olduğunu söylemek mümkündür. Çünkü Çin, bu konuda bir görüş belgesi yayımlamıştır. Ancak Hindistan’ın bu konudaki fikirleri, sadece Modi’nin “savaşa karşı olduğu” yönündeki sözleriyle sınırlıdır. Bunun dışında Yeni Delhi’nin herhangi bir çözüm planı yok gibi görünmektedir. Bu yüzden de Zelenski, kendi 10 maddelik planlarını mevkidaşı Modi’yle paylaşmaktadır.
[1] “Scholz Heads to India to Deepen Ties on Green Energy, Defense”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-02-25/scholz-heads-to-india-to-deepen-ties-on-green-energy-defense#xj4y7vzkg, (Erişim Tarihi: 28.02.2023).
[2] “India Calls for Dialogue to End Russia-Ukraine War”, Anadolu Agency, https://www.aa.com.tr/en/politics/india-calls-for-dialogue-to-end-russia-ukraine-war/2831190, (Erişim Tarihi: 28.02.2023).
[3] “Ukraine President Zelensky Urges PM Modi To Implement His 10-Point ‘Peace Formula’ As G20 Host”, ABP Live, https://news.abplive.com/news/india/russia-ukraine-war-ukraine-president-zelenskyy-putin-pm-modi-10-point-peace-formula-g-20-summit-1571958, (Erişim Tarihi: 28.02.2023).
[4] “Ukraine’s Zelensky Seeks Indian Prime Minister Modi’s Help with Peace Plan”, CNN, https://edition.cnn.com/2022/12/26/india/india-modi-zelensky-phone-call-peace-intl-hnk, (Erişim Tarihi: 28.02.2023).
[5] “Ukraine War: Zelensky Wants Xi Jinping Meeting Following China’s Peace Plan”, BBC, https://www.bbc.com/news/world-europe-64762219, (Erişim Tarihi: 28.02.2023).
[6] “Zelenskiy Open to China’s Peace Plan but Rejects Compromise With ‘Sick’ Putin”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2023/feb/24/zelenskiy-open-to-chinas-peace-plan-but-rejects-compromise-with-sick-putin, (Erişim Tarihi: 28.02.2023).
[7] “China And Russia Won’t Be Swayed By Others, Beijing’s Top Diplomat Tells Putin”, SCMP, https://bit.ly/3XQqLYM, (Erişim Tarihi: 28.02.2023).
[8] “No G20 Joint Statement as China Refuses to Condemn Russia’s War İn Ukraine”, RFI, https://www.rfi.fr/en/international/20230226-no-g20-joint-statement-as-china-refuses-to-condemn-russia-s-war-in-ukraine, (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
[9] Aynı yer.
