Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov, 12-14 Şubat 2023 tarihleri arasında Macaristan’a resmi ziyaret düzenlemiştir. Ziyaretin temel içeriğini ekonomik işbirliği, Rusya-Ukrayna Savaşı, Avrupa Birliği (AB) ve Kırgızistan ile Orta Asya arasındaki ilişkiler oluşturmuştur. Macaristan Cumhurbaşkanı Katalin Novak ve Başbakan Viktor Orban’la görüşen Kırgız liderin ziyaretinin taşıdığı ana mesaj, taraflar arasındaki derin siyasi ilişkilerin daha güçlü ekonomik ve ticari bağların kurulmasına imkan tanıdığıydı.[1]
Ziyaret sürecinde Kırgız liderin ele aldığı ana konuların arasında devletler arasındaki münasebetlerin daha üst seviyeye çıkarılması, aradaki bağların güçlendirilmesi ve doğrudan hava bağlantısının kurulmasıydı. Devletler arasındaki stratejik ortaklığın üst seviyelere yükseltilmesine hazır olduklarını vurgulayan Sayın Caparov, çeşitli seviyelerde görüşmeler gerçekleştirmiştir. Sayın Caparov’un Orban’la görüşmesi sırasında ekonomi, kültür, insani işbirliğinin güçlendirilmesi, bankacılık sektörü ve hidroelektrik konuları konuşulmuştur. Ayrıca Kırgız lider, Macaristan Başbakanı’na Kırgızistan’a davet etmiştir.[2]
İki milletin arasındaki tarihsel bağlara dikkat çeken Orban, Kırgızistan’ın Macarların ana yurdu olduğunu söylemiştir.[3] Orban, Avrupa ile Orta Asya arasındaki ilişkilerin hızlandırılması amacıyla bürokrasinin azaltılması gerektiğini de dile getirmiştir. Bu bağlamda Orta Asya’nın hem dünyanın hem de Avrupa’nın güvenliği ve ekonomisi için stratejik öneme sahip merkezlerden biri olduğunu vurgulamıştır.[4]
Ziyaret sırasında Sayın Caparov, Novak’la da bir görüşme gerçekleştirmiştir. Novak, ilişkilere ve ziyarete dair önemli açıklamalarda bulunmuştur. Macar lider, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin büyük bir potansiyel taşıdığını vurgulamıştır. Ayrıca Novak, Macaristan’ın Batı Dünyası içinde olmasına rağmen Orta Asya’nın da dahil olduğu Doğu Dünyası’yla da yakın ilişkilere önem verdiğini belirtmiştir.[5] İki lider, stratejik ortaklığın güçlendirilmesi ve geliştirilmesine ilişkin ortak deklarasyonu da imzalamıştır. Deklarasyonda ön plana çıkan başlıklar ise iki ülkenin siyasi, ticari, ekonomik, kültürel ve insani alanlardaki aktif etkileşimi; stratejik ortaklığın güçlendirilmesi ve genişletilmesi niyeti; ticaret, ekonomi ve yatırım alanlarında işbirliğidir.[6] Bunun yanı sıra hukuk, adli tıp, ulusal arşivler ve eğitimi kapsayan yedi anlaşma da imzalanmıştır.[7]
Görüşmeler sürecinde taraflar arasında güvenlik de dahil olmak üzere çeşitli konular ele alınmıştır. Ukrayna’daki savaşın bir an önce barışla sona ermesi temennisini dile getiren taraflar arasında turizm, tarım, su yönetimi ve eğitim konular da ele alınmıştır. Kırgızistan ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki yakınlaşmayı desteklediklerini açıklayan Novak, en kısa zamanda güçlendirilmiş işbirliği ve ortaklık anlaşmasının imzalanması çağrısında bulunmuş ve Budapeşte yönetiminin bu sürece gerekli desteği verdiğini açıklamıştır.[8] Özellikle de Avrupa’nın geçirdiği bu zor dönemde Orta Asya’ya ihtiyaç duyduğunu vurgulamıştır. Sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada ise Novak, iki devlet arasındaki stratejik ortaklıkları yenilediklerini duyurmuştur.[9]
Görüşmelere dair ön plana çıkan konular arasında ekonomik işbirliğini teşvik etmek için tasarlanmış ortak bir kalkınma fonu da bulunmaktadır.[10] Bu durum, Bişkek-Budapeşte hattında gelişme ve güçlenme potansiyeline sahip olan ilişkilere istikrar kazandırılmasının ve daha bağımsız çerçevede hareket edilmesinin amaçlandığını göstermektedir. Özellikle de iki devletin ortaklığında gerçekleştirilecek projeler gerek Kırgızistan-Macaristan gerekse de Orta Asya-AB ilişkilerine dinamizm kazandıracaktır.
Ziyaret esnasında çeşitli seviyelerde görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Örneğin Macaristan Dışişleri ve Ticaret Bakanı Péter Szijjarto ile Kırgız mevkidaşı Jeenbek Kulubaev bir araya gelmiş ve ilişkilerin ilerletilmesi maksadıyla çalıştıklarını belirtmişlerdir.[11] Diğer taraftan Macaristan Ekonomik Kalkınma Bakanı Marton Nagy, Macaristan-Kırgız Kalkınma Fonu üyeleri, Kırgızistan Ticaret ve Sanayi Odası Başkanları ve Kırgızistan ve Macaristan’ın yaklaşık yüz büyük şirketinden katılımcılar, Macar-Kırgız İş Forumu’na katılmıştır. 50 milyon dolarlık kayıtlı sermayesi olan Macar-Kırgız Kalkınma Fonu kapsamında 26 milyon dolarlık özel projenin hayata geçirilmesi planlanmaktadır.[12]
Sonuç olarak Kırgızistan ile Macaristan arasındaki ilişkiler güçlenmektedir. Tarafların ortaya koydukları irade, iki devlet arasındaki bağların güçlenmesini sağlarken; Bişkek-Budapeşte hattı, Orta Asya ile AB arasında da önemli bir köprüye dönüşme potansiyeli taşımaktadır. Zira Türk Devletleri Teşkilatı’nın yarattığı etki de düşünüldüğünde, ilişkilerin orta vadede önemli bir ivme kazanacağı öne sürülebilir. Orban’ın tarihsel bağlara yaptığı atıf, kazan-kazan temelli yaklaşımın yanı sıra önemli bir motivasyon kaynağı da olacaktır.
[1] “Hungary and Kyrgyzstan to Join Forces Against Terrorism”, Hungray Today, https://hungarytoday.hu/hungary-and-kyrgyzstan-to-join-forces-against-terrorism/, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[2] “Sadyr Japarov Invites Prime Minister of Hungary to Visit Kyrgyzstan”, 24 KG, https://24.kg/english/258470_Sadyr_Japarov_invites_Prime_Minister_of_Hungary_to_visit_Kyrgyzstan/, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[3] “President Japarov, PM Viktor Orban Hold Talks in Budapest”, AKI Press, https://akipress.com/news:694659:President_Japarov,_PM_Viktor_Orban_hold_talks_in_Budapest/, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[4] “Hungary and Kyrgyzstan…”, a.g.m.
[5] Aynı yer.
[6] “Kyrgyzstan and Hungary Sign Joint Declaration on Strategic Partnership”, 24 KG, https://24.kg/english/258354_Kyrgyzstan_and_Hungary_sign_joint_declaration_on_strategic_partnership/, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[7] “Sadyr Japarov’s Visit to Hungary: Cooperation Agreements Signed”, 24 KG, https://24.kg/english/258372_Sadyr_Japarovs_visit_to_Hungary_Cooperation_agreements_signed/, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[8] “Kyrgyz President Japarov Held Talks with Hungarian President Novák”, Daily News Hungary, https://dailynewshungary.com/kyrgyz-president-japarov-held-talks-with-hungarian-president-novak/, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[9] @KatalinNovakMP, “I Welcomed the President of the Kyrgyz Republic @SadyrJaparov in Budapest and Today Together We Renewed Our Strategic Partnership, Because in These Challenging Times Central Europe Needs Central Asia. 🇭🇺 is Counting on 🇰🇬.”, Twitter, https://twitter.com/KatalinNovakMP/status/1625113362811043840?cxt=HHwWgIC-4cj_x40tAAAA, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[10] “Hungary and Kyrgyzstan…”, a.g.m.
[11] “PM Orbán Holds Talks with Kyrgyzstan President in Budapest”, About Hungary, https://abouthungary.hu/news-in-brief/pm-orban-holds-talks-with-kyrgyzstan-president-in-budapest, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
[12] “Kyrgyz-Hungarian Business Forum Held in Budapest”, 24 KG, https://24.kg/english/258421_Kyrgyz-Hungarian_Business_Forum_held_in_Budapest/, (Erişim Tarihi: 16.02.2023).
