Asya-Pasifik Bölgesi, Çin ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) arasında yaşanan nüfuz mücadelesinin merkezi konumunda yer alması hasebiyle önemi gittikçe artan bir bölge olarak ön plana çıkmaktadır. Nitekim ABD, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ve Batı ile Çin arasında vuku bulan küresel rekabette bölgesel mücadelenin de önemli bir yer tuttuğu öne sürülebilir. Bu bağlamda Washington-Pekin hattında tezahür eden mücadelenin jeopolitik, jeostratejik ve jeoekonomik anlamda ehemmiyet arz söylenebilir.
Bu noktada ABD’nin dünyanın en büyük ekonomisi,[1] Çin’in ise dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olmasının[2] dikkat çekici bir husus olduğu ifade edilmelidir. Öte yandan Çin, küresel tedarik zincirinin tepesinde yer almaktadır.[3] Dolayısıyla bu iki aktör, dünyanın ekonomik olarak en güçlü devletleridir. Bu sebeple iki ülke arasındaki rekabetin sertleşmesinin ve hatta ilerleyen süreçte bir sıcak çatışma ihtimalinin gündeme gelmesinin mümkün olduğu; fakat bu olasılığın tüm devletleri olumsuz etkileyecek bir senaryoya kapı araladığı vurgulanmalıdır.
Nitekim 24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Çin’in Rusya’ya olan desteğini azaltmasının temel sebebinin de aynı nedenlerden kaynaklandığı çıkarımı yapılabilir.[4] Zira savaşın küresel ekonomiye ve tedarik zincirlerine verdiği zararın olumsuz etkilerinin olduğu ve bu sebeple de Çin’in savaşın bir an önce bitmesini istediği görülmektedir.
Diğer taraftan ABD’nin de küresel konjonktürdeki ekonomik ve politik önemi göz önünde bulundurulduğunda, her devlet gibi kendi ulusal çıkarlarını düşüneceği ve bunlara zarar gelmemesi için mücadeleyi sertleştirmekten kaçınabileceği ifade edilebilir. Yani bu konuda Washington’un Pekin’den farklı düşünmeyeceği öngörülebilir.
Hatırlanacağı üzere, 6 Haziran 2023 tarihinde Çinli yetkililer tarafından yapılan bir açıklamada, Çin ve ABD’den üst düzey diplomatların Pekin’de “samimi ve verimli” görüşmelerde bulundukları ve gerilimin çatışmaya dönüşmesini önlemek için iletişim hatlarını açık tutmayı kabul ettikleri belirtilmiştir.[5]
Bu kapsamda ABD’nin Doğu Asya ve Pasifik İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Daniel Kritenbrink’in Çin’i ziyaret ettiği de doğrulanmıştır. Çin Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada şu ifadelere yer verilmiştir:[6]
“Kritenbrink ve Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Ma Zhaoxu, Çin-ABD ilişkilerinin iyileştirilmesi ve farklılıkların uygun şekilde yönetilmesi konusunda samimi, yapıcı ve verimli bir iletişim kanalı oluşturma noktasında mutabık kalmıştır.”
Benzer bir biçimde ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada da bu görüşmede açık iletişim hatlarını sürdürme ve iki ülke arasındaki üst düzey diplomasiyi geliştirme çabalarının bir parçası olarak “samimi ve verimli toplantılar yapıldığı” vurgusuna yer verilmiştir.[7] Dolayısıyla iki aktörün de rasyonel bir dış politika yürüttükleri ve her ne rakip olsalar da çıkarları doğrultusunda gerilimi azaltmayı seçecekleri tahmininde bulunulabilir.
Neticede Tayvan veya Güney Çin Denizi üzerinden çıkması muhtemel bir sıcak çatışmanın her iki devletin de zararına olacağı ve hem küresel hem de bölgesel etkileriyle bu devletlerin ekonomilerine büyük bir darbe vuracağı söylenebilir. Bu yüzden de ABD ile Çin arasındaki rekabetin ekonomi temelli olarak devam edeceği ve kısa vadede sıcak çatışmaya dönüşmeyeceği öne sürülebilir.
[1] “The World’s Largest Economies, 2022”, Ceo World Magazine, https://ceoworld.biz/2022/09/05/the-worlds-largest-economies-2022/, (Erişim Tarihi: 09.06.2023).
[2] The World’s Largest Economies”, World Data Info, https://www.worlddata.info/largest-economies.php, (Erişim Tarihi: 09.06.2023).
[3] “Tech War: Xi Jinping Vows to Protect Global Supply Chain as US Tensions, Covid-19 Controls Raise Decoupling Risks”, South China Morning Post, (Erişim tarihi: 09.06.2023).
[4] “Ukraine War: Russia Planning 24 February Offensive, Ukrainian Defence Minister Says”, British Broadcasting Corporation, https://www.bbc.com/news/world-europe-64492938, (Erişim Tarihi: 09.06.2023).
[5] “Senior US, Chinese Diplomats Hold ‘Candid’ Talks to Avoid Escalation of Tensions’, Associated Press News, https://apnews.com/article/china-us-diplomats-meeting-f5b6ed8fd83f79f142eaa3e5da980482, (Erişim tarihi: 09.06.2023).
[6] “US, China Hold Talks to Avoid Escalation of Tension”, News Net Media, https://www.newsnetmedia.com/story/49040322/us-china-hold-talks-to-avoid-escalation-of-tension, (Erişim tarihi: 09.06.2023).
[7] “Senior US, Chinese Diplomats Hold ‘Candid’ Talks to Avoid Escalation of Tensions’, St. Joseph News-Press, https://www.newspressnow.com/news/world_news/senior-us-chinese-diplomats-hold-candid-talks-to-avoid-escalation-of-tensions/article_33477435-3788-59f5-8224-e5e771f10d33.html, (Erişim tarihi: 09.06.2023).
