Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 26 Eylül 2022 tarihinde Fransa’ya resmi bir ziyarette bulunmuştur. Hatırlanacağı üzere 13 Eylül 2022 tarihinde de Fransa Cumhurbaşkanı, Azerbaycanlı mevkidaşı Sayın İlham Aliyev’e Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ihtilafın çözümüne katkı sağlamak için hazır olduğunu iletmişti. Öyle ki; Fransız Lider, söz konusu ziyaretten önce de Paşinyan’la bir telefon görüşmesi yapmıştı.
29 Eylül 2022 tarihinde ise Paşinyan, Erivan’ın müttefiklerini Ermenistan’ın ücretini ödediği silahları tedarik etmemekle suçlamıştır. Belirli bir ülkenin ismini vermeyen Paşinyan, bunun acı bir gerçek olduğunu ve durumun analiz edilmesi gerektiğini belirtmiştir.[1] Ermeni liderin söz konusu açıklaması Fransa ziyaretiyle birlikte düşünüldüğünde, Paşinyan’ın Batılı müttefik arayışı içerisinde olduğu öne sürülebilir. Paris ziyareti esnasında Paşinyan, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’la bir araya gelmiştir. Bilindiği üzere Fransa, Ermeni diasporasının güçlü olduğu ülkelerden biridir. Macron da Fransız Ermenilerinin desteğini alabilmek için Ermenistan’la temaslarını önemsemektedir. 27 Eylül 2022 tarihinde Macron, Sayın Aliyev’i telefonla arayarak 26 Eylül 2022 tarihinde yapılan görüşme hakkında bilgi vermiştir.
Aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan da Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı İdaresi Dış Politika İşleri Daire Başkanı Sayın Hikmet Hacıyev ile Ermenistan Güvenlik Konseyi Sekreteri Armen Grigoryan’ı Washington’da bir araya getirmiştir. Grigoryan, görüşmeye dair yaptığı açıklamada şunları söylemiştir:[2]
“Karabağ Sorunu’nun uzun vadeli barışçıl çözüm sürecini ve bölgede barışın tesis edilmesinin gerekliliğini görüştük. Son çatışmaların sonuçlarının ortadan kaldırılmasına özel önem verdik.”
Hacıyev’e göre ise Grigoryan’la yaptığı görüşme, oldukça yapıcı bir atmosferde gerçekleşmiştir. Zirve; bir barış anlaşmasının hazırlanması, iki ülke arasındaki sınırın belirlenmesi, ulaşım hatlarının açılması ve mayınların temizlenmesi de dahil olmak üzere barış gündemiyle ilgili çalışmaların sürdürülmesi ve Karabağ Savaşı’ndaki kayıp şahısların aranması maksadıyla yapılmıştır. Nitekim Sullivan, görüşme hakkında şu değerlendirmede bulunmuştur:[3]
“Bugün Hacıyev ve Grigoryan’ı doğrudan ve yapıcı müzakereler için kabul ettim. Daha fazla şiddetten kaçınmanın ve belirli bir zaman dilimi içinde barış odaklı görüşmeler yapmanın önemini tartıştık. İstikrarlı ve kalıcı bir barışı desteklemek ve ilerlemek için atılacak adımları da belirledik”
Dikkat çekici gelişme ise Washington’daki görüşmenin ardından Ermenistan Savunma Bakanı Suren Papikyan’ın Fransa’ya giderek Fransız mevkidaşı Sebastien Lecornu’yla bir araya gelmesidir. Papikyan, “Çatışmanın durması ve Azerbaycan güçlerinin eski mevzilerine dönmesi için gereken durumu görüştük.” açıklamasında bulunmuştur.[4] Ayrıca Lecornu, Fransa’nın bölgedeki durumu incelemek için Ermenistan-Azerbaycan sınırına askeri heyet göndereceğini duyurmuştur.[5]
Esasen Fransa, İkinci Karabağ Savaşı sırasında Güney Kafkasya’daki süreçlerin dışında kalmıştır. Paris, siyasi olarak Erivan’ı destekleyen taraf olarak kendisini konumlandırmışsa da savaşa taraf olmamış ve etkisini gösterememiştir. Öte yandan hatırlatmak gerekir ki; 2020 senesinde Azerbaycan, Fransa’nın da içinde olduğu Minsk Grubu’nun işlevsel olmadığı gerekçesiyle müzakerelerden çekilmiştir.
Rusya ise İkinci Karabağ Savaşı’nda hakemlik yapma kararı almış ve ateşkesin imzalanmasına katkıda bulunmuştur. Buna binaen Moskova, Bakü’nün izniyle Karabağ’a barış gücü gönderme hakkı elde etmiş ve Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki sınırların belirlenmesi için komisyon kurulmasında etkin bir rol üstlenmiştir.
Ermenistan ise savaş yenilgisinin sorumlusu olarak Rusya’yı görmektedir. Nitekim 2020 yılındaki savaşının ardından Azerbaycan’la yaşanan sınır çatışmalarının hiçbirinde Rusya’dan beklediği desteği alamamıştır.
Erivan’ın hem Rusya’dan umduğu desteği alamaması hem de Rus etki alanından çıkma arzusu nedeniyle Batılı ülkelerle olan temaslarını yoğunlaştırdığı görülmektedir. Bu anlamda Ermenistan, kendisini Washington ve Paris’in Güney Kafkasya’ya açılan kapısı olarak konumlandırmaya çalışmaktadır.
Ermenistan, her ne kadar Kolektif Güvenlik Örgütü (KGAÖ) üyesi olsa da bu ittifaka olan inancını ve güvenini kaybetmiştir. Örneğin 2020 yılındaki savaşta ittifaktan destek alamadığı gibi, 13 Eylül 2022 tarihinde patlak veren sınır çatışmasında da KGAÖ, müdahalede bulunmayacağını duyurmuştur. Örneğin Kazakistan, örgüt üyesi olmasına rağmen Azerbaycan Azerbaycan’la ilişkilere değer verdiğini ve Azerbaycan halkıyla kardeşlik bağlarının bulunduğunu açıklamıştır.
Diğer taraftan Ermenistan, 2022 yılının Eylül ayında Kazakistan’da düzenlenen KGAÖ Tatbikatı’na katılmama kararı almıştır. Buna rağmen Ermenistan’ın Batı ülkeleriyle istediği ilişkiyi henüz tam olarak kuramamış olması ve ülke içindeki muhalefetin tepkisi nedeniyle KGAÖ üyeliği devam etmektedir.
Sonuç olarak Güney Kafkasya’da jeopolitik değişimler yaşanmaktadır. Bu ortamda Ermenistan, kendisine güvenlik garantisi verebilecek Batılı bir aktör aramaktadır. Batı’nın Güney Kafkasya’ya dönüşü noktasında uygun bir zemin yaratmaktadır. Bu çerçevede Ermenistan’ın ana hedefi, ABD ve Fransa’ya bölgede alan açarak bu ülkelerin desteğini elde etmektir. İlgili ülkelerde güçlü Ermeni diasporalarının bulunması da Erivan’a umut vermektedir. Yani Rusya’nın Azerbaycan’a daha fazla destek verdiğine dair Erivan’daki endişelerin artması, Ermenistan’ı ABD ve Fransa’yla yakınlaşmaya itmektedir. Washington ve Paris de Ermenistan sayesinde arabuluculuk süreçlerine dahil olmaya isteklidir. Bu da Batı’nın bölgedeki etkisinin artabileceğine işaret etmektedir.
[1] “Пашинян обвинил союзников в срыве поставок оплаченного Арменией оружия”, Tass, https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/15905289?utm_source=google.com&utm_medium=organic&utm_campaign=google.com&utm_referrer=google.com, (Erişim Tarihi: 29.09.2022).
[2] “Секретарь Совбеза Армении сообщил подробности о встрече с помощником президента Азербайджана”, Armenpress, https://www.armenpress.am/rus/news/1093539/, (Erişim Tarihi: 29.09.2022).
[3] “Салливан – о встрече с Григоряном и Гаджиевым: Определили шаги – в поддержку стабильного и прочного мира”, Armenia.Am, https://l24.im/lmWzFf, (Erişim Tarihi: 29.09.2022).
[4] “В Париже встретились министры обороны Франции и Армении”, Radio Azatunyun, https://rus.azatutyun.am/a/32055436.html, (Erişim Tarihi: 29.09.2022).
[5] Aynı yer.
