Son yıllarda Polonya ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki ilişkiler gerginleşmiştir. Bu durumda taraflar arasındaki fon sorunu önemli bir rol oynamaktadır. Yani Varşova ile Brüksel arasındaki anlaşmazlıkların temelini mali meseleler oluşturmaktadır. Bu bağlamda AB-Polonya hattındaki ihtilaflar ile AB-Macaristan arasındaki meseleler, benzerlik göstermektedir.
Öte yandan 2015 yılında Polonya’da Hukuk ve Adalet Partisi’nin iktidara gelmesi, Brüksel ile Varşova arasındaki sorunların başlamasında önemli bir dönüm noktası olmuştur. Zira AB, Polonya’daki mevcut hükümetin ülkenin yargı bağımsızlığına zarar verdiğini iddia etmektedir.[1] Bu durum, AB’nin Polonya’ya ilişkin bakışının şekillenmesinde mühim bir unsurdur. Dolayısıyla taraflar arasındaki anlaşmazlık, Polonya’nın AB fonlarına erişimi noktasında engeller yaratmaktadır.
Tüm bunlarla birlikte 1 Haziran 2022 tarihinde AB Komisyonu, Polonya’nın ekonomik toparlanma planını onaylamış; ancak yargı noktasında reformlar gerçekleştirilmeden ödeme yapmayacağını açıklamıştır. Söz konusu plan çerçevesinde Varşova’nın 23,9 milyar avro hibe ve 11,5 milyar avro krediye erişim sağlaması öngörülmektedir.[2]
Anlaşılacağı üzere AB, Polonya’ya yönelik mali yardımı bir pazarlık unsuru olarak kullanmaktadır. Bir diğer ifadeyle Brüksel, Varşova’da gerçekleşmesini istediği değişiklikleri fonlar vasıtasıyla yapmaya çalışmaktadır. Özellikle de Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle Avrupa ülkelerinin ekonomilerinde yavaşlama yaşandığı düşünüldüğünde; bahse konu olan durum, Varşova yönetimini son derece zor bir durumda bırakmaktadır.
Diğer taraftan AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 22 Eylül 2022 tarihinde yaptığı açıklamada Polonya’nın ülkede yargı bağımsızlığını yeniden tesis etmediği sürece mevzubahis fonlardan herhangi bir para alamayacağını dile getirmiştir.[3]
Anlaşılacağı gibi Brüksel’in söz konusu sorun çerçevesinde herhangi bir tavize yanaşması pek mümkün görünmemektedir. Dolayısıyla AB’nin Polonya’ya karşı havuç-sopa stratejisi uyguladığı söylenebilir. Bu kapsamda taviz verecek tarafın Brüksel’den ziyade; Varşova olacağı öngörülebilir.
Tüm bunlara rağmen Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki, 22 Aralık 2022 tarihinde İtalyan gazetesi La Stampa’ya verdiği mülakatta şu ifadeleri kullanmıştır: [4]
“Polonyalılar ve İtalyanlar, Avrupa bürokrasisinin diktalarından bıkmış durumdalar ve gerçek demokrasi istiyorlar. AB’yi kuruluş ilkelerine dönerek yenilemek istiyoruz.”
Morawiecki’nin bahse konu olan açıklamalarıyla Roma yönetiminin desteğini almak istediği görülmektedir. Zira 2022 senesinin Ekim ayında gerçekleşen seçimler sonucunda İtalya’da Giorgia Meloni’nin iktidara gelmesi, AB üst yönetimiyle birtakım sorunlar yaşayan birlik üyeleri tarafından olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda Varşova yönetiminin söz konusu sorunu olumlu bir şekilde çözebilmek amacıyla blok içinde yeni müttefikler aramaya yöneldiği öne sürülebilir.
Öte yandan 29 Aralık 2022 tarihinde Polonya Başbakanı, AB’yle yaşanılan fon sorununa ilişkin yeni açıklamalarda bulunmuştur. Bu kapsamda Morawiecki, AB Komisyonu’yla yaşanan sorunun bitmesi gerektiğine işaret ederek, gerçek anlaşmazlığın Polonya’nın doğusunda yaşandığını belirtmiş ve AB’den gelecek maddi desteğin Polonya Ordusu için daha fazla para anlamına geleceğini dile getirmiştir.[5]
Polonya Başbakanı’nın açıklamalarından Varşova’nın Avrupa’daki savaş konjonktüründen faydalanmak istediği söylenebilir. Bu bağlamda Varşova, AB fonlarından önemli bir kısmını Polonya Ordusu için harcayacağını öne sürmektedir. Polonya’nın Doğu Avrupa jeopolitiğinde Rus karşıtlığının merkezini oluşturduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu husus Varşova’nın savunma anlamında güçlenmesinin yanı sıra Ukrayna’ya olan desteğini arttırmasına da vesile olabilir.
Aynı zamanda Polonya’nın savaş boyunca Ukrayna’ya verdiği desteğin üzerinde durulması gerekmektedir. Polonya, Ukrayna’ya yönelik finansal, insani ve askeri yardımların hepsi değerlendirildiğinde, 3 milyar avroyla dünyada beşinci, AB içerisinde ise ikinci sırada yer almaktadır.[6]
Üstelik Polonya, savaş nedeniyle ülkeyi terk etmek zorunda kalan milyonlarca Ukraynalı göçmene ev sahipliği yapmaktadır. Yani Varşova’nın Kiev’e yönelik desteği gerek jeopolitik konumu nedeniyle gerekse de maddi desteği sebebiyle hayati bir nitelik taşımaktadır. Bu bağlamda Polonya’nın AB fonları hususundaki sorunu kendi lehine çözmesi, Kiev yönetiminin de olumlu karşılayacağı bir gelişme olacaktır.
Neticede AB ile Polonya arasındaki fon sorununun çözümü noktasında Brüksel’in Varşova’dan isteklerini elde etmeden geri adım atması zor gözükmektedir. Bu bağlamda orta yolu bulmaya çalışacak tarafın Varşova olacağı iddia edilebilir. Polonya yönetiminin mevzubahis sorununun çözümüne yönelik olumlu adımlar atması hem ülke ekonomisinde rahatlamaya hem de Ukrayna’daki savaşa yönelik desteğini arttırmasına yol açabilir.
[1] “Ukraine War Prompts EU to Cut Poland Some Slack in Rule of Law Dispute”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2022/mar/17/european-commission-ready-to-release-recovery-funds-poland, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[2] “EU Approves Polish Recovery Plan, but no Payouts Before Judiciary Fixed”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/eu-commission-likely-unblock-polands-recovery-plan-wednesday-2022-06-01/, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[3] “Poland Will Not Receive EU Funds If Its Judiciary Remains Unchanged: EC Head”, TVP World https://tvpworld.com/62932164/poland-will-not-receive-eu-funds-if-its-judiciary-remains-unchanged-ec-head, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[4] “Poland and Italy ‘Fed Up’ with EU Bureaucracy, PM Morawiecki Says”, Politico, https://www.politico.eu/article/poland-and-italy-fed-up-with-eu-bureaucracy-polish-pm-says/, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[5] “Polish PM Wants EU to give $37 Billion Pandemic Recovery Cash to Miilitary, Russia Today, https://www.rt.com/news/569127-poland-eu-funds-military/, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[6] “Infographic: Who Provides the Most Aid to Ukraine?”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2022/12/9/infographic-who-provides-the-most-aid-to-ukraine, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
